A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
291. Pilatus bera [...] laztu izan zen ikhusteaz Salbatzaillea hala billakatua. Lg II 274. Bakótxak duéla bere
dóno próprio beréxa Jangoikoagándik, bátak árla, bérzeak órla. LE Matr1 353 (cf. en la misma pág. alá
izatekós). Yá triste, yá alégre, yá árla, yá órla. LE Doc 278. Zer-ere estatutan hilen bai zare, hala eternitate
guzian izanen zare. Brtc 133. Ala dioe oraingo gizon jakintsuren batzuek. Ub 72.
(s. XIX). Sinesten dut / Hala direla guziak. Monho 80. Zien abisa hala bada / behardüt koruatü. Xarlem 17.
Sinisten det [...] aragiaren piztze berria, ta beti iraungo duen bizitza. Ala da. Mg PAb 161 (donde se explica por
qué en el Credo se prefiere ala da a alabiz o ala izan dedilla). Gaistakeria onetan arkitzen zana arrika iltzen
zuen Juduak, lege zarrak ala agindurik. AA III 332. Jasanatzue batek bertzearen kargak, dio Jaundone Paulok,
eta hala betheko duzue Jesu-Kristoren legea. Dh 249. "Bihotzez, mihiz, obraz"; bihotzez, egiazki hala sinhetsiz;
hitzez, hala aithortuz, obraz, gure konduitaz haren doktrina ohoratuz. Jaur 137. Atsegin andiarekin jarraituko
det, ala nai dezun ezkeroz. It Dial 59. Emaiten duzte bere arazoak, / Batak hola, bestiak hala. Arch Fab 99.
Beragatik uste izan neban lenengo artan, euskararen etsai andiren bat zala, nola erdaldunik geienak edo guztiak
ala izan oi diran. Izt C 231. Errana da suge batez (berme ez naiz hala dela). Gy 135. Ni bertsolariya naiz /
bañan det aditu, / ez nitzaizula zuri / ala iruritu. Bil 154. --Zoin Meza behar da entzün? --Ahal bezainbat
Parropiako Meza, zeren Elizaren nahia hala beita. CatS 52. Gezurrik ez nun publikatuko, / nik ala ditut ikasi. Xe
65. Ez da arritzekoa bizitzea ala, / Larogei urtekoa eukalako ama. AB AmaE 277. Legua erdi bat bide egin zuten
ala, elkarri itzik egin gabe. Bv AsL 207. Ez omen da munduan jokorik, hala agertzen dituenik gizonaren
gaztetasuneko antze noble guziak. Zby RIEV 1908, 84. Ez zelarik azkarra --ageri zuen ez zela hala-- lan handiak
zerabiltzan. HU Aurp 123.
(s. XX). Uste dut gogoan duzuen, amodioa orok deitzen dugun, haragiak daukan irritsik minena. Ez dea hala?
JE Bur 109. Etxe bategatik bas-erri esaten oitu gera ta ala esango det nik ere. Ag G 14n. Artzai arrek siñisten
zuan egun artan etzala euririk. Arrek ala uste zuan beintzat. Inza Azalp 24. Nagusiak baso bana sagardo eman
zien eta ala aldegin zuten. Or SCruz 39. Hain fite bete dituka sakelak, Ameriketako ehun liberako hetaz? Hala
balinbada ekarzkik bost horiek. Zub 49. Herriko aphez eta bertze buruzagiek hala argiturik, ezkondu ziren
hiruak. Barb Leg 132. Aurrera yo bear degu, ta poliki yo; au da, ez beti leengo tokian egon, ez al-da ala? Ldi IL
93. Margo-gai asko erabiltzen zan garai onetan, [...] Madeleine-aldiko aztarnak ala adierazten digute beintzat.
JMB ELG 35. Orduko lotsa poz biur zaio, / orain zuti du burua; / ekaitz-ondoko eguzkipetik / ala lore zutitua. Or
Eus 88. Jendeak ala dio... Etxde AlosT 64. Ezagun zala, izugarrizko irabazia artu omen zuan bereala. Ala izan
bear. Munita 63. Luhusoko errienta zen naski. Hala iduritu zautan. JEtchep 110. Ala duelako bere izaera. Vill
Jaink 46. --Arratsalde on, Joakiña. --Ala zuri ere, Paskuala. NEtx LBB 35. Ala zeudela, egun batean Pakok
karta bat jaso zuan. Ib. 70. Ez dakigu nola, bainan hala da, Johan Jatsuko semeak Maria galdegin zuen eta
ardietsi espos laguntzat. Ardoy SFran 59. Osasuntsu zaudela diozu ardura / ni hala ez nagoen dukezu beldurra.
