A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
"Médisance" H. "Mención" A. Orai nahi dut mintzatu ene kontrako alhamenez, eta errankizunez, zeinak
oraidanik entzuten baititut, kanpo alde horietarik erraiten dutelarik ezen, konplituko dudan baino gehiago
prometatu dudala. ES 196.
2. Pasto, alimento. Abereak bezala zitezken ethorkian, bizian eta akhabantzan. Bazka eta mugarri beretan
zituzten alhamenak. Hb Egia 10.
alamenari (Lar), alamendari (Lar). "Detractor, alamenaria", "murmurador, [...] murmuratzallea,
alamendaria" Lar.
alamendu. "Detractar, infamar", "murmurar contra alguno" Lar.
alamenka. Molestando. Beti eragoion ziri ta miri, edonori narrittaka ta alamenka, bere burubari argi ta
zoli eretxitta arropuzturik. Otx 39. Lanaren lanez abailduta dauntzala-ta, arpegi-andi dirala-ta [...] arira
datorrela ta eztatorrela, aldarte onez aien lepotik alamenka (min emanik) parre egiten daki. Zait Plat 117.
alamenos (Urt), alomenos. Al menos, por lo menos. "Si non eodem die at postridie, egun berean ezpada
alamenos, [...] gutienean biharamunean" Urt III 19. Desiratzen ginduke jaunak emaiten bazindute maister
bat, alamenos ez gendezake hainbertze ardi eta bildots eskas atzeman gure artaldetan (Sara, 1776). ETZ 134.
Posible barin bada, estiot meza enzutea, txoil ongi inen luke lezakenak egunoro, baña alomenos sar-atra bat
elizan. LE Prog 98.
alamentu. "Alhamentu [sic] (V-och), queja" A.
alamiafede, alamiafe. A fe mía. v. alafede. Bai ala mia fede eta horren senar hon eta leial izateko. (Huici,
1506). FLV 1992, 57. Ai ama txoroak! Orrelako gabe ere, alamiafe ez bildur. Cb Eg III 363.
alamike. "Alambique" Lcc.
alamortzu, -morzo. v. almortzu.
alan (V; Lar, Añ, Dv (V), H (V)). Ref.: A; Etxba Eib; Holmer ApuntV. Tr. Documentado exclusivamente en la
tradición vizcaína, si exceptuamos algunos ejs. de Gamiz (203), Iztueta, Barandiaran (ELG 80), S. Mitxelena
(Aranz 17, como eco de la onomatopeya talan) y Orixe (Poem 543); es posible que alguno de ellos sea errata. La
forma alaan (junto a alan) se encuentra en VJ.
1. Así. "Assí", "(de aquella) suerte" Lar y Añ. "Así, de aquel modo" A. "Arek diño alan, onek bestera" Etxba
Eib. v. 1 hala. Esaten dogula alan. Bet 3. Eztaukezanak pozik gogoak / izan dagiezala paskoa gestoak. / Alan
daukezala Olandakoak, / zegaiti direan txakur osoak. EgiaK 90. Zurea izanagaz nago kontentu / alan gura dot
bizi zuk gura badozu. ConTAV 5.1.4. Ondo xauna, nik egingo dot alan. Mic 14r. Eriotzeen akordadu zaitez, eta
alan eztozu pekaturik egingo. Cap 121s. Alan ianzirik dagoanean erropa sagraduakaz, eztau burua iñori
erakutsiko. Ib. 139. Alan dino foruak. BBizk 13. --Zegaiti sinisetan dozu? --Zerren gure Jangoikoak alan agertu
deutsan Elexa Ama Santeari. Cb CatV 20. --Zer egunetan gorde eruen [...] jaieguna? --Zapatuban edo
larunbatian. --Zegaiti alan? CrIc 62. Arkituko dozube alan, bestelan ezin izan zeinkeen, arimako bakia. Alan
egin dagizubela. Mg CO 272s. O Angeruen espillu ederra! nok alan argaldu, makurtu, ta lurra mun eragin
deutsu? Añ EL 1 194. Santubak ez zirian dantzariak uste dabeen moduban olgau. Ta inos olgau batzirian alan, ez
santu zirianian. fB Olg 190. Albait deungaago, guraso tristia, alan izan baziñan. JJMg BasEsc 15. Zetarako
esan entendimentuba adiña gaitik, ta alan beste erdal berba asko euskeera garbikuak itxita? Astar II VI.
Bitartean barriz irakurri egizuz ta egikezuz ipuin on oneek; eta alan baderitzazu buruz artu. Zav Fab RIEV
1907, 92. Urtearen sasoiak suertez alan agintzen zebalako. Izt C 165 (v. tbn. 3). Begira epeldu ete zarian
Marijaren deboziñoian, eta alan balitz, asi zaite barriro gogo bizi ta senduagaz. Ur MarIl 67. Egia da ez dira
andra danak alan. AB AmaE 312. Alan esan errian / ta alan inguru guztian, / ta nobioak / berba bakoak / alan
iakin eban artez / kartatxu baten bitartez. Azc PB 162. Txiliren alaba ez beartu ezer. Ez da alan Txili? A BeinB
53. Alan gurako eban Iaungoikoak. Ag AL 142. Asieran ez zan izan alan; bada gizonak ondo eta zuzen eginik
urten eban Jaungoikoaren eskuetatik. Itz Azald 189.
(s. XX). Olan dala, zein alan dala, len esan dodan lez, beti egongo zara Eladitxo, nire biotzean. Echta Jos
152. Guretzat Bere esana bakarrik naikua ixan biar leuke bide zuzenetik ez urteteko, baña zorigatxez ezta alan.
Kk Ab I 41. Nik alan egin neban, egia zalakoan. Or Tormes 13. Alan galdu zan azkatasuna, / Alan sartu da
erdera. Enb 48. Alan gura dozun ezkero. Otx 78. Ara joateko ta alan biziteko gogoa kentzeko. Eguzk GizAuz
130. Ez ete eban eukiko erreiñu guztian azur-kontuan asko ekian besteren bat? Alan balitz! Bilbao IpuiB 225.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
843