A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
Agiriko da artez ala okerrak dirian [...] atxakijak. Astar II 68. Bizirik, ala ilik dago Jesukristo ostiya eta Kaliz
konsagraduan? CatLlo 73. Azkeneko phüntü hoietarik ezagütüren düzü zure kofesioniak ontsa ala gaizki egiten
dütüzün. UskLiB 87. Illak ala biziak daude? It Dial 7. Nire etxia izango da betikua, baña zelakua? zorijonekua,
ala zorigaistokua? Ur MarIl 34. Atzarria othe naiz, ala ametsetan ni? Gy 317. Yainkoak badaki sendatuko zaren
ala ez. Hb Egia 24. Bi gaiza hoietarik zuñ zaizü izigarriago? arraphiztia ala jinkollotzia? Ip Dial 7s. Ongarriez
mintzo garenaz geroztik, azpira ala gainera da hobe emanik? Dv Lab 142. Irabazi edo atsegiñen bat emango ote
zion ala ez [begiratzen zuen]. Arr GB 15. Nahi duzu, bai ala ez, andre Prinzesa sendatu? Elzb PAd 62. Nai dezu
izan morroi ala nagusi, pobre ala aberats? Bv AsL 32. Bildur ikaraz dabil, lokatz ala arritzan, / Egingo ete
daben ankea ipiñi. AB AmaE 363. Bat ala bertzea den othe hobeago. Arb Igand 17. Heldu bazauzku ohoinak
erranez: "Bizia ala eskuara" edo "eskuara ala moltsa", ihardets goraki: "Bata ez bertzea". HU Zez 124s.
Berunezkoa ala argizkoa dot ene seme au? A BeinB 77.
(s. XX). Ermoken, emasteak ala euk daroezak galtzak etxean? Echta Jos 181. Etzekiat auzia irabazi dekan ala
ez. Ag G 273. Heriotzeak ea hiltzen gituenez osoki, ala bertze norapeit bertze itxura batekin apaindurik alharat
eremaiten. JE Bur 166. Esan eiskuzu mutilla ala neskea ixango dan. Kk Ab I 27. Hotzez ala beldurrez ez dakit,
bainan ikaran nago ni ere! Barb Sup 121. Gau egunak nolako dira? on ala tzar? Ox 70. Egiazki untsa edireiten
ziena, ala lotsak erabilten zütian? Const 23. Ene kumeok, nun toki polit / Alaiaguak, an ala emen? Enb 202.
Orain ikasiko duk gizonak zigorrez ala eskuz neurtzen diren! Or Mi 60. Eutsiez eta zenbatu zeubek, ia lau diran
ala eundaz diranentz. Otx 134. Ibiltzen asi baño lenago, oñazpian lur ibilkorra ala geldia degun ikusi bear. Ldi
IL 79. Zein nai duzue lokabe utzi dezadan: Barabba ala Yesus? Ir YKBiz 490. Langilleok ume asko ala gitxi
dauken aintzat artu barik. Eguzk GizAuz 183. Ez dakit buruz ala burugabe jokatu nitzan. TAg Uzt 297. Eztakit
bertan jaio den / ala datorren zerutik. SMitx Aranz 60. Emen ekuratzea, ala, berriz itzultzea dagokizunez, oriek
erabakiko dizute. Zait Sof 107. Ez dezu beñere jakingo besteak ongi ala gaizki egiten duten bere tokin jartzen ez
ba zera. JAIraz Bizia 60. Etzekiat ordea, berriro gudari joan ala Españiako muga pasata Ameriketara jo. Etxde
JJ 148. Herria berezi zen britaindar gobernuaren ala berjabegoaren edo berezkuntza osoaren alde zirenatan.
Mde Pr 298. Ezin igarri biarrian ala denpora-pasa ziarduan. SM Zirik 55. Ikusiko dogu ba nor dan gogorrago:
Don Martin ala bere erritarrak. Bilbao IpuiB 217. Jaun horri ihardoki behar othe zuen berehala, ala oraino
ixtaño bat iguriki, ikusteko? JEtchep 92. Gauzak bide onetik doazi ala ez? Izeta DirG 51. Noren tripako mina?