Xa Odol 148.
2. (Dv). Así pues. "Ainsi, donc, par conséquent" Dv. v. HALA BADA. Bere fruktuetarik ezaguturen dituzue
hek. Ala biltzen duté elhorrietarik mahatsik, edo kharduetarik fikorik? Hala arbore on guziak fruktu onak egiten
ditu. Lç Mt 7, 17. Eta, ala, tristeza andiaz, Silvero joan zan bere aposentura. Lazarraga 1142r. Ezin jan
zindukean zuk / anbateko amena: / ala bera txipitu ze / zure aguaren neurrira (Pamplona, 1609). TAV 3.1.20,
112. Aitzitik iduritzen zait dela euskaldun guztientzat probetxu handitakoa, eta hala inprimaturik argira ilkitzeko
digne dela. Mat XIXs. Egin bear du kontu ari erraten zaiola berriau ain ditxosoa [...], eta ala kontentu eta
alegria andiareki bear du alabatu Iaungoikoa. Ber Trat 42r. Dotoreak esan dit eskribi degizudala zuri. Ala au
egiten det (G-azp, 1622). ConTAV 5.2.9, 125. Ea zein den ere eztakit / sorthu den Erregea; / hala bethi gelditzen
naiz / gogoetaz bethea. EZ Noel 72. Eta hala badirudi ezen purgatorioetan daudenek, eztutela deusez ere hanbat
damu [...] nola denboraren galduaz. Ax 159 (V 106). Kriminel naiz, eta hala, / Bizi naiz ikharetan. Arg DevB
212. Eternala duk hire kontra / Eman dudan sentenzia, / Eta hala eztuk posible / Sekulan dadin ganbia. Gç 180.
S. Tiagoren ama izanze Ama Birjinaren lengusia, eta arla izanze Jesu Kristoren bigarren lengusu. SermAN 3v.
Mundu huntan bizi zareiño nahi eztuzularik ere bethi ganbiakor izanen zare. Hala batean alegera izanen zare,
eta bertzean triste. Ch III 33, 1. Badutela oraino denbora eta ephe luze bat bizitzeko, eta hala, bere
konbersionea segurki luza ahal dezaketela. He Gudu 164s. Jainkoak eman zigun bizitza prestatua degula
badakizu, ta ala, eskatzen digunean borondate osoaz biurtu bear diogu. Cb Eg III 247. Arzai onen mendean /
arkitze ez diranak / izan bearko dute / galduak diranak: / Ta ala, arzai maitea, / zurekin nai degu. GavS 30s.
Baliz úrrea, obéki piza leike beldurrák, emán sobra: alá bi aldis diskurritubeárda erranbáño lén itza. LE Prog
120.
(ss. XIX-XX). Ezin arkitu zuan ezertan pozik, ta ala bein baño geiagotan dei egiten zion infernuko etsaiari
bere anima saldutzeko. Mg CC 181. Gaitz egingo liket jango banitu, ta ala obe det ez jatea. VMg 64. Hala, [...]
meditazionea datza Jainkoaren [...] urrikalmendu, zuzentasun mugarririk gabeak gogoan erabiltzean. Dh 93.
Bein baño geiagotan / zure esanakiñ / ipui oiek berriro / oi nituen egiñ. / Ala, onak badira, / zuri zaizkitzu zor. It
Fab 15. Ala, munduan jostatu zan denbora guztian, beti gorde zuan gai onetan biotza garbi. Bv AsL 26. Bigar
goizian goiz [...] juan bearko dezute Bergarara keixekin, eta ala oraiñ, goazen etxera. Apaol 26. Eskribitu ditut
amabost-aldi artan gertatu ziran gauzik nabarmenak; eta ala orain itz bi bakarrik esango ditut azkeneko
eguneko gertaeren gañean. Goñi 60. Konturatu zan sendakiña etzala erua, eta ala, laja diyote irteten kalera.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
786