A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
alaigabetu (Lar), alaibagetu (Lar). "Acobardar, desanimar" Lar.
alaigarri (Lar). 1. Fortalecedor. "Roborativo, indargarria, alaigarria" Lar.
2. (El, lo) que anima, alegra. Aurreragoko gabean amesetan joan zan oera: bigaramonean jai andi
alaigarria zalata. Ag Kr 58. Euskera maite degunantzat txit alaigarria izan zan Zumarragan Jorraillaren 1-an
egin zan billaldia. RIEV 1907, 324. Ardotegi illunean, mai koipetsu baten onduan eserita, ardo beltz
alaigarriaren aurrean. Muj RIEV 1908, 428. Leun eta geldi egonezkero, / Gau illun izarratuan, / Ixpillu garbi
alaigarria, / Biurtu oi da orduan. Echta EEs 1912, 238. A zer eguzki argi ta alaigarria zegoan, eta a zer egun
atsegiña izan zan an bildu giñan guziontzat. Muj PAm 8. Euzko-semiak une atantxe / Ekusen Sabin andija, /
Beraz ebala iru margodun / Ikurrin alaigarrija. Enb 40. Gurdiari koketan emanez olio, / negar alaigarria
eragiten dio. Or Eus 365. Alabaren aurpegia / ez baita ain alaigarri. "No le es tan placentera". Ib. 64. Poztuko al
zera, onelakoak alaigarri bazazkizu, beintzat. Zait Sof 51. Palmera banaka batzuk, basamortuan galduak bezela.
Ala ere, orien buruko tximak alaigarriak dira. Anab Aprika 37. Denbora-pasa alaigarria. Berron Kijote 108.
(Tema nudo, precedido de gen.). Plaza zaldunak ere / dira bertakoak, / aguazil nagusiak, / baita mazeroak:
/ Plazaren alaigarri / zaldi antzekoak. Echag 232. Emakuma ederra begien pozgarri da; emakuma ona,
biotzaren alaigarri. EEs 1915, 12. Jetzi ondoan berriz larrera / gau beltzaren alaigarri. Or Eus 319. Eskuz gona
jaso du, suaren ertzetik, / erdi-isilleko otoitza jalkiz ezpañetik, / denen alaigarri, ta ez bera goibelik, / bildu ditun
txingarrak ezin itzalirik. Ib. 286. Ez da negar-bearrik izango [...]; kontu-kontari ariko naiz-ta emendik eta
egunsentiraiño berorren alaigarri. Berron Kijote 218.
(Como sust. pleno). "Chose encourageante" H. Zorioneko udaberriya, Jaunak zaitzala / Adanen ume
zorigaiztuen alaigarritzat zauzkala. Elizdo "Udaberriko goiz bat" (ap. DRA). Aldi onetan ixan leikenik
alaigarririk onena / Belen Uriko Josu Aurraren maitasun-itxaropena. Enb 106. Iñon diran abesti, jantzaldi ta
erestaldijak ixan genduzan, ta batta danik mikeanari asazkau eragitteko beste jolaskai ta alaigarri be. Otx 152.
Zer da mundua? Zer alaigarri / Daukagu au maitatzeko, / Gure biotzak zer billatzen du / Emen ondo bizitzeko?
Zapirain NBBB 4. Sargori da eta ez dute begiek alaigarririk gela meihar hartan. MEIG I 180.
alaige (Lar), alege. 1. Tristeza. "Desaliento" Lar. Au alegea! Au, bai ituna! geure alboko gustia! "¡Oh!
¡Qué mustio, qué triste está todo cuanto nos rodea!". Arriaga Lekob 7.
2. + alege (Bera). Triste, desanimado. "Alege (de alai-ge), triste" Bera. Gomuta dauz arek bizialdi argi
atsegintzuak betiko amaittu ziralako, ta arrezkero alaige illuntasunian bizi dalako. Echta EEs 1914, 25.
Urriñetaratz aldendu dira / Egun alege ta otzak! Kk Euzk 1930, 369. Guztiz alege / orain nago / amarik gabe, /
ezin pozturik geiago / zerura arte. M. Juaristi "Amari" (ap. DRA).
alaigetu. "Desalentar" Lar DVC 155.
alaigo. "Valor, ánimo" Lar. Nola nahi den, zer alaigoa, zer baloria ta zer egokidia etziradianak zorthü
gaitzaren kontra Souza ta Eleonorenak! Egiat 161. Gazte denboran gizon oparo onen alaigoa eta leialtadea
ezagutu dezutenai (G). Atheka 182.
alaikeria. "Alaikeri, alegrías vanas. Ludi ontako alaikeriyak, las alegrías vanas de este mundo" Bera.
alaiki. 1. Valientemente. Behar den guzia da gu gerorri leial izatea ta al[a]iki gudukatzea. Birjin 308.
Gozabethako etsaia alaiki gudukatuz. Ib. 597.
2. (G, AN ap. A; Dv). Alegremente. Saltsaren usaiñak baitu betan boztu, / Nausiari dio hortaz
konplimendu; / Gero alaiki dire yaten abiatu. Gy 50. Amaika bider goiz-goizetikan alaiki / soro ta zelai oiek
biltzen naiz ibilli. Jaukol Biozk 10. Euzkeldun eraz jolastuteko alaiki, azke ta garbi. Enb 55. Mordoxka bildu
ezkero, Yainkoari zeramaioe alaiki ta arekin zeruko ateak irikiazten zizkiote Yondone Petiriri. Or Mi 64. Ibil
txoriok, ta kanta alaiki. Ldi BB 114. Bere etxe apañean bezain alaiki bizi zan Lasturretako mendi-baserri
zarpillean. TAg Uzt 290. Itxasertzean alaiki murgilduta agiri dira erriño oek itxastxori zuriak iduri. Ib. 93.
Bazauzte burua gora, dena hezur gorputza, / Tirain oihal urdinez alaiki jauntziak. Iratz 111. Alaiki ta galaiki nai
dizut koplatu / orain zure aurrean pozak dezan leku. SMitx Aranz 33. Nork bere gurutzea etsipenez eta alaiki
eramatea. Etxde JJ 217. Jarraiki zen ehiza kontuetaz alaiki mintzatzen. Mde Pr 98. Txori, txirtxil, iturri... /
alaiki kantetan. Gand Elorri 154. Egun on, yaunak --agurtu zuten alaiki ertzañek. Izeta DirG 90.
3. Alegremente, a la ligera. Oso eskierki esaten nuen leen nik ibilli bear zala: mundu onetan bai, alegia; ez,
ordea, betetzen gaituelako. Orain ez nuke orren alaiki esango, zalantzan nago-ta. Txill Let 124.
alaikida. "Confortación" Lar.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
820