A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
ahatexka. "Canardeau" T-L.
ahatezain, atazai (Lcc). "Anadino" Lcc.
haatik, ahatik, aatikan, hatik. 1. Sin embargo. v. hargatik, horratik. Tr. Documentado en textos bajonavarros
y suletinos desde principios del s. XIX; su uso experimenta un notable incremento en el s. XX, cuando
se puede encontrar tbn. en autores labortanos y meridionales. En el s. XIX domina la forma hatik, mientras que
en el XX lo hace haatik; en la segunda mitad del s. XX hay tbn. algunos ejs. de ahatik. En DFrec hay 95 ejs. de
haatik (46 de ellos meridionales), 2 de hatik y 1 de ahatik y aatik, respectivamente.
Korajia xipi dit / beiniz fatigatürik, / bena ez hatik orano / esparanxak oro galdürik. Xarlem 395. Nihork
sekula sinhetsi lukia / arrathoaz lehoa dela behartu? / Gauza da hatik egia. Arch Fab 105. Nik haier deüsere /
ezpeitüt deüsere / nihauenik ere: / hatik desir nikezü ereiñak bil balitzade. 'Et pourtant'. Etch 276. Eztu hatik
üdüri odolik badiala. "Cependant". Ip Dial 24s. Egiazkoa zen beraz haren urrikia; ez hatik iraupen handikoa.
Laph 133. Anhitz multzo edo bilkhuretan separatuak ziren, guziak hatik elgarretara yuntatzen zirelarik. Elsb
Fram 121. Jin bidez joan zen, deus egin gabe; ez hatik buruz-buru eta ondotik oraino bereak aditu gabe. HU Zez
127. Hau oihan eta larre, gehienik [...]. Urtetik urtera lur alferrak ari dituzte haatik ttipitzen. JE Bur 198.
Yaupari [erdaldun] ta lekaideak badire zoritxarrez zenbait orañik, gero ta gutiago atik. T. Arburua EEs 1920,
126. Hantik ikher, hebentik kitzika, deuse etzien edieiten eta haatik irin güti jiten hütxalat. GH 1929, 72. Bainan
gero berriz yarraiki dute ohidura, ez haatik lehen bezenbat. Zub 79. Ez duk hatik hoi gibelerat heldu! "En voilà
un cependant qui ne revient pas en arrière!". Barb Leg 134. Gaztelarra edo ez, gizona da haatik, nihun balin
bada bat, eta ontsa ikasia. JE Ber 47. Igorri zuten Uztaritzerat. Etzuen haatik hezur zaharrik han egin behar.
Zerb Azk 69. Erritarren esaerak eta laburpenak osotuz, batere aldatu gabe aatik, bildariaren textoa. AIr EuskIp
5. Adarrak huts eta beltz, baziren osto banaka batzu haatik. JEtchep 23. Esan dezagun aatik Aristoteles bera ere
etzela Jainkoaren ideia osoki perfetua izatera iritxi. Vill Jaink 33. Ez duk gizon gaixtoa!... Ahatik, kasu eman
behar diok pixka bat. Larz Iru 92. Nola egon, haatik, "Saindu" Eskualdun ixil horien izen zonbait eman gabe?
"Comment, cependant". Ardoy SFran 20. Gero ahatik, abiatu banintzan abiatu, kobratu nituen denbora
galduak! Xa Odol 35. Gure semia ezkuntzeko / diagü heben lagüntzen. / Hori hatik ez gaztia / emazterik ez
ükhenik, / neskatilak hiritarat / beitziren ere galdürik. Casve SGrazi 86s. Au aatikan aize-errotena baiño
gaiztoagoa izango da. Berron Kijote 101 (v. tbn. 78). Santu berriak lagundu arren / atik eztute irabazi (1940).
MEIG I 41. Xenpelarren hizkerak, haatik, hain egokia izanik, ez du neretzat balio. MIH 115. Guk ez ezagutzen,
ordea [forma trinkorik]. Izatekotan, haatik, nolakoak zitezkeen? MEIG VI 192.
v. tbn. Ox 196. Const 13. Lf Murtuts 1. Mde Pr 320 (132 hatik).
2. Ciertamente. Ah! orduan ba hatik, erran dezaket ahal guzia egin nuela. HU Zez 138. Ez haatik uste
gabean, huts eginik. Ib. 193. Zer ihizia haatik, zu, estakuru bat ederra emanik gelditu baitzinen Eskualduna-ri
berriak igortzetik. StPierre 11. Nork egundaino izan du holako galtzarik? [...]. Behorlegin aiphatua ditie, hatik,
galtza hauk, Piarres! Barb Sup 42. -Haur hautarik batek lagunduren ahal gaitu? -Ah! ez hatik, ama! Ib. 80. Ez
du, ala ere, gerorako utzi nai Izartxok lan ori. Oroit da ondo, oroit aatikan, igaz gertatu zitzaiona. Eston Iz 6.
Topau duzula, aatik! illunabarreko enbor egokia. Ib. 71. Banago haatik nun den gizonaren errespetua! Lf in
Zait Plat XVII. Oas!... Zer xantza izan duzun ahatik! Larz Iru 138. Ez baitzen haatik diru keta jina! "C'est qu'il
n'était pas venu chercher de l'argent!". Ardoy SFran 238.
Etim. De ha-gatik 'hargatik'; cf. fr. pourtant.
aatikan. v. haatik.
aatiste. v. aratuste.
ahatra. v. ahatara.
ahats (SP Dv y A, H). Sucio; obsceno, impuro. "Ahatsa, sale, lizun, sucio. Lizun ahatsa, vilain, torpe.
Usanza ahatsez bethea, plein de sales coutumes" SP. Harriet, tomándolo de Oihenart (Not 45), añade "manié et
sali, chiffonné", basándose en la idea de Oihenart de que cast. ajar (ant. ahaxar) viene del vasco ahats. v. hats.
Etim. Quizá de aha-hats '(de) boca hedionda'.
aatsalde. v. arratsalde.
ahatto (a)ha)tto S ap. Lrq), ahantto. "(Interj. puer.), ah! ah!" Lrq. Doniandarrek 14an egin gogo zutela
beren galdea, egin dautzute heiek 12an... bi egun lehenago. Ahantto! Eskual 14-2-1913 (ap. DRA).
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
75