A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
sekulan erranen halako jendeketa behar zela bildu mukuzu heien erranera. StPierre 21. Ez zen halako aphezetxerik
edo jaun handien jauregirik. Barb Sup 14. Alkateak bi mila peseta eskindu zazkio, galakorik gabe
sartzera uzteko. A Aezk 190. Alako kaskatako ta alako pitxar-kaldiak kordebaga itzi nindun. Or Tormes 21.
Alaba agindu dit / amona Piririk, / baña ez dit sartuko / alako ziririk. Tx B 150. Koxmeren aita bera ere, ate
ortan ezin sartu zan; alakua zan-ta. Alz Burr 39. Zazpi debru batean zintzurrari-beheiti sartu zaizkola erran
zinezake, halakoak baitira eta hain bitxiak gizonaren ihakinak. JE Ber 71. Jakin ebenian katu batek bildurtuta
alako jente pillua erabilli ebala. Kk Ab II 89. Langilek beren eztaiak, aursortze eta alakoak jaitzen dituztelarik.
FIr 138. Alako gixon itxurarik aren lekutan ikusten ottuta ez egonik. Otx 105. Alako zalaparta eramangarri
ezpaita, berriro oju-egin bear izan ziot, ixiltzeko. Ldi IL 16. Etzuan asko uste izan arratsaldean alakorik gertatu
litzaiokenik! TAg Uzt 270. Izan ote emakumetan alako asmamen gaiztokorik eta alako erraigaberik? Etxde
AlosT 29. Septizemia edo alakoarekin. JAIraz Bizia 123. Alabainan halako famako predikaria zen... Zerb Azk 56.
Ene begiek artzen dituten antzetatik ene buruak iduripenak artzen zitun; eta au egiteko doaia ez nekusan alakoa
ez zanik. Or Aitork 154. Alako une pozgarririk ezta, bear bada, urte osoan. Erkiag Arran 189. Sarri pasaten jaz
iri alakuak. SM Zirik 93. Emongo ez eutsan ba jan-edana zenbat gura, orren ijitanu maitagarriari? Baita alako
beste amarreri be! Bilbao IpuiB 70. Zer euri zikina! Oixtian halako zeru ederra eta halako iguzki samina!
JEtchep 44. Alako zerbait Newton iakitunari berebat gertatu omen zitzaion. Zait Plat 84. Kantatu gabe nola
gelditu / alako baten aurrian? Uzt Sas 142. Ene denboran ez dut pasatu halako memento txarrik. Xa Odol 328.
Ezin eraman izan zuan kuadrillariak alako itxura txarreko gizontxo batek onela tratatzea. Berron Kijote 187.
(Tema nudo; v. HALAKOTAN, HALAKOTZAT). Ezlizate Kristinotan ere edukiteko, ezen eztu halako
erakutsi nahi bere burua. Lç Ins F 6r. Iainkoak egiten dituen obra guziak, nola egiazki baitirade glorioso, halako
guziéz ezagut-ere ditezen. Ib. E 5r.
(H). (Con oraciones consecutivas). Ezen atxakio haur dela egiazki bekhatu, eta halako non leinu humano
guziaren [...] kondemnatzeko asko. Lç Ins G 3r. Holokausta zen halako sakrifizio, non guzia erratzen baitzén. Lç
Decl a) 4r. Enzuten da zuen artean paillardiza badela, eta halako paillardiza zein Jentilén artean aiphatzen ere
ezpaita. Lç 1 Cor 5, 1. Halako da Iainkoaren bihotz beratasuna, / Berretuz ematen baitu non bethi ontasuna. EZ
Man I 48. Eman diazadazun halako garazia non ene borondateak eta ene lan guztiak agrada dakizkitzun. Harb
302. Halako adeskidia izan da guganat, non [...] ezarri baikhutu libertatian. Tt Onsa 128. Ene beheraspenak eta
ene auhenak halako fazoinez mehatu naute, non ene hezurrak lothurik baitaudez ene larruari. Gç 47. Halako
fazoiñez non ezpaituket ahalik nahi izateko zuk nahi eztuzuna. Ch III 15, 3. Alako jakiundearen errañu
gozoarekin [argia agertu], non eguzkiak ifar-lausoa beziñ errax banatu eta des-egin zituen gau illun guztiak. Lar
SAgust 9. Alako biotzeko suak askotan ematen zioten, non da kordegabe gelditzen zan. Cb Just 113s. Jinkoa,
egin naizazü halako non hil nizaitekenian Purgatorioko süiaz beharrik eztüdan. Egiat 178.
