A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
alaiturri. 1. "Pusilánime" Lar.
2. (Lar, Hb ap. Lh (-turi)). "Pusilanimidad" Lar.
alaitxo, alaitxu. Dim. de alai. Ondotxu bazkaldu gendun egun batez, bera alaitxu egoala, emon eustan
zituan ondasunen barri. "Algo contento". Or Tormes 89.
alaitzar. "Guapazo [...]. Lat., valde strenuus" Lar.
alaiune. Momento de alegría. Iltzera dijoan eriak bere argi edo alai uneak izan oi dituan eran izango ditu
bear bada munduak ere bere argi uneak. AA III 477.
alaixen. v. halaxen.
alaja (V-gip ap. Elexp Berg; Lar, Añ; -ea det., Lar, Añ). Alhaja, joya. "Alaja" Lar y Añ. v. bitxi. Bere
ondasunak utzi ziozkan, errian ifini izan zeban kolejioari, zeñetan zintzoro gordeak arkitzen diraden, oraindik,
beraren alaja aberats anitz. Izt C 485. Sabelean daukadana alaja oien jabeagandik det. Lard 51. Zeruak dauzka
amabi ate, / aingeru bana guardiyan, / urrez egiñak murallak eta / alaja fiñak erdiyan. Xe 386. Eta gero alajak
neuretzat guztiak, / Izango dira danak andi ta txikiak. AB AmaE 279. Konpondu gabe nere alajak / berekin
eraman ditu, / oiegatikan ez du gajuak / poltsarik asko loditu. Tx B I 71.
(Fig.). Ekarri ebana zan soldau kapotea, / Neguan berotzeko ona alajea, / Eta izanagaitik antxiña josia, /
Zirudian kapote igaz erosia. Ib. 217.
(Ref. a personas o animales de modo irónico). "Oiñ sosegatua jaon, baiña gaztetan alaja ederra zonan ori"
Elexp Berg. Feriya ori egin ta / Orumiara asi, / alaja ori bidian / bazan nork ikusi. Noe 42 (se refiere a un
mulo viejo). Neskazar ori dala diyote / bi aldiz moja izana, / komentutikan atera eta / artu nai zuen gizona; /
Baranbiyotik etorriya da, / ezta alaja zuzena. Tx B I 69.
alajaina (-aiña G; -aña G-bet, AN-gip; Bera; -añe AN-larr), alajain. Ref.: A (ala); Garbiz Lezo 213; Asp Leiz
(alajañe). (Euf. por alajainkoa, usado como exclamación o como refuerzo de lo dicho). "Así pues...
Eufemismo de ala jainkoa (?)" Asp Leiz. "Alajaña (G-bet) ¡menuda!" Zt.
Tr. Documentado en textos guipuzcoanos y en los vizcaínos Otxolua y San Martin. La forma alajain se
encuentra en una ocasión en Agirre, junto a varios ejs. de alajaña.
Azpian dijoana / mandua da, baña, / gañekua ere bada / azpikua aña: / mando baten gañian / bestia, alajaña!
Bil 169. Alajaña! Euskeraz jakin ta ez ditu eraman biar? Sor Bar 24. Alajaña! Soñean zeuzkan guziak ostu! Zab
Auspoa 26, 28. Baña erosten zion bai. Ez erosi bear, alajaña, bere illoba bakarrari! Ag G 30. Baster guztietatik
entzuten zan oo ta aida, arre ta iso, jeup eta kaixio, alajaña ta arraiopola. Ib. 83. Nerau prisiondegira? Bai
ederki eman ere alajaiña, euskal-errian dan gizonik onraduena izanta. Urruz Zer 60. Besoz jarrosiaz, itzez
urruinduaz, irain ta birao, gajo ta kerten, arrano ta alajain. Ag EEs 1917, 214. Orko izerdia, arra ezpada ere,
erdi antzua bai, ala jaina! A Ardi 6. Orrelakuak leku gutxitan / orain daude alajaña. Auspoa 61, 130.
Aurreratzen dira Santa Cruzen mutil batzuk, eta, alajaña, tiroka asten dituzu. Or SCruz 104. Etxeguren-ek bera
ere gezurrezko agiriz datorrela aitortu digu... Gizon politak gatxeudek, alajaña! Ldi IL 43. --Zabaldu ondo
begijok a etorri dattenian eta ikusiko dozube, bai, itsubak ezpazarie beintzat. --Egin biarko, alajaña! "Orsú!".
Otx 110. Laistertxo zotin oriek baño eiagora areagoak egingo dituk, alajaña! Zait Sof 129. Ameriketatik indiano
eginda atorrela, alajaña! NEtx Nola 33. Zapatak biar dituranik ez jetsak iñori esan, eta ia zer tamañokoak biar
dituran, alajaña! SM Zirik 81. Alajaña, ez zegok gaizki-- egiten nion nere buruari. Anab Aprika 49. Il adilla,
alajaña! "Que te mueras, ¡alahé!". Gazt MusIx 161. Gogoan bait-dut [...] nola zijoan asto eder baten gaiñean
zaldun alajaiña. Berron Kijote 170. Guztiok jabe, bada; guztiok, eta inor ez. Inor ez, ote? bai, alajaina. MIH
397. Ukabilkadak behar bezala, suminez itsutu gabe, alegia, jasotzen ikasi duenak, ez du alajaina gutxi ikasi.
MEIG I 167.
v. tbn. Auspoa 95-96, 123. EEs 1916, 50. Garit IpuiL 48. Tx in Imaz Auspoa 24, 137. Sabiaga Y 1933, 422. Txill
Let 130. Basarri 107.
- ALAJAINAN. "Alajañan [...] ¡caramba!" BeraLzM.
- ALAJAINEKOA. Ciertamente. Senide-ren antzera dela unide: ide orretan bai. Goaz unera. Ume ta semetik,
uni ta sen-a. Ez alajañekoa. Lenik, senide ez da eldu seme-tik, sem ta sen bi erro berexiek dire ta. Or EEs
1917, 193.
- ALAJAINENA (alajañena BeraLzM; alajañana AN-gip ap. Garbiz Lezo 213). "'Caramba!" BeraLzM. --
Zillarra ta urrea duten mendiak ere baomendituk, guretan arria bezela. --Alajañena! Orrelako menditxo bat
bagiñu, andi andia izan eztare... Ag G 252.
- ALAJAINETAN. "Alajañetan (AN-gip), atenuación del juramento Ala Jainkoa" Garbiz Lezo 213. "Alajañetan,
exclamación (Gipúzcoa)" Garate 6.ª Cont BAP 1962, 257. Orixe kontu polita degu alajaiñetan. Urruz Zer 69.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
825