A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
alperrik: alabañan ordurako hilla zegoan. Arr GB 64. Liburu onek alabañan zeruan diran izarrak baño anima
geiago birtuteratu [...] ditu. Aran SIgn 30. Egin zion Andre dena Mariak Jainko Jaunari egundaino nihork egin
dion eskaintzarik ederrena: eskaini zion alabainan bere Seme bakharra. Jnn SBi 40. Zer egin du horrela hiru
hilabete preso iragaiteko? Alabainan gaixtaginak ezartzen dire preso. HU Aurp 58.
(s. XX). Hamar, hamasei, hogei sos ere hanitxek eskaz lütükeie. Alabena edanak berak zortzi edo hamar sos,
orai behar bada gütxiago, eroaiten dere. ArmUs 1903, 11. Ofizioak hasten ditugu ospa den gutienekorik gabe,
ez baita alabainan osparik zertaz egin. Prop 1905, 256. Ikaslerik nehor kasik ez, edo guti. Gizon gazteak
alabainan [...], nahiago hiri handia. JE Bur 48. Beti oihu bera: "Oinez abia!" Etzen alabainan deusen
manerarik han berean. StPierre 18. Orai bainiz emaztegai bat harrapatzekotan, / Ikhusten nuzue debruen
lanetan; / Alabainan, / Emazterik gabe ezin pasa lauetan hogoi urthetan. Ox 205. Jotzen du sorginetarik bat, eta
hortan galtzen... bere xahakoa. Sorginak ebatsi alabainan! "Emportée évidemment par la sorcière!". Barb Leg
147. Alabaña, nik esaten dizuet: Nigan bete bear da arako idatzirik dagon ura. Ir YKBiz 447. Alabañan, zazpi
egunen buruan euri-yasa lur gañera berrogei egun ta berrogei gautan eten gabe igorriko dut. Ol Gen 7, 4 (Urt,
Dv ezen, Ur zeren). Karlos haatik ez zen batere trenpuan: alabainan bazkariak ere munduko bertze gauzek
bezala bere bidea behar. Lf Murtuts 26. Zer jendetzeak bildu ahal ziren haren aditzeko! Alabainan halako
famako predikaria zen. Zerb Azk 56. Holakoetan, alainan, utziago eta ausikia ederrago. JEtchep 90. Gune
minberenean sistatuko du gaitzaren hobekiago sendotzeko. Badaki alainan, ardurenean, behar dela minaren
idekitzen hasi barneko usu eta zikinen kentzeko. Othoizlari 1961, 366. Eskas baitzituen alainian [sic] ohiko lagun
goxo, airosak. Etcheb MGaric 93 (ap. DRA). Etxean ezin egon (gazteena alabainan). "Étant le plus jeune en
effet". Ardoy SFran 81 (154 alainan). Harma lanjerosa da geiago ezina, / ez dea alabainan hiltzeko egina? Xa
Odol 136. Alabaiña, guzi orrek zuzpertu ta pizkortu egiten ditu nere aalgoak. "Pues". Berron Kijote 216.
v. tbn. Arr May 19. Mde Pr 188. Alabainan: Mde Pr 233. JEtchep 46. Larz Senper 110. Alainan: Iratz 152. Herr
31-3-1960 (ap. DRA).
3. Aun si. Meza ez enzutera deliberatzea eta nihor enzutetik gelditzea, ala baina faltatzeko eta faltarazteko
okasino handirik ere ez izan, da mortal. Harb 174.
- ALABAINA BADA. "Alainan bada! (L; Harispe), certes-oui!" Lh. "Ez du ukatu? alabainan bada! denek
ikhusi dute, il ne l'a pas nié? Évidemment! tout le monde l'a vu" Lf Gram 398. Alainan bada, gauza tzarrak
hastiatzen dire, hetaz da urrikitzen. Dih GirLeg 143 (ap. DRA; en la ed. de 1897, 106 alabainan). --Ez zinen
zerbaitez jelostua? --Alabainan ba... Lf Murtuts 53. Eros-ek alabainan ba omen bageramatza lehenik mutiko
lerdenen maitatzerat. Lf in Zait Plat XIX. Erregeak alainanba etzakien non zuen bere alaba. GH 1959, 351.
Alainan baa hainbertze jende [60 urthekoak] hiltzen badute ikhusirik! Etcheb Zeruari 30 (ap. DRA).
- ALABAINA ERE. En efecto. Alabañare au da trabaju ezin eskusa daikena (161, 250). LE-Ir.
Ciertamente. --Pena izango zenduan ba gero [...]. --Ez ba alaña're. Urruz Zer 17.
alabaindanere. En efecto (?). Cf. ALABAINA ERE. Eta alabaindanere zu egiaz bekataria eta andia zera,
billaitzatzu erremedioak. Arr Orac 210.
alabaino (V ap. A). 1. "Empero" A. Ez dira beraz bearrezkoak, Jaunaren adiskidetasunean (grazian)
gaudela, ez aitortzea, eztaere beste otoitz edo egikizunik. Ala baño irabazi aundiagoak oneraspen ontatik
ateratzeko, guztiz gogogarria izango da, egun oietan otoitz edo elizkizunak egitea. ArgiDL 105.
2. alaino. Ciertamente. Jakintsun hori mintzo zelarik / ni ere han nintzen alaino, / orduko pena ezin iretsiz /
nigarrez nago oraino. Mattin 44. Nik berriz dotrinan ikasi dut / hoietarik [praile eta mojetarik] egundaino /
kaamelu bat orratz-zilotik / pasako dela alaino, / zu bezelako aberatsen bat / zeruko atean baino. Ib. 128.
- ALABAINO BADA. "Alabaiñon, pues en fin. Alabaiñon bada (L; Lander)" DRA.
- ALABAINO ERE. Ciertamente. "Ala-baiño-be barritsua da ta (V-m), es hablador sobremanera. Es una de las
locuciones más difíciles de ser traducidas" A (s.v. alabaiña).
alabaizun (L, BN, S; SP, VocBN, Hb ap. Lh, H (L, BN)), alabaxun (R), alhabasun (Gèze), alabeizun (H (G)),
alabizun (L-ain). Ref.: VocPir 188; A (alabaizun, alabizun). 1. Hijastra. "Fillâtre" SP y H. "Belle-fille" VocPir
188. "Fille de l'autre conjoint" Gèze. Hiri zionat alaba, adi ezan alabaizuna. "Entends-moi ma fillâtre". O Pr
240. Hiri zionat alaba, / Enzun nezan alabaizuna. Saug 131. Ixkerra, othoi, phrakatü, / Etzaizü behar gaitzitü; /
Alhabaizüna dela kausa koblatto hoik ükhen tüzü. 'Votre belle-fille'. ChantP 350.
2. (Hb ap. Lh). Ahijada. "Filleule" Lh. v. alababitxi.
alabaki. Len amakia egin diguk gure hizkuntza, ta orain alabakia, beiñ txuri, ta gero beltx. 'Antes la has
hecho materna (matriz), y ahora la haces filial (propio de hija)'. Lar DT CCXIV.
alabakoi (-kh- SP, sin trad.). Aficionado a su hija. Lothek, horditzeaz lekhora, gorputzez egin zuen bekhatu
bere alabekin; badarik ere [...] etzen hargatik alabakhoia. SP Phil 355 (He 358 alabakoi, Echve Dev 402
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
803