A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
aurkitzen dela bizkar-hezurreko eta buru-hezurraren barneko muinan. JE Med 23. Aitaxo zapetain bat zen
inguru guzian aiphatua, marteilu eta bikhearekin batean, alharazten zuelakotz zalhu bere mihia. GAlm 1954,
14.
2. (Lar, Dv), alherazi (S ap. Lrq). Hacer pastar, apacentar. "Repastar, berriz bazkatu, janerazo, alarazi",
"pacer, bazkatu, jan, alarazi" Lar. Eta hirur egunen bidea ezarri zuen bere eta bere suhiaren artean zeinak
alharazten baitzituen gainerako arthaldeak. Dv Gen 30, 36 (Urt bazkarazi, Ur larrean erabilli, Ol, Ker larratu,
Bibl alatu, BiblE bazkatu). Balio du segurki zenbait urthez halako zerrakietan aziendarik ez alharaztea. Dv Lab
326s. Alharazteko mendi gainean ene artalde maitea. Dib GH 1921, 378. Bere ardien alharazten ari [...],
ikusten dute Manuel, Artzain Handia. Barb Leg 148. Ez oro batean, bainan sailka alharaz pentze gothorra.
Kabale arau egiten dira hiru lau egunen sailak. Egunaria 27-6-1961 (ap. DRA). Bi mila eta erdi [ardi], bakotxak
izanen ditutzue, Chewer-Lakeko mendian alharazteko. Larz Iru 74.
3. "Empeñarse, obligarse a algo, enpeñatu, egokatu, alarazi" Lar. "(Ha) empeñado su palabra, alarazi du bere
hitza" Ib.
4. alaterazo. "Despechar" Lar.
alaraziro. "Empeñadamente" Lar.
alharazle (L ap. A Dv), alherazle (S ap. Lrq). 1. Apacentador, pastor. v. alhatzaile. Hekien alharazleek
berriz, ihes egin zuten, eta berria heldu zuten hirira eta bazterretara. Dv Mc 5, 14 (HeH urdeen alhatzaileak).
Alharazleek ikhusi zuteneko zer zen gerthatu, ihes egin eta berria eraman zuten hirira eta bazterretara. Dv Lc 8,
34 (Lç urdainék, HeH xerri zainek, TB bazkatzailek, Leon urde-zainak).
2. alharaztale. (El, lo) que hace funcionar. Goretsiko dugu zeindikat horren lana, bainan guziz lantegi
buruzagien urhats handia, mozkinak phartika, lantegiaren alharaztale guzietarat. Herr 5-3-1959 (ap. DRA).
alarbe. v. alarabe.
alarde (Lcc, Lar). "Alarde de gente" Lcc. "Alarde, reseña de soldados, y también ejercicio de armas" Lar.
Uste al dozu Bizkaian / ain jente biguna dala / nola zeuen alardeen / bildurrak dagoezala. BBizk 10.
Ondarrabin urtero egiten dituzten "alardea" ta elizkizuna. SMitx Aranz 214.
- ALARDE EGIN. "Alarde hacer" Lcc. Bere animako begiaz Jesus belauniko bere Diszipuloai oñak garbitzen
[...] zeritzan ikusten zegoela, eta gero bere Biotzeko naiera, edo kariño guziaren alarde egiten. Cb Eg III 327.
Zeren apareziten baidra Kristo falsiuak eta profeta falsiuak, eta eginen dei alarde marabilla eta prodijio
anditaz. Hual Mt 24, 24 (Samper gala egin).
halare. v. halere.
alarga. "Alharga [...] (Hb), attelage, attirail de bouvier" Lh.
alargun (gral. (al Norte -lh-); Lcc, Mic 5v, Lar, Añ, Lecl, H; -lh- SP, Urt I 27, Arch VocGr, VocBN, Gèze, Dv,
H). Ref.: Bon-Ond 151; A; Iz Als, To, R 283 y 301, Ulz 411; Elexp Berg. Viuda (empleado como sust. y adj.).
"Biuda" Lcc (cf. "biudo, emazte bagea"). "Badién ánitx ténpra alargún nagóla (R-uzt)" Iz R 283. v. elargun,
ema-alargun, alarguntsa.
Tr. A partir del s. XIX su uso disminuye en textos bajo-navarros y suletinos en favor de alharguntsa. Los
autores septentrionales emplean la forma con -lh-. Hay un ej. aislado de allargun en Haraneder (Mt 23, 14). En
DFrec hay 30 ejs.
Alhargun paubre hunek gehiago eman duela ezen ez trunkora eman duten guziék. Lç Mc 12, 43. Zeren
menospreziatzen baitziraden zerbitzu ordinarioan haién emazte alhargunak. Lç Act 6, 1. Iarria nago regina, eta
ez naiz alhargun. Lç Apoc 18, 7. Alargunaen semea bano bere urdea da obeago. "Mejor que el hijo de la viuda
es su puerco". RS 278. Egiten dio korte Lorrenako andre alhargun baten alabari. (c. 1597). FLV 1993, 461.
Eztezakela tormenta emaxurtz nerhabea, / Ez alhargun, zeñak baitu galdu bere habea. EZ Man I 13. Birjina eta
alhargun sainda guziak. Harb 360. Ea alimenturik emon ezteusteen ume zurzai eta alargunari. Cap 115. Behar
da emazte alharguna alhargun den ez xoilki gorputzez, bainan eta bihotzez ere. SP Phil 413. Iudith emazte
alhargun sainda eta jenerosa hura. Tt Arima 77 (v. tbn. Onsa 52). Neskatila birjina edo alhargün xahü bat
gizonak aragizko bekhatiala eragotzi badü. Bp I 98. Ofrenda zazu kornadu bat bedere Ebanjelioko alhargun
probe hark egin zuen bezala. ES 151. Eta Iudak erran zioen Tamar bere errañari: egon adi alhargun hire
aitaren etxean. Urt Gen 38, 11. Españako erreinaren alargunaren [sic, por erreina alargunaren] konfesore. El 1.
Alfonso Burguete [seguramente por Alfonso Burgueteren] alargunaren etxean. Ib. 1. Zein eskondu zan konde
bategaz, da kasi bertati gelditu zan alargun. Urqz 24. Konseillatzen daroe alhargun giristinoei botu horren
egitea. He Phil 418. Ezkondu ta laster gelditu zen senarrik bage ta alargun egiña. Mb IArg I 131. Birjiña ta
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 852
mende.