14.05.2013 Views

A-Amazur - Euskaltzaindia

A-Amazur - Euskaltzaindia

A-Amazur - Euskaltzaindia

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur<br />

ditu galdatzen. Dv Io 4, 23 (Lç, He, TB, Leon ezen, LE, EvS zeren, HeH alabainan, IBk izan ere).<br />

3. (S), alabade (S). Ref.: Lh; Lrq /alabadé/. "Alabadere düzü! (S), c'est vraiment trop!" Lh. "Alabade düzü,<br />

c'est ignoble" Lrq. --Nula zira? --Oi! gaixki! izigarri gaixki! Alabade düzü! Erran baleiket hilik nizala, arrunt<br />

sinhets niozü! Egunaria 23-12-1957 (ap. DRA). Jaun Jujiak ogendantari: --Ebatsi duzu, su-eman, eho. Alabade<br />

duzu. Ib. 15-6-15 (sic; ap. DRA).<br />

- ALABADEREKO. Enorme, excesivo. Solamente, berak zion bezala, alabadereko pheredikü hoien entzütez<br />

pastetx bat bezala lotzen nüzü. Lf Murtuts 12. Bi gerla alabadereko egaririk ait'amak libro nahi dien eskoletan<br />

haurren ezarteko, horra zer diron mundiak. Herr 10-12-1959 (ap. DRA). Alabadereko behi gazte tanda ederrak<br />

dütü. Herr 10-5-1962 (ap. DRA).<br />

(Con adj.). Hañ gira alabadereko ahazkorrak. Herr 25-5-1961 (ap. DRA).<br />

alabaeder (R), alabader (R-uzt), alabeder (R-is). Ref.: VocPir 194; A (alabader); Iz R 401. Ahijada.<br />

"Alabedér, ahijada" Iz R 401.<br />

Etim. Se suele suponer que eder, sufijado a nombres de parentesco, se debe a influencia románica: cf. fr. beau-<br />

, belle-, etc.<br />

alabagarri (Lar, Añ). Digno de alabanza, loable. "Laudable", "loable" Lar y Añ. Birjiña Alabagarria,<br />

erregutu gugaiti. Añ EL 1 228 (tbn. en EL 2 241). Sisto laugarrenaren, gu baño lenago Aita Santu izan zanak<br />

orduan egin euen erabagi on eta alabagarriyaren erara. Ur BulaAl 17 (BulaG 527 erabaki on eta<br />

alabagarriaren gisara). Orrexegati, O Kalderon! gaur / Zatxataz alabagarri, / Zeru goietan zagozalako, / Argi<br />

egiñaz lur oni. AB AmaE 195. Dibersioz nai nuke, nik eman denbora, / Iñor ofendi gabe pasarikan broma; /<br />

Alabagarria da egitea orla. Ib. 401. Gure marmar guztien gaiñetik Jainko Betikoaren obra alabagarri azalduko<br />

dela seguru nago. Vill Jaink 175.<br />

alabagarriro. "Loablemente" Lar.<br />

halabai. (Seguido de non, como hala non). De tal manera que. Guzien gañetik galdeitendu atzartasun<br />

handi bat bihotzaren yaiduren gañean; halabai non, bakharbat ezbaita behar izan harenzat ez denik. Mih 50.<br />

alabaia. v. alabaina.<br />

alabaina (G, L, BN; Añ (AN), Izt 27v, H), alabainan (V-gip, G; Dv, H; h- SP (s.v. bainan)), alabaia, alabana,<br />

alabena (S; Gèze, Dv (S), H (S)), alabeina. Ref.: A (alabaiña, alabena); Lh (alabainan); Etxba Eib (alabaña).<br />

Tr. En la tradición septentrional clásica se documentan tanto alabaina (alabaiña, alabaña) como, con<br />

frecuencia algo menor, alabainan (alabaiñan, alabañan); con el tiempo esta última va ganando terreno a la<br />

primera, y desde mediados del s. XIX domina casi completamente. Pouvreau utiliza en alguna ocasión<br />

halabaina. En textos suletinos hay alabena, y en Dechepare y Oihenart (además de un ej. poco seguro en un<br />

cantar meridional), alabana. Hay además alabeina en Tartas, y alainan en textos septentrionales posteriores a<br />

1940 --antes aparece alainan bada en Diharassarry (ap. DRA, en un ej. no seguro)--. Al Sur domina la forma<br />

alabaina (alabaiña, alabaña), aunque emplean alabainan (alabaiñan, alabañan) Larramendi, Lardizabal, Arrue,<br />

J.I. Arana, Olabide, Orixe y Zaitegi. Hay además alabaia en las endechas de Milia de Lastur y en Beriayn, y<br />

alaña en Urruzuno (alaña're). En DFrec hay 39 ejs. de alabaina, 25 de alabainan, 2 de alabaña, y uno de<br />

alabaiña, alabina y alainan, respectivamente.<br />

1. Sin embargo. "Hala bainan, mais pourtant, bai ordea" SP. "Con todo eso" Añ. "Mais, cependant" H.<br />

"Cependant" Lh. "Sin embargo, empero" Etxba Eib.<br />

Tr. Hasta el s. XX es usado gralmte. por autores septentrionales, con frecuencia decreciente. Al Sur se<br />

documenta en algunos textos vizcaínos antiguos, en Beriayn y posteriormente en algunos guipuzcoanos como<br />

Arana o Zabala. En el s. XX su uso al Sur aumenta considerablemente (especialmente a partir de 1950), mientras<br />

que casi desaparece al Norte.<br />

Egun honek iraunen du eben eta iagoitik, / alabana ez izanen heben gauza bizirik. E 71. Zuhur baninz,<br />

baninzande ni ere hura gaberik, / alabana ezin utzi behin ere gogotik. Ib. 165. Berzék erraiten zutén: Haur da<br />

Krist. Eta batzuk erraiten zutén: Alabaina Galileatik ethorriren da Krist? "Mais". Lç Io 7, 41 (TB bainan).<br />

Seduzizale bezala, eta alabaina egiati. Lç 2 Cor 6, 9 (He garen arren, IBk, IBe baina). Zer ete da andra erdiaen<br />

zauria? / Sagar errea, eta ardao gorria. / Alabaia, kontrario da Milia: / Azpian lur otza gañean arria (Endechas<br />

de Milia de Lastur). TAV 3.1.5. Ardao zuri, ardao madrigalgoa, / Ardao zuria Mendoza gana doa, / Alabana<br />

[sic] Sandaili gogoa, / Zalagarda Sandailira doa (Cantar de Sandailia). Ib. 3.1.10. Aditzen dut Iainkoa baithan<br />

eztela edireiten Iainkotasun bat, izaite bat eta naturaleza bat baizen, zein ala baiña baitago hirur presunatan.<br />

Mat 39s. Persegitu diradenak eta ala baia gustoreki eta gogotik sufritzen dituztenak Iaungoikoaren amoreagatik<br />

egiten dizkioten injuriak. Ber Doc 166v. Oihuz eta habarrotsez betheko da mundua, / Alabañan ezta izanen<br />

Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten<br />

mende.<br />

801

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!