Zure ala gurea? Larz Iru 60. Aukeramenari esker, bat ala bestea aukera dezake. MAtx Gazt 25. Ez dakit hola
beharturikan ala inozentkerian, / beti bagira bataillon on bat gaudenak presondegian. Xa Odol 33. Egia dan ala
ez dan / seguru jakiñ ez. Uzt Sas 236. Ongi dagoen ala ez zalantzan jarri da. MIH 321.
v. tbn. Volt 154. EZ Eliç 148. Hm 225. Arg DevB 243. Tt Onsa 6. CatAnz 3. Mih 123. Zuzaeta 58. Xarlem 305.
fB Ic I 37. JJMg BasEsc 158. Zav Fab RIEV 1909, 31. Etch 274. Laph 94. ChantP 286. Elsb Fram 161. Zby
RIEV 1908, 213. Jnn SBi 133. Itz Azald 140. Mdg 143. Iraola EEs 1912, 140. Etcham 61. Zerb Azk 5. Lek SClar
111. Txill Let 126. BEnb NereA 174. Akes Ipiñ 15. Arti Tobera 289. Gand Elorri 187. Balad 101 (V-gip). And
AUzta 50. Osk Kurl 97. Vill Jaink 23. NEtx LBB 20. Lab SuEm 171. Alzola Atalak 75. Ardoy SFran 93. Berron
Kijote 148.
(Tras pausa). O es que. "Dans une interr. double, ala introduit la seconde: 'ou bien est-ce que' (même emploi
que celui du latin an)" Lrq. Cf. infra (3). Ezarrak eure ezpatá maginán, ala eztut edanen aitak niri eman
drautan kopa? Lç Io 18, 11. Othe dugu adimendurik? Ala elheak, ametsak edo gezurrak othe dira hauk? Ax 599
(V 385). Hauk gustiak beraz erranik / ez othe dut azarkatu? / Ala kondaturik sobera / ez othe naiz enganatu? Gç
173. Jalki adi kanpaiñala; / ala lotsak ai ikaratzen? Xarlem 765. Zek bada falta egiten deutsu denporia
emoteko? Ala izango da egiija, zuben biotzak ez daukeela pozik onelako gauzeetan? JJMg BasEsc 108. Bihotz
gogor hori ez ote zaizu, bada, / ene alderat tendratuko? / Ze! ala orai kitatzen nauzia / arabez obe batendako?
Bordel 65. Au oraindik kastigu andijago ta bildurgarrijago bat [...]. Ala eldu zara ez eukiteraño zeure ariman
kezkarik? Ur MarIl 30s. Horla doa denbora / Eztia doa galtzera; / Yuieak, klaro errateko, / Ordu luke
khexatzeko. / Ala, oraindik ez othe du, / Aski hartza milikatu? Gy 189. Ala nahi zindukete / Bizi lediñ bethiere /
Ermitaiño baten pare? Ib. 241. Bategaitik negar egiten dozula usteko dabe. Ala ezaldaki iñok zuk Anjelegaz
zerbait badozula? Ag Kr 23. Zelan ixan leiteke ori? Zer artu-emon dauke buruko miñak eta bibotiak? Ala
sorginkerija ete da? Kk Ab II 19. Ezin dodala, ba! Ala, zelan gura dozu esatia? Otx 139. Aundiki oiek, ez al dute
asmo ederraren mamia atxiki?... Ala, etxez-etxe eskean astea bear dute? Ldi IL 105. Ez al zezakeat nik nai
dudana egin? Ala ire begia gaiztoa, bekaiztia al duk ni ona naizelako? Ir YKBiz 354. Ezteiliarrak? Eta nun
ditutzu ezteiak, muthiko zozoa? Ala den estatuan elizarat ereman nahi duzu? Lf Murtuts 53. Itza zilegi al zait?
Ala itzulita, aldenduko ote naiz? Zait Sof 169. Ezin uler zezakeen Theresak... Ala bai? Mde HaurB 86. Bai, [oea
bear dot] zeuk lez, eta edonok lez. Ala sasiko umea ba nintz al naukazu? Erkiag BatB 130. Ez tüka deus erraiten,
Tzarrafer? / üdüri hükek lotsatürik hizala; / Ala haiñbeste neskatilak / nahasi deie kapela? Casve SGrazi 26.
2. (Conjunción distributiva). "(Sc), lo mismo que, o. Es de temer que no sea castiza esta acepción" A. "Bata
ala bestea biak berdin ziren (BN-arb), [...] untsa bata ala bestea (BN-ciz)" Gte Erd 201. v. nahiz, zein.
Tr. Propio de la tradición septentrional. En el s. XX tbn. se documenta en algunos textos meridionales.
Guziak deitzen gara heretaje hunetara personezko azepzionerik ez konsiderazionerik batre gabe, arra ala
emea, xipia ala handia, zerbitzaria ala nabusia, majistrua ala diszipulua, bereterra ala laikoa. Lç Adv ** 5r.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
779