A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
Ceánuri. Parece, pues, que o se trata de una improvisación de Azkue, idea difícil de aceptar, o de la introducción
de un nombre del cast. de América que no corresponde a la planta local que trata de traducir, al parecer sin éxito.
halakara (SP, Dv, A). De tal manera (con oraciones consecutivas). "Halakara mansotu dira, non, sont
tellement devenus doux que" SP. La fuente de todos los lexicógrafos es, sin duda, Leiçarraga. v. halaka, 1 hala
(4). Iainkoa zure zeloaz, zuhurtziaz eta gogo-handitasunaz zerbitzatu izanik halakara mansotu eta ematu izan
da, non egungo egunean Bearno guzian Iainkoaren hitza paisibleki eta edifikazione handitan predikatzen baita.
"Et si bien aprivoisé, que [...]". Lç Dedic * 5v.
alhakari. "Animal que pace bien (L; Darric)" DRA.
1 alakatu. "(S), invocar" A.
2 alakatu (Bera). Quejarse, lamentarse. Bularrean bildutako geitzen ziyuan atsekabeak gainkatu zuan
osotasuna, eta Yan Pier asi zan negarrez eta alakatzen. Zink EEs 1927, 84. Schwitz'dar zindo oro gure
Yaurlariaren ankerkeri ta diru-goseagatik alakatzen dirala, ba dakizu. Goen Y 1934, 99.
halakatu (L, S; SP, Lar Sup, Dv), halakotu. Ref.: Lh; Lrq. 1. Poner(se) así, de la manera indicada. "Halakatu
nau etsaiak, l'ennemi m'a mis de la façon" SP. "Assí, hunela. Ponerse assí, halakatu" Lar Sup. "Devenir pareil
[...]. Aita ohoina zuen eta semea ere halakatu zen, il avait un père voleur, et tel devint aussi le fils" Dv. "Devenir
tel" Lh. "Devenir semblable, devenir de telle sorte" Lrq. Miretsteko da, nola orai zuk dakizularik, eta
esperientzia duzularik, neurri batetara helduz gero, arnoak iragaiten zaituen, gaitz egiten deratzun, etzaren
guztiarekin ere zenzatzen, eta ez berriz halakatzetik begiratzen. Ax 408 (V 265). Zeren bere faltaz, trabaillatu
nahi gabez, eta ethorkizunera ez behatuz halakatu baitira. Ib. 44 (V 27). Pazienzia behar dugula, ez xoilki zeren
eri garen, bainan eta zeren halakatu garen Iainkoak nahi duen eritasunaz. SP Phil 192. Nork sekulan usteko
zuen gizonen bihotzak etzirela hautsiren ikhusteaz gure Salbatzaille maitea halakatua? Lg II 274. Egorri zioen
mandatari bat, nahiz yakin zerk halakatzen zuen. Ib. 55. Bizioek ziela halakatü. Egiat 171. Alabadere dakigü
güziak erhaustürik daudiala, gü ere halakatüren giradiala. Ib. 189. Baldin saindu egin izan badire, ez dire bere
ahalez ez indarrez halakatu. Jaur 376. Buhasoek, ikhusirik zoin diren heien alderat ongi ekharriak eta manu
guzier jarraitiak, miresten dute heien haurrak halakatu dituen erlijionea. Prop 1884, 11. Zerk halakatuak
[mozkortuak] ote zituen, astearte lan egun batean? HU Zez 203. Izaitez handik laster halakatu zitzaion burua,
non ez baitu geroztik bertze kofesio funtsezkorik egin. HU Aurp 177. Galdatu nioten zerk zituen halakotuak.
Goseak zituen xahutuak bi hilabetez, Alemania barnean. StPierre 22.
2. "Calificar, [...] (G) alakotu" Añ.
3. halakotu (a- V ap. A). "Imitar" A. Ekin eutsan ak be barriari ta jarraigokuak, bakaldun-bakandereak ain
gogotsu barreka ikustian, eurak be alakotu egin yakezan. Otx 170.
4. halakotu. Acomodar, adaptar. Aurraren eran jarri bear dut: konprenitzeko alegiñak egin bear ditut,
doñua alakotu bear dut ulertuko banaute. Txill Let 111.
5. halakotu. Arreglarse, ponerse de acuerdo. Tira ba, eder orrek, itxaropen apur bat emoidazu; eskeiñi
egidazu alakotuko gareala, gaur ez baldin ba da, biar. Erkiag Arran 100.
alaken. (Voz sin significado preciso, usada en canciones). Alaken, alaken, / ala pika ala ttunpairen /
errespun dela pikala tun pa / Jesus, Maria, Jainkoa zen. ADonostia Cancionero Vasco 115. Alaken, alaken, /
alaken eta txunbailen, / errespunde la Mikela Txunba / Jesús, María y José. Tx B II 261.
alaketa. 1. "(V), acto de atormentar" A. 2. Habladuría. Egun aietan etxe guzietan egin ziran alaketak eta
berriketak Jaungoikuak bakar-bakarrik daki. P. Urkia EEs 1928, 47.
alakizun. "Alegato, alakizuna (et alia ab ala-)" FSeg.
alaklara. Abiertamente, claramente. Neurk konfesatzen dot au alaklara. Lazarraga (B) 1193vb.
halako (V-m-gip, G, S; SP, Ht VocGr 430, Lar, Añ, Dv, H), alaako, galako, kalako. Ref.: A; Lrq; Etxba Eib;
Elexp Berg.
Tr. La forma casi general es halako. Los escritores aezcoanos usan galako, y los salacencos y roncaleses
kalako. Hay alaako (alternando con alako) en Capanaga.
1. (Adnom. o pronominal). Tal como aquello (gralmte. con nombre det.; en vez del art. det. puede llevar el
indet.: halako gauza triste bat, etc.); (el) tal. "Tel, pareil" SP. "Halako bat da hemen, il y en a un de même" Ib.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
828