A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
Ferminetako jaiek urthe guziez, aste bat dirauno, burburbur pizten duten alaitasun erhoaz. JE Ber 20 (cf. voc:
"alaitasun, exhubérance"). Juale otsak entzuten dozuz, / il-juale itunak. / Euren ziyua ez dazau baña / zeure
barneko alaitasunak. Laux BBa 84. Nere lagun zarra, ikusten diat ez dekala beñere uzten alaitasuna. Alz Ram
97. Errian ondoena bizi dan gizona zera-ta. Umore on ta alaitasun obean. Lab EEguna 92. Poza ta alattasuna
erakusteko. Otx 183. Mutil gazte ta gizon elduak / zaiñetan alaitasuna. / An jauzi eta emen irrintzi, / biguintzen
dute belauna. Or Eus 158. An zegon Bogota bere alaitasunik aundinean. JAIraz Bizia 61. Haren alaitasuna
itzaliz zoan, begiak seriotzen zitzaizkion. Mde HaurB 31. Udaberria loratu zen bein bat geiago, bere bikaintasun
eta alaitasuna alde orotara edaturik. Etxde JJ 106. Alaitasun, jolasgura, barregozo, dantzadeia. Erkiag Arran
118. Alaitasuna besterik etzan / euskaldun sukaldietan. BEnb NereA 205. Bozkariozko eguna zen eta nabari
zuten denak alaitasun bizi bat. Izeta DirG 95s. Alaitasun handiko bazkari hartan. Osk Kurl 85. Ni nauk
alaitasun guzien nagusi, mundutar atsegin danen adiskide, eriotzaren irrintzilari. MAtx Gazt 77. Orduan bazan
umore ona / ta bazan alaitasuna. Uzt Sas 150. Munduan zabaltzerat zerbait alaitasun. Xa Odol 224.
v. tbn. Ill Pill 5. TAg Uzt 311. Munita 111. Txill Let 75. Vill in Bilbao IpuiB 8. Basarri 106. Arti MaldanB 223.
Gand Elorri 120. NEtx LBB 19.
- ALAITASUNEZKO. (Adnom.). Alegre, de alegría. Galerazi pake ta alaitasunezko jai au? Ez! Eragozpen
guzien gañetik jaia egingo da. Lab EEguna 104.
alaiti. "Brioso" Lar.
alaitsu (Lar, H). 1. "Animoso", "brioso" Lar. "Courageux" H.
2. Alegre. Jesusek eman dio gozo alaitsu au Amari: / goazen Arantzazura eta gauden adi. A Ardi 144. Izarkiñuok,
egun-urratze alaitsu baten / igarkizunak al dira? Jaukol Biozk 60. Aldi alaitsu ori jadetsi artian / neure
ezkongai bailiran neskatil danari / begiratzen dautsiet dagidan bidian. Laux BBa 44. Egun alaitsuak sarri,
illunabar negargarria ekarri. EgutAr (ap. DRA). Toki alaitsu baketsua da, / dirudi berak zerua. BEnb NereA 40.
Irri ta barre alaitsuetan. Erkiag Arran 130.
(Uso predicativo). Ondo alaitsu etorri gara, naikoa lo egin da gero. Ag Kr 144. Ezeren peku ta bildur
barik, alaitsu ta pozkor, eldu ziran arrañ-tokira. Ib. 197. Ernai, alaitsu, biziro ta urduri, egundañoko ardallarik
ero ta ikusgarriena barabilte. Ag EEs 1917, 172. --Zure osaba alaitsu dago. --Ni baño alaiago. Alz Txib 90.
Bakaldunak iñoizko alaitsuben erantzun eutsan aren agurrari. Otx 51. Danak pakean, anaiak bezela, beste
festetara alaitsu eta paketsu jarraituaz. Salav 105.
alaitsuki. Valerosamente. Hark erakharri zuen ber-othoitzean alaitsuki ta bizarroki Jaunaren nahiaren
azpian arrimatzerat. "Avec courage". Birjin 246.
alaitu (G, AN ap. A; Lar, Añ (G, AN), H, Sb-Urq, VocCB Dv), alaiatu.
Tr. Documentado en textos de autores guipuzcoanos y alto-navarros desde mediados del s. XVIII; los autores
vizcaínos comienzan a usarlo en el s. XX. Al Norte aparece en Birjin, Duhalde (alaitu edo animatu), y en
algunos autores del s. XX como Etchepare, Mirande o Xalbador. La acepción de 'alegrar(se)', que se encuentra
desde Echagaray (1832), es la preponderante en el s. XX. La forma alaiatu se encuentra en Guerrico, alternando
con alaitu. Hallamos algún ej. con forma vbal. sintética en Lauaxeta. En DFrec hay 24 ejs., ninguno
septentrional.
1. Animar(se), dar(se) ánimos, confortar(se). "Alentar, animar", "reforzarse" Lar y Añ. "Animar, esforzar",
"enfervorizar, enfervorecer", "refrigerar, fortaleciendo" Lar. "Animo erigi, reforzarse, réprendre des forces" Sb-
Urq. "Alentar" Añ. "Prendre courage, encourager" H. "Alentar, animar" VocCB. "Animarse" A.
Tr. Apenas hay ejs. del s. XX.
Nor lotsatuko ez lizateke txurkeria onezaz, ustakidak alaitzen ezpaleu? Aq pág. 82 (carta a Lar). Padrea
bezalako ori galai txit eder birekin zetorren: oriek ikusi ta Franzisko txit alaitu ta gozatu zan. Cb Eg II 179. Ea
bada, kristaua, idiki, zabaldu ta alegiñaz biotz ori alaitu, ta zeruko etorkari, zure jaberik onenari ordu onean
leku emaiozu. Cb Eg III 242. O Jesus, inzázu / nagon firmaturík / zure faboreán / beti, ta alaiturik / fede,
esperánza, amoréan. LE Kop 135. Ikustaldián alaitzekó edo animatzekó héria. LE Ong 13r. Nola hume onak
eren konfianza guzia eren Aita maitetsuan ipinten duen [...] eta esperanza orrekin alaiturik sosegu daude. Gco I
410. Orra arrazoi eta motibo guztiz andiak, guziok alaiatzeko eta alditugun obra on guziak Purgatorioko anima
bedeinkatuen fabore eragiteko. Ib. 366. Erregutu bezee oek [apaizak] eriaren alde, Jaunaren izenean gantzutzen
duela olioz, eta apaizen erreguak sendatu eta alaituko du eria. AA I 535. Oleazioak kentzen dio arrasto eta
kutsu au alaitzen duala onerako. Ib. 540. Eriotzaren eta ondorengo kontuen oroipenak alako eran tristuraz edo
illuntasunez betetzen du, non garaituko ez duan gaitza, berez au eriozkoa ezpada ere, eta illko da, animaren
aldetik alaitzen ezpada. Ib. 541. Orduan gorputza ere alaitzen da eta garaitzen du gaitza. Ib. 541. Ipiñi zuan
beste Sakramentu bat, eriak alaitzeko azkeneko estutasun oetan, onela garaitu ditzeen ordu artako perillak. Ib.
542. Onek martiriak alaitzen zituan oñaze izugarrien artean. AA II 11. Ez ote zate gozagarriren bat eman bear,
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
823