A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
alargun santen izenean. Cb Eg III 267. Alhargun erromes baten pare da [eliza saindua]. Lg I 246. Ikhusi zuen
emazte alhargun bat egur biltzen hari zena. Ib. 349. Bortxa egitia alhargüner eta ümazürzer. CatLan 118.
(s. XIX). Donzellaren bat jausten bazan aragijazko pekatuban, amar urteko penitenzija, ta bardin andrakume
alargunarentzat. Mg CO 228. Zer kosta jatzun biztutea Naingo Alargunaren seme illa? Añ LoraS 73s. Egiazko
alargunak bear du iduki asmo sendo bat, beti alargun bizitzeko. AA III 397. Alhargun gazte guriki bizi dena,
bizi delarik hila dela. Dh 70. Zorigaitz zuei, Skribau eta Pharisau hipokritak; ezen emazte alhargunen
onthasunak iresten ditutzue. TB Mt 23, 14 (He allargun, Ur, Ur (V), Hual, Ol, Arriand, Ker alargun, HeH, Dv
alhargun, Samper emazte alargun, Echn emazteki alargun; Lç ema alhargun; Ip alhargüntsa). Andra alargunak
eban / zorionez etxean / ollo arrautzaria. Zav Fab RIEV 1907, 97. Txorrotxgillea [andrea] nola len zan
alarguna, / artu du laguna / gazte diruduna. Echag 117. Ziek orok Birjina eta alhargün Saintiak, othoi egizie
gügatik. UskLiB 141. Atzartzean kolpez hor da giza ohartzen, / Hilltzerako tresnez dela inguratua: / Xirio luze
bat aldean phitztua, / [...] / Ai! ai! diotza, hau zer da? / Alhargun duta andrea? Gy 103. Gelan sartu zan, eta
arkitu zuen andre-alargun-samalda andi bat. Lard 497. Baionan, andre Lamaignère alhargunaren moldiztegian.
Dv LEd III. Lau andre, hirur mutxurdin, bat alarguna, yarririk itzalean. Elzb Po 206. Beorri gizon ezkongaia ta
ni berriz alarguna... Ai nere gizarajua bizi izan bazan! Sor Gabon 41. Ama alargunari erantzunda txarki. AB
AmaE 282. Zertarako ezkondu naiz ni neskatxa gaixo orrekin bigar edo etzi alargun utzitzeko edaderik
onenean? Apaol 109. Haur gaixo hek, emazte alhargun hek [...] oi zer nigar ibaiak ez dituzte ixuri. Arb Igand
156. Alargun beti, bauke / lutua soinean, / negarra begian ta / sarri biotzean. Azc PB 240. Beren aizta alarguna
il zala. A BGuzur 113.
(s. XX). Guraso asko gelditu ziran seme barik, emakume asko alargun. Ag Kr 200. Nemesi eritxon gizalaba
bat, alargun egoana. Echta Jos 330. Apaiz jantziak utzirik alargun gazte, lotsagabe batekin bildu ta bizittu zan.
Inza Azalp 96. Ba-dator kanposantura / ama alarguna... Jaukol Biozk 37. Alde baten aberats / Bat, ta bestian /
Umedun alarguna / ezerezian. Enb 96. Andre alarguna, ederra, ta diruduna... beti da arrixko aundia
mutilzarrarentzat. Lab EEguna 103. Itsas-gizonak emaztea du / goizean goizik senardun, / eguerdian etxeandere,
/ arratserako alargun. Or Eus 205. Alargun-izenean agertzen zan nunai. TAg Uzt 172. Zure maitea
alargun. Iratz 86. Bere emaztea, edo alarguna obeki mintzatuz, sorgin-tzar bat besterik ezta. Etxde AlosT 44.
Jendea jelostuko zen, noski, alargun andre gazteaz. Mde Pr 179. Ziur nagon a on utsa zeruetan izango dala. Da
ni emen alargun. SM Zirik 27. Alargun bat eta lau umezurtz utzi zituan gizarajoak. Ugalde Iltz 59. Andra
Sabadiña, seme alaba pilloa azi daben alarguna. Alzola Atalak 92. Auzoak lagundu zion alargun naigabetuari
bere doluan. NEtx LBB 185. Nik maite ditut andre gehienak, eta dauzkat ene lagun [...] / ama, alaba, amon,
izeba, mutxurdin eta alargun. Xa Odol 273. Alarguna zen Joana eta agitz gaztea ez. MIH 236.
v. tbn. fB Ic II 166. JJMg BasEsc 268. Echve Dev 464. Arr GB 37. Bv AsL 104. Urruz Urz 47. Itz Azald 200.
