A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
alaitu ditezen zerurako bidean? AA III 577. Alai zaitezte, alai zaitezte betiko atsegin eta ondasun oen
ustearekin. Ib. 586. Meditazionea egitea zein errex den jakiteak behar ditu giristino gogo hurriak alaitu edo
animatu. Dh 95. Horrek behar ditu alaitu ta animatu jende beharrak. Ib. 100. Atera omen zituzten zezena ta
mutila plazara [...] au, jaten ondo eta edaten bere moduan emanik alaitu ta pizkorturik. Izt C 249. Ikusi zuen
bat-batetan bere begi aurrean Jesukristo gure Jauna, zeñek alaitu ta indartu zuen. 'Quien le consoló y confortó'.
Aran SIgn 36. Bildurraren izpirik gabe, alaitzen ziradela galanki, beren aurrean ainbeste ausardiz ari zan
gipuzkoatar galai arroarekin. Ib. 9. "Zer ote degu argi ori?" esan zion batak besteari, oso mirariturik; eta alkar
alaituaz, joan ziran mendi gañeraño. Zab Gabon 90. Agertzen zaio gurutzean Jesus ta alaitzen du. Bv AsL 37.
Alaiturik bere biotza etsai aundi bat garaitu biar duan baten gisan, dijua zuzen bere ait-amen etxerunz. Ib. 46.
Artu zuen bizitzari are gogotiago jarrai zekioten, biotzak alaitu ta animatzeko esan zien. Ib. 192. Guazen,
guazen, mutillak, / gure Probintzira, / pozturikan biyotzak / alaitutzen dira. Sor AuOst 103. Kuraitu zaitez arren,
kemen artu Eloisa! / Alaitu eta epe piskatxo bat artu. AB AmaE 108.
(s. XX) Aingeru bat agertu zitzaion zerutik eta alaitzen zuen (Lc 22, 43). "Confortnas eum". Ir YKBiz 467 (Lç,
Oteiza konfortatu, He borthiztu, TB indartu, Dv, IBk indar eman, Ol adoretu, Arriand sendotu, Ker adorea
emon, IBe kemen eman). Errez billatuko dute gai egokia zuaitzaren aberastasun eta ondasunetan, beren
zaletasunean berotzeko, poztutzeko, alaitzeko ta indartzeko lur-jabe, maizter eta artzaiak ere. Munita 33.
2. Animar(se) (a hacer algo). Etzaitu lausengaturen, ta ber-emetasunaz alaituren zaitu ongiari hots
emaiterat. "Il vous animera et encouragera". Birjin 54. Bere kusiaren behazunez alaitzen zuen bere burua khar
berarekin ongian aitzinatzerat. Ib. 599. Guziok orretan degun irabazi edo probetxu guztiz andiak biziro alaiatu
eta mugitu bear gaitu [...] Purgatorioko animaen erruki andi bat izatera. Gco I 363s. Orduan geiago alaitu,
esforzatu edo animatuko gera falta zakun indarra, gogotik eman nai digunari eskatzera. Gco II 26. Gurekiñ
daukagun etsai gogaikarri au gogotik benzitzera eta eskuratzera alaitzeko. Ib. 57. Zure Jesus onak Komunio
bakoitzean alaituko du zure anima bere oitura gaiztoak garaitzeko. AA I 403. [Komunioak] emango dio
animako atsegiñ eta gusto bat, obra onak egiteko alaitzen duana. Ib. 400. Indar-berritu zuan ardo onek ta biotza
alaitu, berriro bideari are gogotiyago ekiteko. Bv AsL 114s. Euskalerriko soñu zarrak biltzeko asmoa erakutsi
nionean, ni artarako alaitu ta berotzeko emengotxe bi kantatxoren asiera eman zidan. A EEs 1916, 306.
3. (VocCB Dv). Alegrar(se). "Se emplea también en ocasiones con la significación de alegrar-se, recrear-se"
VocCB. Uda berri ederra, / gure doai ona, / dezu biguntzen otza, / alaitzen eguna. Echag 135. Arpa jotzen
zion, gozakaitz-aldiak eta barrungo illuntasunak artzen zuenean eta alaitu eta poztutzen zuen. Lard 163. Bere
arpegia zeruko atsegiñ-kontentu batek alaitzen zion. Arr GB 129. Etzazu negarrik egiñ eta alai zaite. Ib. 25.
