A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
gaixtoa urrikaldua. EZ Man I 83. Pasione terriblea pairatu du gure Iaunak, ala baina gure bihotzak ez
menderatzen, gure arimak ez transitzen. Harb 138bis. Eztakit emaztearen berririk eta alabaiña ez naiz birjina.
Ax 369 (V 243). Konzientziak minzatzen usatua eztelarik, eztaki alabaina ixilik ere egoiten. Ib. 426 (V 275).
Eman diozu arima Sathanari: alabaina Kristo heldu da hori guzia zuri barkatzeko. Hm 207 (118 alabainan).
Halaz gaizkitze hunetan / Nun alabain ezarri, / Dolu egingarri. O Po 30 (4 alabana). Alabainan othoiz egin
behar diozu Iainkoari halako trabuak gatik. SP Imit I 16, 1 (Ch halere, Mst hargatik). Hala baina bertze guziak
baino bertutetan hagitz aitzinatzenago dute. "Enimvero". SP Imit I 25, 3 (v. tbn. III 12, 4). Eztugu Tomasek
bezala / Zure zauririk ikhusten; / Ala baiñan, gure Jainkoa, / guk ez zaitugu ukhatzen. Gç 117. --Oliatü gabe
salba gitakia? --Bai, alabena herabez üzten bagünü, ogen handi günüke. Bp I 79. Alabaina bertze maneraz ezin
jakin baitezakegu bertzeren gogoko berririk. ES 382. Alabaiñan gizon zare eta ez Jainko. Ch III 57, 3. Yakiñ
behar duzu, alabainan, khexagune suerte guziak Jainkoaren desgogarako direla. He Gudu 151. Bazarontsan
[Samsonek] bere buruarekin: atherako naiz bai, ohi bezala etsaieen eskutarik. Etzakien alabainan Jainkoa
urrundu zela haren ganik. Lg I 234.
(s. XIX). Askotan arratsa ardiesten da goizeko othoitza egin gabe. Eta alabainan othoitza da zeruko
laguntzen eta grazien ardiesteko bidea. Dh 49. Ah Jauna! ongi garasti gosta zitzaitzun bada zuri! Alabainan
zure onegiak egiten du hau neretzat. Dv LEd 120 (Cb Eg II 64 baña). Alabena düziena etxek ezazie ni jin artio.
Ip Apoc 2, 25 (Dv behintzat hargatik, Ur (V) alanbere, Ur alaere, Echn baño). Denboraldi dan artan alabañan
presondegian eukierazi zuen bikarioak. 'Pero'. Aran SIgn 57. Ez lioke iñork irurogei urte emango, alakoa da
bere sasoia, alabaña, irurogei ta amarrean aspaldi igaro zan. Zab Gabon 26. Egundainotik nabaritu izan da,
Jainkorik ez delako ausartzia hortarat erori eta atrebitu direnak [...] bekhatu ahalkagarrieneri saldu batzu izan
direla. Alabainan badakusate, Jainkorik balinbada, hekien etsaia behar dela izan. Arb Igand 151.
(s. XX). Alperreko arazoa izango zala uste nuen. Zeinek, alabaina, aita bati, batez ere nerealakoari, ezer
ukatu? A Ardi 142. "Artikulo" zeri, ta zeri ez, iritzi lezaioken zeatz aurrez-esatea ezpaita errez, epaikarien gain
uzten da etsibide ori; alabaña, aren muin eta ariak gaurkotasun-usaia bear du. Ldi IL 98. Joango nauk...
Baldintza koxkor bat jarriko diat alabaña. [...] Nere etxekoei ezteietara ez otsegitea. Etxde AlosT 70. Bi asteak,
zoragarriak izan dira. Zuek emen gure artean bazeundete, zorion beteagoa genduke alabaña. NEtx Nola 26. Zer
bizitza itsa eramango dut harekin ezkondu eta!... Alabaina, ezkontza horri ezin itzur nakioke. Mde Pr 182.
Aunitzetan laiño, bai, ta ikaste-arauz ezbaiean; alabaiñan, utzi ordez, gogoa uieltzenago zidan. Or Aitork 160.
