A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
emongo / doanari eu lakoa. Zav Fab RIEV 1907, 541. Alantxe ba, arratsalde aretan, berandutxuan, eruan
eutsoezan Elexakuak Drakeri. Kk Ab II 21.
alantxerik (V ap. A Morf), alantxik. "De aquella misma misma manera" A Morf 365. Ta, enetxuok,
parkaziño-kontuak alde batean itxita, gaur be alantxik diardeutse. Bilbao IpuiB 42. Jan gura ete ebazan?
Alantxik zan, tamalez. Ib. 213. Umetan be alantxik ikusten nebazan / Nabarniz inguruko pagadi zaarretan, / ardi
zuriak ira-igartu arteetan. Gand Elorri 211.
alaña. v. alabaina.
alañeko. v. ALAINGO.
alapart. Aparte. v. aparte. Herioaz ezpagira orhitzen, bertze egitekoak oro utzirik ala part. Tt Onsa 68.
Gure pensamendiak eta munduko egitekoak utzirik a la part. Tt Arima 34.
alhapide (G, AN, L, B, BN ap. A; SP, Hb ap. Lh, Dv, H), alhabide (SP).
Tr. En la tradición meridional sólo hay ejs. del s. XX.
1. Lugar de pasto, pastizal. "Alhapideak, lieux commodes pour le pâturage du bêtail (O)" SP. "Alhapidea,
alhabidia" Ib. (sin trad.). "Pâturage" H. "Pacage" Lh. En Lar Sup hay "camino libre, alapidea", sin duda mala
traducción del ej. de Axular. Ardia bere lagunei azkentzen zaienean, halako moldez bide onetik eta bere ardi
lagunen alhapidetik aldaratzen eta hastantzen da, non geroago [...] eta errebelatzenago baita. Ax 78 (V 52).
Hariztegi hauzokotan denak barraiaturik / Alhapideak oro utzi zituzten larruturik. Gy 100. Nere ibilliaren bidez,
/ Xuxen dautzuet erranen, / Alha-pide onak non diren. Ib. 89. Ni naiz athea. Nitarik norbait sartzen bada,
salbatuko da; eta sarthuko da eta ilkhiko da, eta edirenen du alhapide. "Pascua inveniet". HeH Io 10, 9 (Dv,
EvS alhapide, Leon alhabide; Lç, LE, TB, bazka, He bazkak, Ol, Or larreak, IBk jatekoa). Alhaturen ditut
alhapide gorienetan, eta Israelgo mendi goretan izanen dire hekien alhapideak. Dv Ez 34, 14 (Ol belaze, Ker
bedartza, BiblE larre). Non ere baita alhapidea, han nau ezarri. Dv Ps 22, 2 (Or larre). Ardura abereak erdigoseak
dagode alhapidetan. Dv Lab 132. Antxu txar hau bizkarrean ekharri duzu zure alhapide gozoetara. Dv
LEd 247 (Cb Eg II 139 larre). Zaintzen dituzte haurrek idiak alhapidetan. Prop 1899, 161. Mendietako
bazkagietan edo alhapidetan gaindi. Darric RIEV 1913, 226. Ze alapide ederrak, ze bazka goxoak han dabiltzan
behor, behi eta ardientzat. Zub 126. Ardiak eta beiak gainetako alapidetatik yautsirik pentziak betetzen dituzte
ttita xuri eta gorrailez. Ib. 101.
(Fig.). Zendako ez litazke hiri bakotxean facultés derizaten eskolategi handiak oro elgarri eratxik, bat
bertzeari loth, gizon gazteek alhapide guziak ukan ditzaten gatik menean, hurbil? JE Bur 49. Zure gogoa alha
dadiela ez zu baitan, bainan inguruko alhapidetan. Larz Senper 36s.
2. (B ap. A (que cita tbn. HeH)). Pasto. "Alapidea eman diegu gure ardiei (B), hemos dado a las ovejas medio
de apacentarse" A. Larretako alhapideak baitezpadakoak balinbalira. Dv Lab 132s. --Zer dakar Nabarrako
lurrak? --Mendietan, naiko egur, ezkur, arto, belar eta alapide. Bera EEs 1915, 213.
Alimento en gral. Mendiko yanariek indarra handia; / Beiratzen hetan yendek luzeki bizia; / Heldek alha
biderik heietan ez dute; / Hiri handi usaina hobea zaiote. Hb Esk 17. Han baratuz geroz, han berean baitaude:
aterbe gozoa aurkitu dutelakotz, beroa, alde batetik; eta, bertzetik, alapide errexa. JE Med 14 (se refiere a los
microbios).
3. (Lc ap. A; Dv). Motivo de murmuración. "Alhapide ederra ematen diozute mihi gaixtoeri, vous prêtez un
beau champ aux mauvaises langues" Dv. "Gaizki bizi dan batek alapidea ematen die errikoai" A.
4. Alimento (intelectual). Jesus Jaunaren bizia bekigu beraz gure gogoaren alhabide lehena. Leon Imit I 1,
1. Izpirituari nekez lotzen ohi baitzako zerbeit, ez bazako egun guziez emaiten hartaz alhapide. JE Bur 180.
Herri ttipirat itzultzeak zaukan lotsaturik, ardura hemen gizon eskolatua, alhapiderik ez ukanez, auzoen ez-jakin
eta nagiaren kutsutik egunetik egunera oiestuz baitoa. Ib. 107.
5. Motivo de queja. Cf. Bera: "Alapide [...], motivo de queja y murmuración" (reproduce el ej. de Azkue citado
supra (3)). Ta zer da baña aren arrantza? / Auzoan ezta alapiderik...! / Zazpi gau oetan begirik / Ezpaita ba,
itxi iñun... "Todos los vecinos están quejosos". JKort EuskOl 1931, 30.
- ALHAPIDETAKO. (Animal) de pasto. Hamar idi gizendu, hogoi idi alhapidetako eta ehun ahari. "Viginti
boves pascuales". Dv 3 Reg 4, 23 (Ol larridi).
alapinkotza (S ap. Lrq). (Euf. por alajainkoa). "Ala-phinkotza [...], par Dieu" Lrq (s.v. bibost).
alapinkua (S ap. Lrq). (Euf. por alajainkoa). "Ala-phinkua [...], par Dieu" Lrq (s.v. bibost).
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
850