A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
edo halako den, ala haur hula, edo hala goberna eta mintza dadin? Mst III 24, 1. Astoren batek edo bestek
esanagatik [...] farra egiten zaiela onelako ta alako hitzen batzuei. Lar, carta a Mb 280. Datorrela onelako edo
alako hordurako. Mb IArg I 182. Onelako egunetan, Jauna, ta onelako lekutan alako pekatu egintzuen, onelako
egun ta onelako bazterrean alako pekatu. Cb Eg II 108. Konfesatu gabe ta zeruko abisoai eranzun gabe, onelako
ta alako pekatuetan nola egondu zan, guziak banaka esanaz. Ib. 198. Hunelako edo halako denboran, egunean
eta orenean hil banintz. Brtc 134.
(s. XIX). Arrazoi onakin dudatzen diranak egin ote zuten edo ez onelako edo alako bekatu mortala. Mg CC
112. Iges egitea onelako ta alako okasiño ta bekatu-bideetatik. Añ LoraS 70. Beren estadu edo bizimodua
arturik daudenak, ez dabiltzala esaten: "Nik onelako, edo alako estadu artu banu, izango nintzan ona". AA I
593. Ezkontzeko denbora ethorri zitekenean, edo bertze hulako edo halako mugan. Dh 121. Askori aingeru baten
bitartez esan deutsee Jaungoikuak, onako edo alako Erlijinoian sartuteko, onako edo alako bizi era artuteko. fB
Ic III 315. Ze lazu ta peligru andijak egozan arimaak galduteko onelako edo alako okasinoietan. JJMg BasEsc
14. Goiz oroz har ezazü erresolüzione, hulako edo halako bekhatütik ebitatüren zirela. UskLiB 74. Aurrenengo
eskiñiko du onelako edo alako gauza ezkondu bear dutenentzako. Izt C 238s. Hunelako egunean, Jauna, eta
hunelako lekhutan, halako bekhatua egin zuen; holako egun eta holako bazterrean, bertze halako bekhatua egin
zuen. Dv LEd 196. An edo aruntzago onlako edo alako mirari egin zuen; edo alako edo onelako egitekotan bere
santutasunaren ukimen eder eta siñalea utzi zuen. Aran SIgn 76. Nerea aiz, eta nere eskupean ago onelako eta
alako pekatu egiñ ituelako. Arr May 78. Gazetek daukute yakin arazten, bi sensuetako haur gazte batzuek
dituztela halako eta holako tokian bere buruak destruitu. Elsb Fram 176. Alako edo onelako emakumeagaz. Itz
Berb I 108.
(s. XX). Superstizionea da uste izaitea holako edo halako hitzek edo obrek baduketela naturalezaz goragoko
zerbait indar. CatJauf 77. Pelis joaten dala ara edo ona; Lontzek alako edo olako soñekoak darabiltzala. Echta
Jos 62. Badijoaz onelako edo alako errira. Ag G 81. Urlia auzori eztakit, onelako aideri bai, alako adiskideri ez.
Ib. 316. Bere manuen ematen ari, hasten da beraz Sorgin-Nausia: [...] holako eta halako etxean holako eta
halako jendea suntsi. Barb Leg 134. Onek bere pake-agiria eman zun, alako ta olako itzez, egia izan balitz! Or
SCruz 33. Onako edo alako lana egitera be beartu. Eguzk GizAuz 117. Jan-urri egiteko, ta alako ta olako
janariak bakarrik. Erkiag Arran 87. Gero ere joatekoa zala onelako ta alako tokitara. Anab Aprika 30.
[Hizkuntza] landuagorik, bai, jakina, zenbait mementutan honelako edo halako premiatarako trebeagorik
[bada]. MIH 386.
v. tbn. Ub 212. Gco I 418. Arb Igand 122. Zait Sof 124.
