A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
Patron saintian? (Halakoan). (Heben katexima erran eraziren dianak nori bere Patron saintiaren berthüte
berhezi zonbait zeñharatüren deritze). Bp II 133. Arnoa nahi zutener turrustan zuten emaiten, baldin hitzemaiten
bazuten halakoarentzat bozkatuko zutela. Elsb Fram 147. Yik biar duk etseko izan, eta biar duk kalakoareki
bordaltu. Mdg 133.
(Junto a holako, hulako). "Halakoa eta hulakoa hor dire, tel et tel sont là" Dv. "Hulakoak edo halakoak
erranik ere, zer axola da?" Ib. (s.v. hulako). "Halako edo hulakoak errana gati" H. Zunbatetan entzün düzü
erraiten, halakua arma kolpü batez hil izan dela, hulakua itho zela. Mst I 23, 7. Nere lagunek, hulakoak edo
halakoak, ezpalute ere deus maithagarririk. Dh 248. Badakite traidorek nor den dirutan kargatuko holakoaren
edo halakoaren enganatzeaz. Elsb Fram 170. Aditzekoa zen gaizoa: "Holakoak hitzeman, halakoak hitzeman".
Eta harek zabal-zabala oro sinetsi. HU Aurp 106. Bere manuen ematen ari, hasten da beraz Sorgin-Nausia: [...]
holako eta halakoari, holako eta halako gaitza! Barb Leg 134.
(No ref. a personas). Are erraiten deratzu [konzientziak] zenbait zeure bekhatugatik, hunelako eta
halakogatik, hek guztiak ethorri zaitzkitzula. Ax 438 (V 286). Asi zan kapitana egiteko asko agintzen: onelako
kentzeko, alako estutzeko, ateak itxitzeko. Anab Poli 60.
(Det.). Oraintxe eskaini da halako liburu bat eta honenbeste mila durotan eskaini zidaten; Ameriketara
eraman dituzte halakoa eta bestea. MEIG IV 58.
6. (Seguido de adj. o adv.). Tan. Dozenaka tragatzen / zituen aleak, / maskatu ere gabe / tripazai jaleak, /
alako aisa nola / antxoa baleak. Bil 124. Enago alako ziur-ziur, emen agirian esateko bestian. Kk Ab II 110.
Ezeuken alako adore andirik be. Ib. 42. Alako ederki, nere semea arotz ikasten jarria neukan. Alz Ram 27.
Neskazar bat tentatzen / asi naiz lenguan, / izan ere alako / polita zeguan. Tx B II 26. Eta halako ergela izan
naiz amontilladoaren salneurri osoan ordaintzeko zure iritzia hartu gabe. "Silly enough". Mde Pr 106s. Zer
egingo dute, ba, euskal-mutillak alako trauskillo jartzen ba zaizkie neskatxei? NEtx LBB 205. Onek, alako
itxuragabea ikusirik [Don Kijote] eta aiñ arma desberdiñez jantzia, deus gutxi falta izan zuan neskatxekin batera
far-algaraka asteko. Berron Kijote 46.
7. Cierto, difícil de definir; cierto, ligero, leve. "Badut halako nakhaizdura bat, j'ai une certaine répugnance"
Dv. Cf. HALAKO BAT.
Tr. Documentado desde mediados del s. XIX al Sur y al Norte. La construcción más frecuente es con bat, que
equivale a 'un cierto'. hay ejs. con artículo det. de Jautarkol, Aitzol, Lizardi, Anabitarte y Lasa, y sin artículo de
Lekuona.
Iñoiz edo bein pasatzen badet / ikusi gabe aste bat, / biyotz guztira banatutzen zait / alako gauza triste bat. Bil
104. Bukaerakoan, alako gauza beltz bat jarri ziguten, jauna, aurreko aldian, katillu batzuetan. Sor Bar 90.
Zeren bainuen, nere baithan, halako beldur bat, nere aranen hitztorioa ez zela hortan akhabo! Elzb PAd 46.
