A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
alafede, eta ni sekulan haren bereterra naizela (1626). TAV 3.2.8. Emen ere zuek Gaztelauen erara hitzegin
bear. Egoki ala fede. Lar Cor 152. Ala fede erraz emendik aterako dezu, zu gauza andia ta zuk uste baño
estimagarriago zerala. Cb Eg II 43. Ala fede, adiskidea, egia andi ta bearrak Predikadoreak esan baidizkigula.
Cb Eg III 322. Marabilla au ondo ikusi, enzun ta aditugabe, ezin ala fede sinistu liteke. Cb EBO 12. Ez alafede
hargatik, / Nitaz holako hirririk. "Non, par tous les dieux! non; je serais ridicule". Gy 240. Bai, alafede, esan
zion amak, gizon guziak dute hill-bearra. Arr GB 71. Baldiñ anima galtzen badezu, bear bada salbatuko dezu
gorputza? Ez alafede. Edo biak doatsu, edo biak sekula guzirako galduak. Arr May 29. Ala fere! Zer panparroi
ibilliko diran! Sor Bar 109. Bi horien izenak ditzagun eman berriz hemen, eta ez egun azken aldikotz ala fede
ezetz. HU Zez 153. Han dut, han, nik orduan egin, alafede baietz, ene ahal guzia. Ib. 138. Bada alafede hor
zertaz trufa; zuek eta ni barne, irri-egingarri baita. Ib. 144.
(s. XX). Alafedia, ez dauka jaun orrek aurten iltzeko asmo aundirik. Iraola 77. Deus guti zuen onik gure Jaun
Errientak. Alafede ez zela Senpereko makallaua [...] edo Itxasuko gereziak bezen ona! Barb Sup 1. Zer erran du
erretorak? Ez duela joko, gure ezkilak?... Alafede joko duela! Ib. 138. Ez litake xoririk / Ez, ala fede, / Ederrez
joan lironik / Zuri, jaun bele! Ox 86. Eun eskuan-da geiago nai, ala fede! Lek EunD 51. Etzakiat, alafede, zertaz
mintzo aizen. Etxde JJ 13. Ikuskari bakana, alafede! Txill Let 133. Badugu emen, alafede, ikasbide marduleko
meditazio-gaia. Vill Jaink 129. Eta ederki iritxi zuen, ala fede, asmo ori. Ibiñ Virgil 24. Nahi ta ez irakurri
beharrekoa izan ez banu, hasiko ote nintzen irakurtzen ere? Artean ezer argitara eman ez duen autore baten
lehen lana, eta polizi-nobela, alafede. MIH 358. Borroka aski bitxia, alafede, ez baita alderdi baten erasoa
besterik. MEIG VI 109. Atseginez irakurtzeko moduan eskeini nahi zizkizuten itzultzaileek, eta horrelaxe itzuli
dizkizute, bai alafede. MEIG III 101.
- ALAFEDEKO. "También cuando uno hace alguna pretensión rara o injusta, se le contesta (por ironía)
alafedeko etxea; esta respuesta es muy común entre las jóvenes" Izt.
- ALAFEDETAN. Ciertamente (usado como exclam.). Gabero bi orduban / kalian zut-zuta, / otzak
patrikeretan / eskubak sartuta, / ez naiz gaizki egoten / alafedietan, / balkoyian ia noiz / ikusiko detan! Iraola
Kontu 121.
Etim. En vista de cast. ant. a la he cabe sospechar si el vasc. alafede 'a fe' no será íntegramente un préstamo, a
pesar de vasc. ala 'así', 'de aquella manera', alajainko, etc. Cf. A. Legarda BAP 1951, 44n: "Tan exacta se le
antojaba la equivalencia al P. Larramendi que llegó a afirmar en su Dicc., s.v. fe, que "a la fe se tomó del
vascuence alá fedé"".
alafeta. (Euf. por alafede). Ciertamente. Eta halarik ere izan duk uzta edo errekolta onik. Bertzeak bai
alafeta txarrik ere. Almanaka (ap. DRA, que no da más ref.).
alaga (V-ger ap. A; Lar (+ -ea det.), Lcq 174). "Alaga, especie de trigo" Lar. "(Triticum gaertnerianum), trigo
fanfarrón lampiño" Lcq 174. "Trigo candeal" A.
Etim. Rom. álaga, lat. alia. v. DCECH s.v.
alagai (Lar, Hb ap. Lh), alai (V-m ap. A Apend). "Botador en las barcas" Lar. "Alagai (Hb, Darric), perche de
batelier" Lh. "Palo de pesca" A Apend. Alai barri barriak, atsoaren buruko zapiaren belarriak bezela txairo
ta sotil zituala, Otoiope untzi ederra. Erkiag Arran 79s.
- ALAGAI-DANTZA. "La alagai danza o galaien danza, y quiere decir danza de galanes, se hace con varapalos
en el mismo método que la danza de espadas" Lar Cor 236. Cf. Azkue, cuya fuente seguramente es la
Corografía: "Alagai (G), galán. Alagai-dantza (G), baile de galanes". Se podría tratar de una danza similar a
pordoi-dantza, con lo que la interpretación de Larramendi sería errónea.
alagala (V-m ap. A; Añ), ala-ala (Vc ap. A). A propósito, oportunamente, adecuadamente. "(A) propósito
viene eso, (V) alagala, galanto dator ori" Añ. "Lindamente" Ib. "Ala-ala [...] (Vc), muy adecuadamente. Es de
temer que en esta acepción venga de 'a la gala'" A. Bere ixakereari alagala etorkijon bixibidia eban
Txomiñek. Ardizain ebillan mendijan. Kk Ab I 51s.
A gusto. Berak nai ebanean joan da etorri, ta berak nai ebana emon da egin: alagala ebillen Josetxo.
Echta Jos 28. Alagala abil ene alabea; ik polit-politorrek gaur be, naidoan jantzea egin don Almikan
Ondartzako jitanoagaz. Ib. 197. Gogotsu kantaten ebazan Josetxogaz ikasiriko kopla batzuk: alagala bizi zan
mutil orregaz. Ib. 311. Alagala egongo gara apalorduan. Ib. 12.
- ALAGALAKO (V ap. A; ala-alako V ap. A Apend). Adecuado, idóneo. Azkenik, alagalako zaartzia
igarota, ill zan. JJMg BasEsc 283 (sg. DRA; la ref. es incorrecta). Nik gura neukeana da ixilla errana, / Ez nagi,
loti eta ain gitxi arrana, / Eta Mari Antoni berba gitxikoa / Dalako guretzat da alagalakoa. AB AmaE 420. --
Eure bizikoa izango intzan i sakristaukuntsan, Erroke. --Maripa: nor dan orretarako beren bizikoa ta
alagalakoa laster erakutsiko daunat. A BeinB 41. Alagalako akiakuleak eta nire gizabidea ondatu gurako
asmoak darabillez nire arerioak! Echta Jos 191. Eladitxo izango zan niretzat alagalako emaztea, baña enaz bere
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
815