A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
non egozen (V-gip). Gand Eusk 1956, 217. Eta Samartiñek gura eben artua artu eitia eurak akordau barik (Vgip).
Ib. 229. Orain akordatzen naiz gaizki egin dedana. Balad 221. Grazianaxu, neure laztana / berandu
akordeu zara, / mila legua eginde dagoz / zure aiten d'amen herrira. Ib. 140. Gurasuak gai ori dala-ta / askotan
dute utsegin, / naiz-eta berak akordatzian / gero buruai atzegin. Uzt Sas 291. Mundu onetan ez du balio /
akordatziak berandu, / ondo ikasten ai zan garaian / eskolatik bear kendu. Ib. 209. Ta moltsa falta arrapatu
nuen. Bainan hurrengo goiza arte ez nintzen akordatu txingarrak ere falta zirela; txingarrak ere eremanak.
Mattin 48. v. tbn. EusJok II 19.
(Aux. intrans. bipersonal). "Injeniyo" ori batere etzala / nintzaion ni akordatu, / nere dirurik agiri ez ta / ni
ez negoen kontentu. PE 149.
Ocurrírsele a uno. "Akórdau xatan, se me ocurrió" Iz ArOñ. Osatu zaionian / buztenen puntia / akordau
zaien gero / dana ebatia. Noe 111.
(Aux. trans.). Lujurijak guztia aaztu eragiten deutsee. Akordauko ditu nos bait. JJMg BasEsc 121. An
egon zan soñuba entzuten, janik, edanik ta lorik akordau baga, irureun urtian. JJMg BasEsc 88s.
Eliza ama Santaren hitzakin Santa Maria errezatzen degu; akordatzen diogula Jaungoikoaren Amatasunaren
honra eta dignidade paregabea. Gco I 458s (quizá 'conceder, otorgar').
2. (SP, Urt I 43, Ht VocGr 268), arkordatu. (Aux. intrans.). Acordar, convenir, concordar. "Accorder" SP.
Eta alegera zitezen eta akorda zitezen hari diru emaitera. Lç Lc 22, 5 (Dv, HeH egin zuten emanen ziotela, Ol
itundu). Eta langilekin akordaturik dinero batetan eguneko, igor zitzan bere mahastira. Lç Mt 20, 2. Haren
maiestatea Fontaneblera partitzera doha, eta handik Bloisa, eta gero baldin han Mercurarekin akordatzen ez
baldin bada, Nantesen gaiñera doha. (c. 1597). FLV 1993, 461. Elkharrekin akhordaturik eta mintzaturik,
elkharganik apartatzea eta bereztea. Ax 374 (V 246). Sogizu nola nabusia, eta dizipulua biak arkordatzen diren
bertze gauzetan bezala, pundu huntan ere eta biek bat erraiten. Tt Onsa 76. Biak dituk akordatu, / bizia eta
herioa, / behar nautela punitu. Gç 162. Ez zare akordatu enekien eguneko denario batean? He Mt 20, 13 (Lç,
SalabBN akordatu; Echn konpondu, Hual ajustatu, BiblE tratua egin). Konfraria hortan sartzian, behar da
haitatü urthian orotan egün bat, zoiñez Jaun Direktorrareki akordatüren beitira. Mercy 26. Iudu bati ofreitu
zioela, bainan ez zirela akordatu (L-côte, 1788). ETZ 168. Merkhatzale ziradin hurak [ardiak] abiatü; / Ilhiak
zütiela behar engajatü / Eta jarraikile bat hunik akordatü. 'Et embaucher un bon berger'. Etch 346. Akordaturik
sariaz, / Hartzaren billha badoaz. "Ils conviennent de prix". Gy 166.
v. tbn. Volt 261. AstLas 55.
