A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
bat egiten daut nere buruaren hemen ikusteak, Mari-Eder! Barb Sup 85. Galde horrek halako bat egin zion
erregeri, bainan zin egina zuelakotz [...] manatu zuen eman zezoten. "Contristatus est". Leon Mt 14, 9 (Dv
ilhundu zen). Huna gure aintzinean hobendun handi bat, Goienetxeko Beñat du izena [...], eta (nahiz erraiteak
halako bat egiten dautan) apheza da. Lf Murtuts 49.
- HALAKO BATEAN (G-bet; alako baten V-m-gip, G-azp). Ref.: Etxabu Ond 104; Elexp Berg. Tr.
Documentado exclusivamente en la tradición meridional.
a) En eso, entonces. "Alako baten..., en esto... íbamos y en esto..." Etxabu Ond 104. "Basuan meriendatzen
gendela, alako baten, or nun ikusten doun erbixa geure alderutz etortzen" Elexp Berg. Alako batean, gutxien
uste zanean, orra non Monica ta neskatx ori aserratu ziran. Cb Eg III 365. Alako baten egiten dute Konbentuko
Nagusi. Mg CC 138. Alako batean dator aize-olatu ain portitz ta gogaitkarria, non da ausi zuen gerri gerritik
gure Pagotzarra. VMg 80. Jaso nituban alako baten begijak, ta ikusirik Ama Birjiniaren Imajiña bat, indarra
artuta asi nintxakon esaten. JJMg BasEsc 240s. Alako baten jirau zan batela ta jausi ziran uretara. Ur MarIl 25.
Badatorkio alako batean balatzar bat, anka biyetan ematen diola, eskuikoa gañetik printzaturik. Aran SIgn 9.
Alako batean sentitu zuen Jenobebak gauerdialdean bere presondegiko saietera-zuloan kiskatako bat. Arr GB
27. Alako batian Bernardo gezurrez lotzat ematen da. Bv AsL 59. Eguzkia gorde zan / alako batean, / Estalgi
baltza jakon / Jazarri aurrean. AB AmaE 340. Alako baten Orlandok emon eutsan bat ona, / Leongoari esku
biakaz ezkuduan. Ib. 452. Alako batean tarra tar tar tar egiñaz, banatu zan ontzi zarra. Apaol 57.
(s. XX). Alako baten, brast, joten gaitu aize bunbada gogor batek, eta dsaust danok itxasora. Ag Kr 89. Alako
baten estul garratz ta siku bat adittu zan. Altuna 76. Alako baten zapalduten dau / Kurebijoen etxie; / Oneik
asarrez lau aldetatik / Astuai eltzen dautsie. Enb 167. Alako baten ikusi eban urrindik bitxabalian etorrala
astotxu bategaz. Kk Ab II 91. Alako batean, ras! besoa askatuta, ekiten dio lasterrari. Or SCruz 30s. Danba,
alako batean, / danbaa.., birritan. Ldi UO 31s. Mendi aldatz batean zijuan gizon bat ta alako batean oñak irrist
egin ta jausi da mendian bera. ABar Goi 25. Alako batean, urpean ezkutatu zan bietan bat. TAg Uzt 39.
Eskerrak alako batean gizon ezagun bat agertu zala, bestela... Loidi 64. Bein edo beste bolaratxo bat egin oi zun
arrebarenean, baiñan alako batean, ez bat eta ez bi, itzik esateke aienatu oi zen. Etxde JJ 274. Txakur bat badijoa
bidez-bide. Alako batean errekasto batekin topo egiten du. Vill Jaink 71. Ainbeste itz eta barriketa, alako
batean eztulak eraso deutsa. Erkiag BatB 175. Otzak esnatu zan alako batean, besoak txindurrituta. NEtx LBB
16. Alako batean, saldak ekarri zuan bere ondorena, eta an asi zan ezkutari gizajoa bi bideetatik ustutzen egiñaal
guzian. Berron Kijote 189.
v. tbn. Goñi 51. Urruz Zer 52. Txill Let 51. Ugalde Iltz 59 (27 alako baten). Anab Aprika 59. Zait Plat 53. Osk
Kurl 43. Salav 70. Alako baten: BEnb NereA 47.
