A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
bazkarraldoakaz maian jarten diranean. Ag Kr 44s. Euren guraso, emazte, seme-alaba, emaztegei ta aide
enparauak. Echta Jos 286. Mota berekoak doazila elgarrekin, atze eta ahaideak berak bazterrerat utziz. JE Bur
86. Ameriketan aide batzuek baditut. Muj PAm 44. Naiz aide izan ezkontzen dira / alkar nai dutenarekin. Tx B II
66. Neure aide ta beste enparadubak be lasattu dedixan. Otx 97. Ezta ordea zure aidetan izen ori duenik. Ir
YKBiz 12. Ahaide gaztea bere lagunarekin mahainerat gonbidatu. Zerb IxtS 62. Nere aide danez, beartuen
bainaiz beronen naigabeak deitoratzeko. Zait Sof 127. Beltranen azkeneko aideak (pariente) il-abestiak
kantatzen ari zitzaizkiela. Etxde AlosT 93. Aideetara azaltzeko arpegirik ez. NEtx Antz 83. Ainbeste aide
baikera, ta ongi zabalduak. Or QA 82. Sakon sartu nintzaien aaide-kontuetan. Arti MaldanB 201 (209 ahaide).
Au Udabe bigarren au etzan Bonaparteren lankidea, beste bat baiño. Eztakit aideak, etxeartekoak, izan ziran ala
ez. Alzola Atalak 136. Frantsesen ahaide gazte batek. Ardoy SFran 78. Batzuek lagun maiteak eta / beste
batzuek aideak. Uzt Sas 119. Elgarrekilan samurrarazten / hauzo eta ahideak. Mattin 62. Ezagunagoa iruditzen
zaigu [Norbert Tauer] maiz aski zenbait adiskide eta ahaide baino. MEIG III 114.
v. tbn. Mat 221. Volt 204. CatLav 263 (V 132). He Gudu 147. Monho 126. MarIl 53. Gy 119. Laph 160. Elzb
PAd 69. Elsb Fram 111. Zby RIEV 1909, 107. Arb Igand 11 (131 ahide). Mde HaurB 60. Osk Kurl 175. Larz Iru
26. Xa Odol 289. Aide: RIEV 1908, 732 (Eibar, c. 1755, haide). Ub 73. AA II 113. Izt C 240. Aran SIgn 17. Bv
AsL 110. Otag EE 1887a, 243. Arr May 43. Etxeg RIEV 1908, 117. A Ardi 78. Balad 53 (G-nav). ArgiDL 54.
Zub 82. Aitzol in Ldi UO 8. SMitx Aranz 218. Anab Aprika 23.
(Fig.). Arimarén aldetik gara aingiruen aíde. LE Bail 223. Gizonak mekanika dire, maxina bat, haize
erroten anaiak, turnabroxen ahaideak. Hb Egia 137. Zerk inguratu ditu? Gorputzaren egokitasunak ez,
animarenak: animak dira alkarren antzekoak, animak alkarren aide. Ag G 333. Amar amabi milla izen bakoitz,
mamiraño barrendatu bear dittugu, nondi datozen, noren aide ta alkarkide diren. Or LEItz 34. Europako beste
izkera geien geienak alkarren artean aide diranez. A Y 1935, 167. Entzumena animaren aideago baita,
gogakiago ukimena baiño. Or QA 181. Metagnomi era horiek guziak eta telepatia alkarren ahaide dira. Mde Pr
325. Nahiz hizkuntza horiek oro ahide diren. Ib. 211. Neurridunaren, ala neurribagekoaren aide ote deritzazu
egia? Zait Plat 60. Ez dute uste [...] beren mintzaira eta katalana [...] hain elkarren ahaide direnik. MIH 394n.
(Con sociativo). "Gu ez gara áide aiéki, nosotros no estamos emparentados con aquéllos" Iz Ulz.