(Aux. trans.). Resolver, decidir. [Silverok] ekusirik Sirenak besteri on eretxala, akordadu eben joaten arzai
baten figuran erri aetarik. Lazarraga 1146r. [Doristeok] akordadu eben aen eske joaten. Ib. 1151r. Akordaetan
ez dodala / ain laster ezkonketea. Ib. 1196v. Eske nagozuna, ene laztana, / akorda badezazu ukatzea. Ib. (B)
1154vb.
3. (Chaho), arkordatu. Conceder, otorgar. Eta hek othoiztez zaizkala denbora luziagoz hekin egon ledin,
etziezen akorda. Lç Act 18, 20 (Dv etzuen onhetsi). Eragotziko deraustae / damaok serbietea. / Akordaduko
sekula ez jat / kalean paseatzea. Lazarraga 1195v. Akordatzen ez baduzu errekesta gurea. EZ Man II 6. Bañan
akorda bekit noizbait / azken fiñean urthe bat. Gç 173. Ezagüt lezan Jesus Kristen eta / jinko faltsien arteko
diferentzia / Marcienez izan zen / hura arkordatia [gizon hari bere begiaren eretxekitzia]. StJul ms. 18r. Behar
deritazie / grazia bat akordatü. Ib. 21r. Barkhamendu akorda diezadazu, nik zure amoreak gatik bihotz onez
ofentsatu nautenei akordatzen diotedan bezala. Brtc 31. Jinkuak akordatzen dia Grazia haur? CatLan 63. Pio
zazpigarrenak [...] akordatu du ehun egunen indulientzia behereko othoitz hau deboki Mariaren bihotz
sakratuaren ohoretan erraiten dutenei. JesBih 441. Akordatu du konfraristei, bethikotz, hiru ehun egunen
indulientzia. Ib. 472. Aita Saindu berak akordatu duen induljentzia osoa. MarIl 14. Amodio horrek erakharriko
du behar dugula ezagutzen duenaren, eta eman dezakenaren akordatzera. Jaur 371. Satisfa dezaguzu gure
desirkondia, / bai eta ere akorda hemen dringatzia. Balad 117. v. tbn. Harb 94.
4. Volver en sí. Orduan Pierrisek akordaturik erran zezan: Orain dakit egiazki ezen Iaunak igorri ukhan
duela bere Aingerua eta idoki nauela Herodesen eskutik. Lç Act 12, 11 (Dv bere baithara itzulirik).
5. (V-ger ap. Garate; Añ). "Despertar, [...] (V) akordatu" Añ. "Akorda, despertar, en Mundaka" Garate 5.ª Cont
RIEV 1935, 347.
(Part. en función de adj.). Despierto, espabilado. Dotrina ikasten dira atzeratxubak ze, geure umiak baino
akordaubaagorik, ta gauzaak polituago esaten ditubanik, eureen edadekorik bat bere ez dago. fB Ic I app. 21.
- AKORDA-BELAR. "Akorda-belarra emango dizut gero, amenaza de una azotaina de la madre a los hijos (Ggoi)"
SMuj.
- AKORDA(TU) ERAGIN. a) "Auctorare, kontratuz [...] akorderagitea" Urt III 109.
b) Hacer recordar. v. akordarazi. Guri oroitu edo akorda eragiteko, nolako honra, diñatasun eta noblezi
altura gure Jaungoikoak Kristauok jaso edo altxatu gaituan. Gco I 411. Eureen lelengo zorakerijeen lagunak
ezin sufridu ditubee, eureen uts egitiak akordau eragiten deutseezan exenplubak. JJMg BasEsc 162. Aingira
zikin bat dala ta eztala, neuk akordau eragin jotxet eta... Bai,... beinke...; aingiria labana dala! SM Zirik 101.
- AKORDATUAK EGON. Acordarse. Diruba ekarri zuen / frantzes famatubak, / juzkalariyak berak /
zeuzkan autubak, / ondo neurtu zitzatela / gure talentubak, / zeñek lan egin zuen / daude akordatubak / [...]
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
763