Konplitzeko gogoarekin halako edo halako akusatze eginen duela arnegatzea. Harb 166. Etxekoek nitaz
erraiten duten halako eta halako tarritagarrizko hitzaz. SP Phil 106. Biek belaxe esaten due alako t'alako
oianean bizi zirela. Inza EEs 1913, 25.
5. (V-gip, G-azp-goi, L; Gèze). Ref.: A; Elexp Berg. (Usado con valor pronominal, ref. a personas). Fulano.
"Halako, tel, quel" Gèze. "Perengano" A. "Alakok bizikletia erosi dabela, beste alakok, patiñak, eta guriak pe
eskabidia" Elexp Berg. Otsegin zun presaka. "Nor da?", ta "alako", emengo nagusiaren adiskide aundia. [...]
Biaramonean, ango buruzagi edo jefeari gaztiatu zion, an zedukala "alako", ta arreba askatzen ezpazion, tiroz
ilko zula alako ua. Or SCruz 57. Zu "alako" zera, ta gañera liberala. Ib. 56. Alakok erregu batño erein zuen
babaz. Or Eus 49. Alakok gizona kali du. Zergatik? Alakoen emaztea edo landa maitexko zitulako. Or Aitork 45.
Beti pantesi ori izaten zuan, esanaz: --Atzo eman zizkat alakori ederrak, neronek ere artu nizkian baña! Salav
33.
(Junto a honelako, holako, hulako, etc.). "Fulano y mengano. Alakok eta olakok ziñuen zu guzurti bat zarala"
Etxba Eib. "Esan dau alakok eta olakok ein zebela lapurretan" Elexp Berg. Anhitzetan ere ekhartzen
derauzkigute elhaberriak, erran-merranak, enzuten dugu zer dioten urliak eta sandiak, hunelakok eta halakok,
eta gerok ere desiros gara iakitera. Ax 312 (V 207). Hunelakok edo halakok nitaz egiten duten halako eta
halako mesprezioaz. SP Phil 106. Zenbatetan ez duzu aditu hunelako hill da ezpata kolpe batez, halako itho da,
bertze batek goratik eroririk hautsi du burua? Ch I 23, 7. Galdetzen da norentzat boza emanez ardietsiko den
fagore gehiago, atsegin eginen den halakori edo hulakori. Isoard 1 (ap. DRA). Nik (onelako edo alako) pekatari
guziz andiak, nere eriotzeko orduan Mariari aurrean ipintzeko bildu ditudan loreaz egiñdako arranbillote
(onelako urtetako) Maietzaren lenengo egunean asi eta egiña. (En un formulario). Arr May 13. "Luisa, onelakok
zuretzat eskumuñak eman dizkit". "Luisa, beste alakok zure galdea egin du". Ag G 298. Batak, alde egiteko;
besteak, gelditzeko; onelakok, au; alakok, bestea; Urliak, [...]; Berendiak, [...]; Zandiak [...]. A Ardi 103. Oni
galdetu, ari idatzi, emen irakurri, andik artu, alakori entzun, onakori esan-erazi. Muj PAm 12. Bata bestearen
ondoz yaikitzen dira olako ta alako, nork-bere eskariak egiñaz. Ldi IL 21. Egiñalak arren, nik ezin olakok ala
alakok ainbat. Ib. 98. Alako ta onako, urlia ta sandia, bidezaarretik eta zidorretatik bere ibili ete zireanekoa
[urten eban]. Beartu ezkero, esango ei zituen izen ta abizenak be. Erkiag Arran 140. Ta, mesedez, ez zaidazu
esan alako ta oneri beren aitorleak libre eman dienik. MAtx Gazt 70. Iritzi hori, ordea, ez da oraingo
Euskaltzaindian, holakoren edo halakoren kontra, sortua eta hazia. MEIG VII 88.
(Det.). "Halako bat, un certain, un tel" Ht VocGr 299. "Un tel m'a dit, halako batek edo urliak erran darot" Ib.
430. "(Un) tal me ha dicho, alakoak esan dit" Lar. Orotan gainti zeri sogin eta jarraiki behar dügü gure
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
833