A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
bukatuta). Egin dezadan ni igorri nauenaren borondatea, eta akaba dezadan haren obrá. Lç Io 4, 34. Bere
kantaetea Sirenak akabadurik. Lazarraga 1143r. On deretxunai on eretxazu, / ez artu soberbiarik, / zegaiti laster
orrako gara / oetan akabadurik. Ib. 1177v (cf. infra (3)). Akabadu eztidin / ene bizia. Ib. (B) 1173vb. Akaba
dedinean Meza. Ber Trat 98v. Bizitze sekulakoa, beñere akabatuko eztena. Ib. 71v. Hala dute elkharrekin onek
ihardetsiren, / Noiz gaixtoek errenkura baitute akhabaturen. EZ Man I 83. Eta probetxurik eztu begien ithurriak
/ Ezen akhabatu dire leheneko feriak. Ib. 115. Bidezki eta zure maiestate handiari eder zaikan bezala lan guzia
akhabatzea gatik. Harb 188. Ezta asko ongi hastea, akhabatu behar da. Iudas ongi hasi zen, baiña gaizki
akhabatu. Ax 466 (V 302). Su fingabekoa, akhabatuko eztena. Ib. 602 (V 387). Gelditzen dira iokotik, zeren
akhabatzen baitzaie kandela. Ib. 611 (V 393). Xinhaurri batek ere [...] lehen agor, xuka, eta akhaba baillitzake
munduko ur guztiak [...] heken penak akhabatuko diren baiño. Ib. 605 (V 388). Akabetan da Mezea Iandoneanez
Ebanjelisten Ebanjelioagaz. Cap 149. Neure adeskidia, dugun akhaba hirurgarren arrazoiñ haur. Tt Onsa 154.
Nahi nuke bethi pairatu / Bihotzean agonia, / Eta dolorez akhabatu / Ene bizitze guzia. Gç 106. Bizitzau akabadu
azkero. ConTAV 5.2.11, 154. Akabadu yat Musea. BBizk 34. Zeren egun huntan gure Jaunak akhabatu baitu
gure erospeneko lan ekhai handitakoa. CatLav 400 (V 192). Baldin [...] obligatuak bagare hunelakoekiñ solhas
egitera, behar dugu ahalik laburzkiena akhabatu. He Gudu 109. Jinkuaren ajütiareki, hasi eta akabi izan beita.
Mst XIII. Bere obra hun ororen hasteko eta akabatzeko. Mst I 25, 2. Ene semia, akaba bite zure plañiak. Mst III
19, 1. Batek hasi zuela gerla, eta bertze batek akhabatu. Lg I 204. Infernua akabatuko da? Ez. Cb Eg II 126.
Denbora akabatzen zaiela ikusi ta [...]. Ib. 98 (Dv LEd 176 akhabatzen). Nainúke enpléa ta akabadáien nere
bizia orrén zerbitzuan. LE Prog 100. Behar da akabatü Kofiteorra. CatLan 149. Eguna akhaba zazu arratseko
othoitzaz. Brtc 15. Azkenekoz probiandak akabirik... Egiat 159. Gerla akabi bezain sarri etxerat zen ethorri. Ib.
179. Eta hasten du bizitze berri bat sekula akabiko etzaion bat. msS 25.
(s. XIX). Azkenekotz gillotinak / Ez ezpatak ez lanternak / Ezin akabatuz lanak / Mitralla zen hautatu. Monho
64. Amabi berzo oneetan / akabaurik dago / beti dagoz penapian / ezinda geijago. DurPl 51. Emango dizu inoiz
akabatuko ezdan Penitenzia. Mg CC 129 (CO 188 amaitu edo akabauko). Mundu au akabatzen danean. Gco I
415. Sekulan ezin akhabatuko den dohatsutasunean sarthuko direla. Dh 200s. Estu dagozala mezia amaitu edo
akabadu artian. Astar II 198. Biurtu begit neure diru, ondasun edo haziendia, eta orra amaitu edo akabadurik
auzijak. Ib. 29. Infernua eta Gloria noiz bait akabatuko dire? CatB 74. Bizitzau akabau azkero, izango dala
beste betiko bat. CatLlo 28. Ezin asi, ezin aurrera eroan, ta ezin akabau giñaikian salbaziñorako gauzarik. Ib.