"Alako baten, por fin (V, G, AN)" A EY III 291. "Alako baten, por fin, alguna vez. Alako baten agertu zan
urriñian ardi galdua" Etxba Eib. "Karreristok, ez bela-bela, baiña alako baten pasau zien beintzat" Elexp Berg.
Ni bere eskolako mutiltxuek uger egitera etorriarte begire egon nintzen. Agertu zirean eskola-mutilek alako
baten. A BGuzur 137. Badoaz ta badoaz ta badoaz ta alako batean eldu ziran Aralar-burura. A Ardi 130.
Zeruari luzaro bai luzaro so-egiñaz, lurrera eban, alako batean, bere begien ikusmena. Erkiag Arran 184. Ara ta
ona ebillen gure Peru, asto on bat non topauko. Alako baten ango egal aretan asto bat erreparau eban. Bilbao
IpuiB 25. An ibilli ziran biargin guztiak astorauta [...] zenera ekarri eziñik. Alako batian arnasia bueltau eban.
SM Zirik 75. Eta orrela ibili nintzan nere kinta deitu zuten arte. Alako batean, bialdu zidaten Donostiko
Aiuntamentutik soldaduskara joateko papera. Salav 63. Ujentu ta igurtzi, Anjel bere onera etorri zan alako
batean. NEtx LBB 143. Omenaldirik ikusi gabe / kantatu dezu mordua, / alako baten aipa zaituzte / baiña
bazendun ordua! Azpillaga in Mattin 24.
b) Alguna vez, en una de éstas (ref. al futuro). Orain deskansa deilla / guztizko pakian, / gu ere juango gera /
alako batian. Tx in PEItz 65. Beti be esateuskun alako baten misiñuek etxien emon biar zituela. Kk Ab II 53.
Yainkoak nai izango al-du eltxoa baño zerbait mamiagorik, alako batean, eskuratzea. Ldi IL 80. Egin zagun
kontu, alako batean, Gandhiren guda ixil edo zear-guda egin bearra erabaki dala. Ib. 155. A zelako poza izango
neukean nik alako baten Euskalerriko guraso guztien aurrean barriztuko balebe barriztu euren autu-mautu au.
Bilbao IpuiB 57. Esango yautxiat ba alako baten, ik eta besteren batzuk be entzuteko eran. Ib. 124. Seiñale
txarra da ori. Alako batean etorri bear du gerriak. And AUzta 41. Alako batean nastu bear zaituzte, nagusi.
NEtx LBB 89.
c) En cierta ocasión. Alako batean, Amezketako erri-agintariak joan ziran Pernandoren etxera. Muj Pam 67.
Alako batean, "Lizardi" zanari (G. B.) beraren eskabidez [...] erakutsi nion, irakurle, lendanik dakizun irukoa.
Or BM 6. Alako batean, ordea, garrazki mintzatu zitzaion nagusia bidegabe. TAg Uzt 36. Alako batean,
onarengaz itzaldia zuelazkoa zabaldu zan. Zait Plat 23. Orixe Galileo aurreko gizona genuen, halako batean
esan nuenez. MEIG VI 108. Eskeintzen dizkigun aditz jokoak ez dira [...] egilearen arrebari, lehengusuari nahiz
izter-lehengusuari halako batean entzunak. MEIG II 130.
d) (V-gip ap. Elexp Berg; G-azp). "Muy tarde. Bai, gure alabia bart alako baten etorririk izan bia dau" Elexp
Berg.
- HALAKO BATEZ (H). a) En cierta ocasión. "Halako batez bada erran zarotan" H. Murru harriak
zimenduetan / kordoka daude hanixko: / Ez ahal dire halako batez / zorigaitzez lehertuko! Etcham 123. Nondik
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
836