Erdararekin euskera ez aide, ta ez bernaje da. Cb EBO 33 (cf. para la construcción, Lar: "(No somos) parientes
ni tenemos inclusión ni relación alguna, ez aide eta ez bernaje gera"). Lapurtar gehienekin ahaide omen dire.
Monho 60. Euskal-Herriaz ere erran dezakegu zerbait, egia garbiarekin guti edo aski ahaide ditakenik. JE Med
121.
- AHAIDE-ADISKIDE. (Pl.). Parientes y amigos. Ezta ahaide adiskiderik hara heltzen. Ax 559 (V 357). Eta
hargatik utzi baniz / ahaid' adiskidez fida nitz. O Po 23. Esaten die Thomasek bere aide-adiskide an bildu guziei.
Mb IArg II 322. Ene ahide adixkidek / kuraie hartzeko. Balad 216. Ahaide adixkiden nigar auhenen erdian. Laph
15. Letra batzuetan beroki gomendatzen du Espainiako bere ahaide, adixkider. Ib. 107. Ezta sort-errian utzitako
aaide-adiskideen miñik ere. Mok 7.
- AHAIDE HANDI (aide andi A). Pariente próximo. Aide andiok bidaldu deustae / eskrebidurik kartea.
Lazarraga 1195v. Aberatsa aide andi egin, pobrea aide txiki. msOch 46.
- AHAIDE HANDIZKI. (Pl.). Parientes mayores. v. AHAIDE NAGUSI. Eta bere gurasoak odol garbi
goienekoak, aide andizkietakoak deitzen zietenak. 'De los que llamaban de parientes mayores'. Aran SIgn 1.
- AHAIDE ATZERATU (aaide a. G-azp ap. Gte Erd 250). Pariente lejano.
- AHAIDE BEREZKO. Pariente de sangre. --Zein da irugarren senidetasuna? --Da berez edo naturalezaz
datorrena: nola dan aita seme, ama alaba, neba arreba, lenkusu lenkusina, lloba osaba edo onela aide
berezkuen artekua. CrIc 171.
- AHAIDE EGIN. Emparentar. Urlia ezkontzen da sandiarekin: senarra aide egiten da emaztearen aizpa,
lengusu, bestengusu, eta erengusuakin. AA I 560.
Estar emparentado. Joan zan andik bakar-bakarrik, bere aide egiten zan Naxerako Dukeari ere Navarreten
agur egitera. Aran SIgn 18. Alboan ordea Beltranen aide egiten zan gizaseme sendo bat zeukan. Etxde AlosT 99.
- AHAIDE ERANTSI. Pariente no de sangre. Bere idazkietan, senide, aide-eratsi (odoleko eztan aidea) ta
zearraideak (ezkontz-aide) goratzarrez eta elesariz izendatzen ditu Platonek. Zait Plat 7.
- AHAIDE-JENDE. Etziramon, ilkizuna, / âide [2 sílabas] jendeai otsegin arte / iñoiz luza bear duna. "La
parentela". Or Eus 414.
- AHAIDE KUTSATU. Pariente lejano. Aide kutsatuak ere bagera-ta (Medelen aitona nere amaren bigarren
kusua zan). A Ardi 32s.
- AHAIDE KUTSU (Hb ap. Lh; aide kutsu B ap. A; ahide kutsu L-côte, BN-baig ap. A). Pariente lejano.
- AHAIDE-MAILA (A; aide-malla Lar, Añ; ahaide-mail Hb ap. Lh). "Grados de parentesco, aidemallak" Lar y
Añ.
- AHAIDE NAGUSI (aide nagusiak G ap. A; Añ). a) (Gralmte. pl.). Parientes mayores. "Magnates" Añ. Es
posible que sea calco de la expresión romance; se ha sugerido --FLV 1969, 125s.-- que la expresión vasca
original pudo haber sido ugazabak. En DFrec hay 13 ejs. de ahaide nagusi. Bere aide nagusi Ybargoyengoen
/ aurrean. "Su primero pariente mayor". (Escrituras de Andramendi). TAV 3.2.9. Batzuetan aberatsak, Jaun
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
8