Alaitu ta poztu zaitezte, nere semiak, Jaungoikuagan. Ez dedilla goibeldu zuen biotza. Bv AsL 65.
(s. XX) Negar malko bi ixuri zituen, geroxeago berriz pixka bat alaiturik. Goñi 39. Etorriko den Malentxo, ta
berak alaituko gaitzin, berak jantziko din gure etxe zarra. Ag G 271. Jaungoikoak sortu zinduzan nere azken
egunak alaitzeko. Ib. 136. Ta Udabarrijak lorak berbiztu, / txori ta danak alaitu (1913). Enb 84. Nere barrengo
illunpe aundi au alaitu dediñ, bearra arkitzen det beti zure onduan izatia. Ill Pill 10. Zatoz, bada, len-bai-len,
lengusu maitagarri, errukarri, isuri onen bizia, alaituz, luzatzera. A Ardi 98. Atsekabe guztietan Nik alaituko
ditut. ArgiDL 103. Agur Maria diotenean zeruak irri-parra dagite, aingeruak poztutzen dira, izate guztia
alaitzen da. Inza Azalp 155. Barriz eldu zan mendira udabarrijan laztana / eta lilijen usañak alaitu eban oiana.
Laux BBa 34. Zeure kanpak dalaiez bijotz samindubak. Ib. 22. ["Abarrak"] orain urte gutxi agertzen ziran
alaiturik aberriko tontor ta zokuak. EArzdi in Kk Ab II 5. Gure buruen gainetik alaitzen dauku bihotza
agorrileko zeru garbi urdinak. JE Ber 42. Ainitz egunez, ez gera alaitu / lurtarrok. Goien sar egin baitu / Eurik
Eguzki giltzapean. Ldi BB 110. Ia bera alattuten juan gura ete-zeunkienentz, zure goraro bixi orregaz ondo-eza
arinddu dakijon. Otx 67. Olerkari maitatiak goibeldua alaitu nai du. Aitzol in Ldi UO 6. Andik mordoska,
emendik sailla, / itzez alaituz bidea. "Alegrando con su conversación el trayecto". Or Eus 228. Zillarraren tintinotsera,
bai begiak biziki alaitu zitzaizkola eskale maltzurrari. TAg Uzt 208. Jai ura alaitzeko ekarritako
bertsolariak. Etxde AlosT 78. Ba zekien gizonak Isabelaren etorrerak ziola bihotza alaitzen emakume zaharrari.
Mde HaurB 31. Euren txistuz alaitzen / baserri ta uri. BEnb NereA 222. Alaitu bitez arrantzaleak, / alaitu
nekazariak, / Alaitu bitez kaleak eta / alaitu gaur baserriak. Basarri 65. Gauza ta gizon alaitu gara, /
Arantzazun, gaur, bat-baten. Gand Elorri 62. Bizitza arindu ta alaituko dien emakume bat nai dute. MAtx Gazt
27. Begira nula oro alaitzen diran datorken mendeaz. "Adspice uenturo laetantur ut omnia saeclo". Ibiñ Virgil
43. Udaberrian alaitzen gera / zarrak bezela gaztiak. Uzt Sas 332. Gai alai hori entzun da eni alaitu zeraut
barrena. Xa Odol 342. Haren oroitzapenak alaitu omen zion harrezkero bizia. MIH 248.
v. tbn. Urruz Zer 119. Jaukol Biozk 57. ABar Goi 72. JAIraz Bizia 109. Txill Let 93. Anab Poli 28. Arti Ipuin 48.
Osk Kurl 41. Onaind in Gazt MusIx 152. Salav 47. NEtx LBB 330. Mattin 30.
(Fig.). Mugatik apur onontzaxego / mardul zegon irastortza. / Buru-beorra alboan zutela / an alaitzen zuten
ortza. "Allí pastaban satisfechas". Or Eus 329.
4. Aligerar, aliviar. Lenbaitlen errira eldu-nairik zijoan ariñ-arinka, Don Kijotek bere itzaldi luzeaz ematen
zion aserrea alaitu naiean. "Por excusar el enfado". Berron Kijote 71. Santxok, bada, zerbait esanaz nekea alaitu
ta arindu nai izan zion. Ib. 204. Berak zainduko nere osasuna eta alaituko zure biotzeko trixtura. Ib. 217.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
824