A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
akta. "Aktiak [i no segura], registres, registros, escrituras" SP. "Akta, patua, acte, contrat" Ht VocGr. En DFrec
hay 7 ejs.
akta. v. akto.
aktar. [Laborariek] uste baidute izurritea bezalako eritarzuna hekien azindetan hedatua dela. Aktarrek
senditurik akzident horren berria [...] othoizten naute adiskide batzuek zenbait fagore eritarzun horren kontra
egiteaz. (Interpr?). Mong 586.
akte. v. akto.
akteonozar. "Agriodos, akteonozárra" Urt I 464.
aktibo, aktiba. 1. Activo. [Debozionea] gabe ezin ongi egin diteke bizitze kontenplatiba, eta aktiba ezin
diteke gaizki baizen; hura gabe errepausua ezta alferkeria baizen eta trabaillua ezta nahaskeria baizen. SP Phil
136 (He 139 bizitze obretakoaren akzioneak). En DFrec hay 15 ejs.
2. (Gram.). Activo. Zenbait aldiz ezpaitzaio jarraikitzen egilea aktiboen eta pasiboen bereizkuntzari
(gizonek-gizonak), Baztanen bezala. AIr in Izeta DirG 10.
akto, aktu (SP), akta, akte (SP, Gèze). Acto. "Aktea, aktua, acte, acto, auto" SP.
Tr. Habitual en catecismos y devocionarios de todos los dialectos. En textos vizcaínos y guipuzcoanos akto es
prácticamente la única forma documentada; en la tradición labortana antigua y en la suletina se emplea akte (en
Tartas hay akta en Onsa y akto en Arima; hay tbn. akto en CatLan), y en la labortana moderna (ya Gasteluçar)
akta. Los escritores alto-navarros emplean akto y akta, según los autores. En Elissamburu (Fram 168) hay akto.
Escasean los ejs. modernos. En DFRec hay 7 ejs.
Apostolu sainduen akteak. Lç Act tít. Kontrizioneko aktea. Mat 315. Penitentaren hirur aktak. Tt Onsa 22.
Amoina dela miserikordiazko akto bat. Tt Arima 90. Sakramendu saindua altxatu ondoan aktak. Gç 41. Egizu
fedezko akta bat. CatLav 45 (V 30). Egiten akto Fedekoa. VJ 15. Fede, Esperanza, Amorio ta Kontriziozko
aktoak. Cb Eg III 301 (cf. Mb IArg I 43 Onesdamuzko egitea). Kontriziñozko Aktoa deritxan Oraziño iakina. Cb
CatV 110. Egítea kontriziósko ákta. LE Prog 104. Komunionearen aitzineko eta ondoko aktak. Brtc 68.
Kontrizionezko akto bat egiten dienak. CatLan 147. Akte Konsekrazionezkoaren botz goraz egiteko. Mercy 21.
Egin baditube auaz akto amodiozkuak. Mg CO 26. Egi-kai edo Akto Fedekoak. Añ LoraS 164. Akto fede,
esperanza ta karidadezkoak. AA I 523. Maithagunezko aktak. Dh 91. Akto fede, esperantza ta karidadekuak
egiñda. JJMg BasEsc 73. Fedeko egintza edo aktuak biar danian egiten ez dituzanak. Astar II 8. Fedeko akta.
CatB 85 (tbn. en Añ CatAN 71). Akto kontriziokoa, edo Onezko damua. Añ CatAN 70. Fede, Esperanza ta
Karitateko Akto edo Egikaiak egunoro egiteko. Ib. 71. Fedezko akta. Monho 80 (tbn. CatLuz 40). Erlisionezko
akta eder bat. EgunO in Arb Igand 186. Jar zite Jinkuaren presentzian fedezko akte batez. UskLiB 35. Amabi
lan edo akto. Arr May 9. Egizü Fedezko Akte bat. CatS 10. Fede, itxaropen edo esperantza ta maitasunezko
egintzak edo akto laburrak. Fedezko egintza. Legaz 65. Konsekrazioneko aktia Khidegoan sartzian egin behar
dena. Ip Hil 265. Lagun projimoaren amoriozko aktoa. CatUlz 55. Egizu Kontrizionezko akta. CatJauf 44.
v. tbn. OA 51. Zuzaeta 69. Gco I 434. CatUt 15. Akta: Hm 212. Mih 72. JesBih 473. MarIl 20. Lf Murtuts 22.
aktor, aktur. Actor. Barkoxeko neskatilak / eginez phastoral bat, / ezin atsolbitüz dira [...]. // Aktür hurak
balira / izan düke alhaba, / haiek egin bekhatiak pharkatü züntükin aisa. Etch 480. Aktürak: Rotchil, jujia.
Apheza, jaun eretora. Chikito, eiheazaina [...]. Xikito 1. En DFrec hay 9 ejs. de aktore y 4 de aktoresa.
aktual (Urt I 118). (Gracia, pecado...) actual. "Actualis" Urt I 118.
Tr. Documentado casi exclusivamente en catecismos y devocionarios septentrionales. Lo emplean tbn.
Guerrico y Astarloa.
Bi bekatu suerte dira: Orijinala eta aktuala. Mat 25. Begira adi bekhatu bi aktualetarik. EZ Eliç 93. Khentzen
daroku [bathaioak] bekhatu orijinala, bai aktuala ere, baldiñ baginduen batere. Gç 215. --Zonbat bekhatu aktüal
gisa dira? --Biga: mortala eta beniala. Bp I 53. Haren bizi guzian ezta izatu haren baithan bekhatu aktualik
batere, ez benialik ere. CatLav 432 (V 204). Grazia sanktifikatzen diena edo habituala eta grazia aktüala.
CatLan 63. Bigarren pekatu mota da aktuala edo ezaguerara etorri ezkero gure borondatez egiten deguna. Gco
II 4. Modu askotakua izan leiteke fedia. Lenengo oitarra, oiturakua edo habituala, eta eginzakua edo aktuala.
Astar II 5. Bazituen grazia saindutzen duena, grazia aktualak, berthute surnaturalak. Jaur 352. Bekhatü orijinala
eta bekhatu aktüala. CatS 8. Mariak eztiala ükhen ez bekhatü orijinalaren ez bekhatü aktüalaren nokürik. Ip Hil
16. Bekhatu aktuala da guhaurek egiten duguna. CatJauf 89.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
767