Iraola 20. Goñi 55. Alz Txib 85. Tx B II 255. Kk Ab II 71. Otx 126. Ir YKBiz 400. JAIraz Bizia 84. Arti Tobera
278. Osk Kurl 47. Etxba Ibilt 483. Berron Kijote 50. Alhargun: Mat 305. Hm 190. Gç 52. CatLav 376 (V 181).
Brtc 260. JesBih 457. Hb Egia 104. Jnn SBi 23.
(gral. (al Norte -lh-); Mic 5v, Lar, Añ, Lecl, H; -lh- H). Ref.: Bon-Ond 151; A; Lrq (alhargün); Iz Als, To, Ulz
411; Elexp Berg. (Aplicado tbn. a hombres). "Le BN et le S disent alharguna pour veuf, alharguntsa pour
veuve" H. "Veuf" Lrq (que da además alhargüntsa, "veuve"). Iaun hura [...] ezkondu izan, eta emaztia hilik
alhargun gertatu. Tt Arima 109. Simeon eta Anna alhargün saintiek hura maiteki ezagütü eta ohoratü zien. Bp II
32. Kastitateak baditu hirur gradu [...], eta hirur estatutan kausi daitezken presunetan ediren behar da [...].
Alhargunetan kontinentzia deitzen da. Brtc 223. Bizi era bardinekuak, dinot, alarguna alargunaz, ta askatuba
askatubagaz [ezkondu]. fB Ic III 334. Bizi zan [aita] alargun egiiazko baten garbitasun, humilldade ta
birtutiakaz. JJMg BasEsc 278. Egiten dau pekatu [...] alargunak badagoz penseetan eta gozatuten euren senar,
edo emastiakaz euki oi zitubezan eskubidetan. Astar II 136s. Korde bage zegoan / Karlos alarguna / galdurikan
ugari, / gizonan, gizona. Echag 164. Dago alarguna, / lengo emaztia ilda / nai luke laguna. PE 67. Juana ill da,
alargun geratu ziñala. AB AmaE 335. [Jandarme ohia] alargun gelditu bera, 40 urteko alaba hunekin. HU Aurp
183. Eta Ioane ta Praisku / gizon alargunak. Azc PB 86. Aldameneko agure zar alargun batek. Ag G 45. Alaba
bakar zuenari, aita-alargunak. Ldi BB 74. Aita alargunaren oñazeak. Basarri 107. Dukia estutu zan berriz be
alargun biarko ete eban. Etxba Ibilt 485. Alargun bizi da orain [Etxezarko zalduna]. Alzola Atalak 74. 1653an
gelditu zen [Oihenart] alargun eta 1667an hil noski. MIH 236.
v. tbn. Gco II 44. Lab EEguna 64. NEtx LBB 262.
(Precedido de gen.). Viuda (de), viudo (de). Bere [= nere osabaren] alarguna eta gure izebari eman diot
[...] aditzera. ConTAV 5.2.9, 139. Behar zara ezkondu Ruth, zure ahaide zenaren alhargunarekin. Lg I 248.
Mendizabalen alargunaren moldiztegian 1856 garren urtean. Gco I I. Erri onetako alaba eta alargun D. Antonio
Okendorenak [...] ifini zituen bi Konbentu. Izt C 477. D. Francisco de Bouquer ta Barton-en alarguna. Ib. 506.
Ezkondu bearko zera gure aide zanaren alargun Rut Moab-koarekin. Lard 162. Puzkor begiak eta / bekoki iluna
/ dirudi bost gizonen / andra alarguna. Azc PB 108. Arren alargunak, ez al du uste gizonak utzi baña geiago
gastatzen duela? Iraola 72. Negar dagi tamalez zure alargunak. Enb 148. Kilitaimeste, Agamenonen alargun eta
Ejistakin ezkon-nastua. Zait Sof 11. Mejicon bizi da orain, Juan de la Encina idazlearen alargun. Alzola Atalak
77. Cánovasen alarguna ikusi ondoan. MEIG VI 69.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
853