A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
nok daukan damuba [...], nor ziatz ta zuzen akuseetan dan pekatu ta pekatuko okasinoiakaz. JJMg BasEsc 52.
Gisa berean akusatzen naiz orai eta bethi Jainkoari egin bekatu guziez. CatLuz 35. Bainan segurki ez dira
berdin / Guzien jendetasunak: / Solasa aisa konprenitzen du / Akusatzen den presunak. (Interpr?). Bordel 83.
Bere bekhatiez oroz aküsatü ondoan zer egin behar da? CatS 13. Munduban egiñ arren / txit asko pekatu, / zer
edo nola diran / esaten nekatu; / orren gañian dute / asko predikatu, / akusatzia eziñ / iñork debekatu, / lotsaz
edo bildurrez / ez arren ukatu. Ud 130. Akhaba ditake erranez: akusatzen naiz oraino orhoit ez naizen bekhatu
guziez. CatJauf 44. Aita, akusatzen naz, / neu lenengoagaz, / geure Jaungoiko ona / amadu ezagaz. Balad 184.
(Con dat.). Konfesionea da, absolbitzeko autoritate duen aphezari sekretuan bere bekhatu gustiez
akusatzea. Gç 101.
3. (Aux. trans.). Confesar. Pekatu ori urrengo konfesiñoan esan edo akusadu bear dau. Cb CatV 85.
Galdetzen dio konfesoreak emakume bati, badezu zer akusatu seigarren mandamentuaren kontra [...]? Mg CC
110. Baldin Penitentak ez badu bekatu mortalik akusatzekorik, zer egin behar du? CatLuz 35. Norberan
kontzientzia / ondo-ondo esamiñatu, / pekatu txiki eta aundiak / dan bezela akusatu. In Xe 351.
4. Denunciar. Atrebitu zan etsaia Jaungoikoaren aurrean Job Santuaren intenzioak akusatzera. Gco I 452.
akusatzaile (H (s.v. akusatu); -aille SP, Urt II 251; -alle Lar, Añ), akusazale, akusatzale. Acusador, fiscal. v.
akusadore, akusari, salatzaile. Erran ziezón hari, Emazteá, non dirade hire akusazaleak? nehork ezau
kondemnatu? Lc Io 8, 10. Manamendu eginik akusazalei ere, hunen kontretako dituzten gauzák hire aitzinean
erran ditzaten. Lç Act 23, 30 (Dv jazarleei ere, Ol salatariei). Horra [...] adiskideak eta nabusiak, zeinak orai
baitira ene akusatzailleak, ene lekhukoak, ene iuieak eta ene burrero minduak. Harb 237. Konzientziak anhitz
ofizio du, bera da alkhate, bera da lekhuko, bera da akusatzaille eta defendatzaille. Ax 437 (V 285). Haren
akusatzailleak eta kondenatzailleak, haren lekhuan kondenatuak eta iustiziatuak izanen zirela? Ib. 131 (V 86).
Zuk egiazko eta legezko eskusa ekarriz gero zure akusatzaillea hala ere lehiatzen bazaitzu. SP Phil 193. Zure
bekhatuen akusatzaille kruelak. Hm 224. Guztiak ziren Hebreoak, eta hitzkuntza berekoak, hala akusatzailleak
nola akusatua. ES 135. Erran zion: non dire zure akusatzailleak? Lg II 176. Zoin izanen dira gure aküsazaliak?
CatLan 50. Lurreko Tribunaletan dagoz Fiskal edo akusatzalliak. Mg CO 14. Izpiritu dohatsu hura izanen da
arima bekhatore haren akusatzaile gogorrena. Dh 138. Adituko zaitut, zure akusatzaileak yein diren ondoan. TB
Act 23, 35. Hartu ginduena yuie / Itzultzen da akusatzaille. Gy 262. Botatua delakotz gure anaien akusatzalea.
Echn Apoc 12, 10 (Ur (G), BiblE salatzailea). Ez dut akusatzailerik baizik edireiten. Elsb Fram 104. En DFrec
hay 2 ejs. de akusatzaile.
akusatze. Acusación. Konplitzeko gogoarekin halako edo halako akusatze eginen duela arnegatzea, eta
gero hobeago eritzirik egin gabe utztea, ez akusatze hura ezta bekhatu. Harb 166.
akusazio (Lcc, Urt I 91, Lar, Añ), akusazione (Urt I 91, VocBN, Gèze), akusazino (Añ), akusazinoe.
Acusación. v. akusu, salaketa. Zer akusazione dakarkezue gizon hunen kontra? Lç Io 18, 29 (LE akusázio;
Dv, HeH zer hoben, BiblE zertaz salatzen duzue). Akusazione anhitz eta pizurik ekharten zutela Paulen kontra.
Lç Act 25, 7 (Ol salaketa). Defendaturen gaitu [...] akusazione falsuetarik. Lç Ins F 8r. Falten akusazionia. Tt
Onsa 141. Aküsazione faltsüz / beitzian ürkharazi. Xarlem 1527-1528. Jujia: Jean Pierra, zer diozu, /
akusazione hortzaz? / Kupable zia / holako egintzaz? AstLas 56. Aintxe eranzungo deutzee demoninuaren
salakera edo akusazinoe gustijai. Astar II 286. Alde orotarik akusazio gogorrak jasotzen baitira aren aurka. Vill
Jaink 175. En DFrec hay 14 ejs. meridionales de akusazio.
(Ref. al acto de confesarse). Bainan gure bekatuaz eginen dugun akusazionea izanen zaiku ezti eta
gogarako. SP Phil 71 (He konfesionea). --Zer da konfesionia? --Hura da bere bekatü güzien aküsazione bat
aphez aprobatu bati egiten dena. CatLan 147 (CatS 12 aküsazione). Eztu akusazio garbirik egin, pekatu arintzat
esan ditu guziak. Mg CC 18. Zelan bada konfesoriak emon lei sentenzija zuzena ezpadago akusazino edo
deklarazino garbirik? Mg CO 14. Akusaziño labur ta nastau onegaz, zer aitu lei Konfesoriak? Ib. 22.
akusu. Acusación. v. akusazio. Sosegu handia du bihotzean nork ere ezpaitu axolarik ez laudorioez ez
akusuez. SP Imit II 6, 2 (Ch afrontuez). Nihor aditzen duzunean gaizki erraiten, ezar ezazu akusua dudatan. SP
Phil 360. Baldin akusua gezurrezkoa bada, eskusa zaite emero, ukatzen duzula hobenduri zarela. Ib. 192.
Pilatusek etzuen lakhet bere sententzien ekhartzea arinki eta airezko akusuen gainean. Lg II 268. Pilatusek [...]
egin ziotzon galdeak hirur akusu heien gainean. Ib. 269. Heien akusurik handienak etziren aski gizon baten galarazteko.
Ib. 262. Gure presondegian da akusu hau dela kausa (L-côte, 1788). ETZ 168. Neredako [sic]
maithagunez jasan ditu [Jesusek] akusu hek, laido hek, kolpe hek, thormenta hek, heriotze dorphe, laidotsu ta
ikharagarri hura. Dh 241 (v. tbn. 256). Bertze phondu gehienen gainean bai, bainan garbitasunaren gainean
eztitutzu utzi zure etsai errabiatuak zure kontra akusik [sic] xumena altxatzerat. Dh 84.
akutxillatu. "Acuchillar, akutxilladu" Lcc.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
774