Bideak bear dirala-ta, egia da; alabaña, nora daramate bearrezko bide oriek? Txill Let 122. Iaungoikorik eztu
aipatzen Parmenidek: alabainan, ark esana benetako Iaungoikoari zuzen eta bidez egotzi dezaiokegu. Zait Plat
45 (52 alabaina). Ugazaba, lenengo lengoan zelan zirikatu, jakin izan dau; aren erantzun mingotsarentzako
osterakorik ez dau, alabaiña, gertau. Erkiag BatB 132. Badirudi, beraz, gure literatura klasikoari segi nahi
diotenek erabat segi behar lioketela. Alabaina ez da hori gertatzen. MIH 252.
v. tbn. Tt Onsa 79 (137 alabena, 15 alabeina). Gand Elorri 91. Ibiñ Virgil 89. Berron Kijote 209. Alabainan:
Arg DevB 53.
2. (L, BN ap. Lh; Sb-Urq, Dv, H), alabainan (BN ap. A VocBN), alaina, alainan (BN-arb ap. Gte Erd
178), alainian, alabena (S ap. Lh). En efecto. "Dès qu'il en est ainsi" VocBN. "Alabada, alabaina, quia, porque,
parce que" Sb-Urq. "En effet" H y Lh.
Tr. Hasta mediados del s. XIX es más frecuente al Sur (al Norte sólo se encuentra en Larreguy); desde
entonces su uso va creciendo en textos septentrionales, y es en éstos en los que se documenta gralmte. en el XX.
Baña zergatik orrela dabiltzan, berak dakite; baita beste guztiok ere badakigu! alabañan agerian zebiltzan.
Lar Fueros 225. Ereille gaistoetan dago azaro txarra, eta gero uzta soila ta utsa. Alabañan gutxik daki bere
jaieterriko Euskeraren erdia. Lar, carta a Mb 278s. Hau egiten duena ongi aterako da beste munduko
tribunalean; ez du alabaña ara eramanen beldurrik bage ager ez diteken gauzarik. Mb IArg I 364. Emengo
arzaiak bere onagatik egiten ditu bere arzanzako gauzak; egiten ditu alabaña ardiaren esneagatik, ardiaren
larru-illeagatik eta beraren odol-aragiagatik. Ib. 311. Etzen nihor atrebitu haren hartzerat: etzen alabainan
oraino ethorria berak bere burua etsaieen eskutarat largatu nahiko zuen muga. Lg II 201. Apezpiku Jaunagana
joan behar due, ez du iñork alabaña ark baizik Konfirmazioa emateko eskurik. Ub 197. Etzuen arkitu non oñak
sartu, horduko alabaña beteak zeuden ostatu ta etxe guziak. Ib. 62.
(s. XIX). Atsegiñezko berri onak dakazkitzut: ala baña sortua izan ziñan instantetik, pekatuaren kutsurik iñoiz
ere izan gabe, graziaz beterik arkitu ziñan. Gco I 459. Oek [apostoluak] larunbataren lekuan, autu zuen
Igandea; igandean alabaña asi zan munduaren obra andia. AA II 46. Gaitz bati alabaña egiñ, dionak nahi
itzuri, / Uste ez zen handiago bat, hark du topatzen ohi. "C'est ainsi que le plus souvent, / Quand on pense sortir
d'une mauvaise affaire". Gy 78. Baiña hala egiñ etzuten, / Alabaiñan otso ziren. Ib. 40. Heldu da ordua, eta orai
da, zeintan egiazko adoratzaileek adoraturen baitute Aita ispirituz eta egiazki. Alabainan horrelako
adoratzaileak lakhet zaizko Aitari. HeH Io 4, 23 (Dv halabadere). Lenbiziko begiratuan etzuten ezagutu; ain
antz txarrekoa, alabañan zegoan. Lard 256. Alabainan gizonei barkhatzen badaroztezue beren hobenak, zuei ere
zuen Aita zerukoak barkhaturen darozkitzuete. Dv Mt 6, 14 (Ol alabaña; Lç, He, TB, Leon ezen, Ur, Echn, Hual,
Samper zeren, Ip ezi, Or, IBk, IBe izan ere, Ker izan be). [Aztietarat] dioaz berehala zuhurrak [...]. Alabainan
gaitza duenak ona nahi! Hb Egia 72. Bere onera ekarri naiez bere kalabazako esnetik aoan sartu zion, baña
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
802