(ss. XIX-XX). Kontatzen ditue ipui itsusiak, alako gatz eta piperrarekin, non gazteak egon oi diran aua
zabaldurik. AA II 144. Alako arrabijagaz esan oi ditubez, ze edonok sinistu leike bijotz bijotzetik diriala. Astar II
119. Bethetzen du graziaz eta benedikzionez, halako nasaitasunekin, non ez baita sekulan izanen hunen parerik.
Jaur 349. Mendi batzuk dira alako ditxakikoak, ezen, berak berenez ematen dituzte zugazti andiak. Izt C 134.
Hitz hoietarat egiñ zen halako karkaria, / Non buztan-motza nahiz zen ya mintzatu nahia. Gy 70. Hainbertze eta
halako amoinak egiten zituen, non askotan fraide lagunek erraten baitzioten urrunegi zohala. Jnn SBi 53. Alako
errabiya artu zuen, atera zan sagardorik pagatu gabe. Iraola 60. Halako boza omen zuen erretor dohakabeak
nun Porturaino aditu baitzuten katixima. Zerb Azk 17. Zure urriaren 25-eko letrak halako atsegina eman daut,
nun zure ikusteak bakarrik eman bailetzakit handiago bat. Ardoy SFran 147. Alako kolpea izan zan lenengoa ta
alakoa bigarrena, nai-ta-ez lurrera erori zan zaldi-gañetik. Berron Kijote 201.
v. tbn. SP Phil 499. ES 191. It Fab 125.
(V, BN-baig ap. A; Lar, Añ, Dv), kalako (Sal, R ap. A). (En correlación con nolako o zelako). "Qual,
siguiéndose tal" Lar y Añ. "(A tal) abad, tal monacillo, nolako jabea, alako tresnea" Lar. "Nolako soiñua, kalako
dantza (R-vid); soñua nolako, dantzara kalako (Sal), cual la música, tal la danza" A (s.v. nolako). "Nolako
egurra, kalako sua (R), [...]; nolako ezteiak, alako zopa (BN-baig)" Ib. (id.). "Zelako jaubea, alako tresnea (V)"
Ib. (s.v. zelako).
Lurrekoa nolako, halako lurreko diradenak-ere. Lç 1 Cor 15, 48 (He, TB, IBk, IBe, Bibl nolako (...) halako;
Dv nola (...) hala, Ker zelako (...) alako). Enzuten nauten guziak ere egin zindeizten halako, nolako ni bainaiz.
Lç Act 26, 29 (He ni naizen bezalako, Dv ni naizen bezala, Ol ni bezelakotsu). Nolako elizalde, alako abade. RIs
60. Nolakoa baita aita / halakoa semea. EZ Eliç 126. Zeren nolako baita lurra, [...] halako gerthatzen baita ura
ere. Ax 215 (V 143). Pika nolako, umea halako. O Pr 396. Bizitzean halakoa izateko, nolakoa nahi bailuke
heriotzean kausitu. Ch I 23, 4. Bizitza nolakoa, eriotza alakoa. Cb Eg III 214. Nolakua bizitzia, alakua eriotzia.
CrIc 31. Nolakoa daraman kandela, alakoa izango da argi artua. Mg CC 230. Zelakoa dan bizitzea, alakoa dala
eriotzea. Añ EL 1 83. Gurasuak zelakuak nai ditubeen, alakuak izango diriala umiak. fB Ic I 304. Nolako arbolia,
halako fruitia. Arch Fab 219. Nolako baita ama, alaba halako. Hb Esk 177. Nolako izari, halako sari. Arb Igand
125. Gurasoak nolakoak, umeak alakoak. A Ardi 53. Gixonak zelakuak, adei-legiak eta gurkerak be alakuak
egin biar ixaten yakez. Otx 54. Gogua nulako, Uskalduna halako. Egunaria 9-8-1961 (ap. DRA). Zelako lapiko,
alako tapa. SM Zirik 43. Nolako zura, alako ezpala. Zait Plat 81. Buru-muiñak nolakoak, gogamena alakoa. Vill
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
830