A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
lehenik athera zitzaion presuna, gerthatu zen haren alaba bakharra. Lg I 220. Zenbati, erreiñu, ta maiorazko
andijak tokau arren, ta seme, edo alaba bakarrak izan arren, deitu deutsee Jangoikuak? JJMg BasEsc 213.
Bazuen alaba bakhar bat. TB Lc 8, 42 (Oteiza, Dv, Brunet, Ol, Leon, Ker, IBe, IBk alaba bak(h)ar; Lç alaba
bakhoitz). Alaba bakarra ezkontzaka geldituta. Lard 137. Errege eta erreginaren alaba bakharra. Elzb PAd 60.
Morroi sartu ziñan, semetzat azi zaituzte, ta etxeko alaba bakarrarekiñ ames egiten ausartu zera? Ag G 142.
Eladi zan alaba bakarra, Josetxo baño urte bi gazteagoa. Echta Jos 58. Neskatxa egokia dirudi, argia, alaba
bakarra, diruz... Lab EEguna 68. Amabi urte inguruko alaba bakar bat bazuela. Ir YKBiz 95. An joan zan
Txantonen alaba bakarra etxerantz. Erkiag Arran 27. Rosa, alaba bakarra, orduantxe ari zan bere
gaztetasunera zabaltzen. NEtx LBB 42.
v. tbn. Arr GB 129. Enb 149. Ldi BB 74. Etxde JJ 94.
- ALABA BAKOITZ. Hija única. Ezen alaba bakhoitz bat zuen hamabi urtheren ingurukoa. Lç Lc 8, 42 (TB
alaba bakhar). Ene alhaba bakotxa, etxekan üsatü kondüta. Etch 152.
- ALABA BESOETAKO. Ahijada. v. alababitxi. Hasi zen tea edaten, gogoa urduri alaba besoetakoaren
etorreraren begira. Mde HaurB 25 (et passim.).
- ALABA ESPIRITUAL. Hija espiritual. v. ESPIRITUKO ALABA. San Hieronimok zer eztio santa Paula
bere alaba espiritual maiteaz? SP Phil 529 (He 537 alaba ispiritual, Echve Dev 584 espirituko alaba). Komulga
zaite sarri Filotea, esaten dio San Franzisko Saleskok bere Alaba espiritual bati. Mg CC 235.
- ALABA GEHIEN. Hija mayor. [Maria] Jinko Aitaren alhaba gehiena eta maitena da. Ip Hil 1. Zuen
galdegin irri maltzur batekin Inxauspeko alaba gehienak. Lf Muruts 44.
- ALABA NAGUSI. Hija mayor. v. LEHENEN ALABA (s.v. lehen). Autuko dot semeen artian lenen jaijua.
Zubek buru dongakuak bazinee, autuko neuke alaba nagusija. Mg PAb 108. Alostorreko alaba nagusia. Etxde
AlosT 93.
- ALABA PONTEKO (Lar). Ahijada. "Ahijado, hijo de pila, seme pontekoa, alaba pontekoa" Lar. v. alababitxi.
- ALABA-SEME. (Pl.). Hijos e hijas. v. SEME-ALABA. Orain ditudan bizi-lagunekin bizi nadin zorioneko,
gaiztogo ta gorroto-miñik ez dizkidaten alaba-semeakin batera. Zait Sof 28.
- ALABAZ (V-ger ap. Garate 6.ª Cont BAP 1962, 258; A Morf). "Preguntaba yo un día nongo alabea da ori y
me corrigieron diciendo que es más genuina la pregunta, alabaz nongoa da?" A Morf 391.
- ALABA ZAHARREN. Hija mayor. Ezkondu zuen bertze batekin Merob, bere alaba zaharrena. Lg I 281.
Bere alaba zarrenak esaten dio gazteagoari. AA III 382. Alaba zarrena utzi, eta gazteenarekin ezkontzeari ondo
etzeritzalako. Lard 37. Migel-Mariren alaba zarrena. Moc Damu 16. Sabasen alaba zarrenai erakusten eutsan
maittetasuna. Echta Jos 318. Maria alaba zaharrena sartzen da sukaldean. Barb Sup 43. Frantzia baita Elizaren
alaba zaharrena eta beraz laguntzaile hoberena. Zerb IxtS 109. Kosepantoniren alaba zaarrena. Erkiag Arran
42. Bizi alargun gelditua den emakume batek alaba zaharrenagan dauka uste osoa. MEIG I 163.
v. tbn. a. zarren: Iraola 70. Ag G 37. NEtx LBB 65. Uzt Sas 336.
alababiritxi. v. alababitxi.
alababitxi (B; SP, Urt Gram 27, Lar, VocB), alabatxi, alaatxi (BN-arb-baig), alabagutxi, alautxi (Hb ap. Lh),
alabitxi (L; Arch VocGr, Dv, H), alabixi (Hb ap. Lh), alababiritxi (Dv). Ref.: A (alaatxi, alabitxi); Izeta BHizt2.
Ahijada. "Filleule" SP. "Nere alababitxieindeko gauzik oberena" Izeta BHizt2. Sorginak ote dire, edo
sorginen semeetxi, alabitxiak? Ox GH 1921, 391. Sagar-erneta batzu hautak, gazalaba edo alabatxiari
eremaiten diozkatanak. Barb Sup 22. Ezkontzen diranean alabagutxiari maindere bat (miise-parea
Donazaharren) arizkoa, eskuetan egina ematen dio [amagutxik]. (AN-larr). A EY I 188. Bazkuetan amagutxiak
alabatxiari eta semetxiari adar-opila erregalatzen die. (AN-5vill). Ib. 189.
alababitxigai, alautxigai. Futura ahijada. Bathaiatu behar ditugunen aitabitxi edo amabitxi izan gogo
dutenek eztetzatela utz bazterrerat beren semautxi-alautxigaien egitekoak. Prop 1905, 229.
alabadere (L, BN, S; h- Dv, H (s.v. alabainan)). Ref.: A; Lh (halabadere). 1. Sin embargo. "Cependant,
néanmoins" Dv. "Mais, cependant" H. v. alabaina. Alabader' orano / Nahi dut zertarano / Kortes den iakin,
lehen / Etsirik hartu bano. 'Cependant je veux savoir'. O Po 39. Zuk zenbat usu / Haur baitakusu, / Begi
bazterraz laztana, / Alabadere, / Soz behin ere / Etzindezke iar nigana. Ib. 12s. Elhurrak alabadere / Naduka ni,
hotz badere, / Errerik bihotzean. Ib. 40. Jenesak Patriarketarik dioan zahartiena zena da Matusalem. Alabadere
S. Petrik dioan egüniala etzen heltü. Egiat 189. Aspaldikoa da errana, esparantzen erregia hil zela hospitalian ta
ozartia zela astoen berdüdia. Alabadere biak eztütianak mündian dü bide llabür eginen. Ib. 244 (251
halabadere). Munduko gauza guzientzat, etzintuzket damuztatu nahi. Eta hala badere, zorigaitz hori izatu dut
nere bizian, eta zure etsaigoa irabazi dut. Dv LEd 204.
2. (VocBN; h- Dv). En efecto. "Dès que cela est ainsi" VocBN. "Car" Dv. Heldu da ordua, eta orai da, non
egiazko adoratzailleek izpirituz eta zintasunean baitute adoraturen Aita; halabadere Aitak holako adoratzaileak
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
800