Aditzen baitut halako boz herdoil eta erlats bat. Ib. 39. Haren khara eta itxura guziek, bazuten halako basa
molde borthitz bat. Arb Igand 76. Bazuten halere zenbaitek halako ahalge bat, beren ezagutzaren erakusteko.
HU Aurp 87. Itzal gaixto zerbeit zuketen hetaz bakanago mintzo zen, eta beti halako bihotz-min batekin. Ib. 109.
(s. XX). Euskaldunak, izan dadien gizon ala emazte, badu halako herabe bat amodiozko zerez mintzatzeko. JE
Bur 100. Bai, baiño badegu alako diperentzi apurtxo bat. Urruz Zer 68. Halako beldur batek hartzen nau, zure
itxurari behatu eta! Barb Sup 18. Baño alako bildur pixkat barruan geldittu zitzaidan alare. Inza Azalp 24.
Bazian halako ahalke bat üskaraz erraiteko. Const 41. Mendien mazelak ez dira larrutuak nihun, nihun ez dira
erreak; halako berde bat badute, begiarentzat ezin eztiagoa. JE Ber 51. Ezerk asetzen / ez dun alako / barrengo
gose / zerukorra. Jaukol Biozk 6. Bigarren lausengua aditu ondoan, Gaxuxak senditzen du bere bihotz-zolan
halako kilikaño ezti bat. Zub 106. Estetako alako alperkeri bat ta "diabetis" asiera. Lab EEguna 67. Poesineurtitzak,
geienetan, alako zerutar kutsuak ikutuak diralako goitarrak izaten dira. Aitzol in Laux BBa VI.
Larre-larrean bizi dezu erretore, ta aren ginballak ere badio alako basaka-uxai ta igazkotu-kutxu bat. Ldi IL 40.
Ttattartxoa izanagatik, erroen biurri-antxak eta ibilkera aundizkoak alako gizon-tankera parregarria ematen
ziotek. Ib. 17. Alako irriparre maltzur batekin esaten dio Yesusi. Ir YKBiz 486n. Batez ere Galilearrak bazuten
alako bere-gisako kutsu bat. Ib. 479n. Bainan halako goxo bat lurrari zarion. Iratz 58. Xenpelarren garratzak
izango du beti alako ao-gozo, Bilintxen aldean. Lek OC I 109. Iruditu zitzaion aita besoetakoari ba zela halako
irrino bat haren begietan. Mde HaurB 20. Alako zarrada bigun bat senti eban; alako arnas-aldi bereizi bat
barruan. Erkiag Arran 130. Alako itsastar arpegi jatorra artzen asia zegoan. Anab Poli 44. Beti danik ukan diat
hiretako, ez dakiat nola erran, halako goxotasun bat. JEtchep 66. Beha nola zerabilan edozoin ekai, kartsuki,
goraki eta goratik, halako erdainu ezazol batekin. Lf in Zait Plat XIII. Batzuetan ikusi oi da alako kidetasun edo
zer-ikusi bat gizonaren obren eta konzientziako sariaren artean. Vill Jaink 106. Norbait bere ondoren
azkuretuta ikusteak, ba du alako indar izkutu bat emakumearen biotzean. NEtx LBB 24. Eta, uste gabean, ez ote
dute halako eskualdun kotsu bat hartu? Ardoy SFran 13. Halako latz bat ere sendi zen / gure buruzagietan.
Mattin 80. Emakume denen arpegietan halako animalikeria somatzen dut. Lasa Poem 70. Badu halako bere
gisako bihotz-isuri xamurra. MIH 149. Halako masoi usaina edo dariolako. Ib. 396.
v. tbn. Jnn SBi 112. Zerb Azk 40. Ugalde Iltz 50. Zait Plat 154. Gazt MusIx 59. Or ib. 34. In Xa Odol 293.
8. (Precedido de adj. o sust.). Del tipo de, de esos. Ez da yende xirxila, ergel halakoa. Hb Esk 108. Aiñ
sentikizun andia artu bazuten ere [...], andizki alakoak ziradelako. Aran SIgn 78. Eta ura jende zekena! Atso
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
834