55. Zoazte, Meza akabi da, erretiratzen ahal ziraie. UskLiB 31. Benedikzione sainduaz akhabatuko da
zeremonia. JesBih 466. Akhabatzen dugu gure othoitza galdegiten dugularik [...]. Jaur 195. Arima iusto heien
penak labur ditzakegu, bai eta akaba ere othoitzez... CatLuz 30. Zelietako Jinko Jauna, zuri gomendatzen nüzü, /
Ezi ene best'errekursak or'akabi ziztadatzü. Etch 246. Oiek guztiak dira / zure erausiak, / akabatu ditzagun /
gaur gure auziak. It Fab 25. Akaba dezagun apairia, / Dio hiritarrak. / Egunko badizugu asia, / Dio
kanpotarrak. Arch Fab 87. Tratia akabirik, / Larrua ongi saldurik. Ib. 177. Preso ezarria, eta presondegian
eskaiñi zioten edari pozoindatua iretstera obligatua; eta hola zuen akabatu bizia. Gy 104. Babelgo populua
Yainkoak nahasi; / Ezin akhaba ahal lan zuena hasi. Hb Esk 8. Erran diren lanak akhabatuak ez badira,
horietan hari behar da aintzina. Dv Lab 204. Eztia akhabatzen bazaiote, goseak hiltzen ditu. Ib. 298. Eskolak
akhabatu artean, elgar behar zuten ardura ikhusi. Laph 139. Auzikontu au laburtu ta akaba zediñ laxterrago.
Aran SIgn 62. Mundua aitu edo akabatu baño lehen. Legaz 17. Amoriozko Ama maiteak Agedari agertu zion
onginai eta amorioa emen akabatu etziran. Arr May 30. Eta han dago Bezperak burutik-buru akhabatu arte. Arb
Igand 128. Akabatuak dire haren penak. Lap 279 (V 127). Uda akabaturik negua hasiko. Elzb Po 217. Nahiz
izan aberatsek / bizi-modu hobea / Ez dute nik baino lehen / akhabatzen urthea. Elzb Po 212 (tbn. en PAd 14).
Haren graziarekin hasia zuen lanaren ongi akhabatzen. Jnn SBi 173s. Orra bada ze laster, emengo gerrea, /
Akabauko neukean balitza neurea. AB AmaE 254. Urthe hartan akhabatu bide da Sansonen arraza. Elsb Fram
111. Erregek bezala, behar zuen erreginak ere akhabatu bere bizia, burua ebakia izanean. Ib. 112.
(s. XX). Txerria il biar dud xanaria akabatu baidud. Mdg 154. Pazientziya'ere akabatu egiten da, beste
edozer gauza bezela. Iraola 20s (v. tbn. 83). Aita semean arnasak emen akabatuko dira. Ill Pill 27. Par-irudiyen
bostekua eman / baño beiratu zorrotza, / oien batalla akabatutzen / ezta izandu erreza. Tx B I 169. Semiak lana
akabatu du / beraren aitak asiya. Ib. II 88. Akabau da jende umanua, da eldu da perrua (G-nav). JMB Mund II
82. Trikota beltx hunen ahal bezen laster akhabatzera. Barb Sup 54. Ametsik aski egin du nere buru gaizoak /
Guziak auhen batean baitire akabatzen... Iratz 63. Zirikatzaleak bere lana akabatu ondoren. Arti Tobera 271 (v.
tbn. MaldanB 212). Nere predikua huntan dut akabatzen. Mattin 47. Saiua akabatzia / ez genduke kalte. Uzt
Noiz 120. Itsukeria litzake [...] gaztelaniaren ibilera eta hotsa bera [Azorinek] aldatu zituela ez aitortzea, nahiz
gero aldaketa hura cliché zurrun aspergarri bihurturik akabatu. MIH 288. Beldur izatekoa da ez ote
litzaigukeen ahituko [uranioa] giza-arraza zeharo akabatu baino lehen. MEIG I 194.
v. tbn. Mat 354. Hm 182. SP Imit IV 7, 2. Arg DevB 99 (-kh-). ES 131. Urqz 34. Zuzaeta 70. EusJok II 83.
CatUlz 49. ECocin 47 (-kh-). Sor AusOst 78. Balad 223. Etcham 197. SM Zirik 37. Vill Jaink 130. Akabi: AR
248. CatS 13.
Ilunbetan bakarrik sekretuan / Egin krimak han agertzen dire; / Bihotzean eta izpirituan / Has-akaba zinak
ere. Monho 118.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
737