A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
Auek dira gure "aje-umeak", ingelesak dioten "los hijos del sábado", alkoolez ondo beteta sortuak" Gketx
Loiola.
Etim. Se trata de cast. aje, incorporado en fecha reciente, como indica la pronunciación.
ajeatu (V-gip, G), ajetu (V-gip, AN-larr), ajiatu. Ref.: A; Iz ArOñ (aje); Asp Leiz (ajetu). Tener achaques.
"Tener dolencias" A. "Ajétuta daó; ajiau" Iz ArOñ (s.v. aje). "Enfermarse interiormente, ponerse tuberculoso"
Asp Leiz. Oraiñ ogei bat urte / Udarregi zarrak / junturak ez zituen / oso miarrak, / zartu ta ajiatu / masailak
igarrak / sujetatutzen gaitu / guztiyok biarrak. AzpPr 86. Naiz eta zerbait ajiatu bañan osoro galdutzen ez dala
gelditutzen bada burua oi dan bezela perlesiarekin. Aran-Bago ManMed 264. Pedro Anton ta Joanes, urtez bete
beteak, zerbait erori ta ajeatuak zeuden, morroia nagusia baño indarge ta mekoago. Ag G 133. Iñazio Mari
dabil ajeatua. Ib. 374.
(Part. en función de adj.). Ollo gaixotuk, bei ajeatuk / nori sartuko dizkan zai. And Egun 55.
ajedrez (ax- Lcc, Lar). "Axedrez, juego, ajedreza " Lar. Ez da hori pilota-partida, ez ajedrez-jokoa.
MIH 215. En DFrec hay 7 ejs.
ajent. 1. "Diligente, solícito. Zein ajent ibiliko diren aingiruak... kuidatzen eriotzeko tranzean limosnagilleak!
(132). (Aingeruak) ain gozoso ta ajent ibiltzen dire aldare inguruan agur egiten bere Jaunari mezakoan. (77)"
LE-Ir.
2. Agente. Ustaritzeko distrikian nazioneko ajent edo eragile denaren ahos. Revol 145. Ustaritzeko
distrikeko ajent nazionalak edo eragileak du kargua hunen exekutarastekoa. Ib. 147. En DFrec hay 2 ejs. de
ajente y 5 de agente.
ajetibo. v. adjetibo.
ajetsu. "Propenso al aje o habitual de esa condición. Astelen guztietan ajia eban, ajetsua zanetik" Etxba Eib.
ajetu. v. ajeatu.
aji (S; Foix ap. Lh). Ref.: Lh; Lrq. "Aji! (interj.), adieu (forme très familière)" Lrq.
ajiji (Sc ap. A), ai-dxi-dxi (Sc ap.A). 1. "Paseo (voc. puer.)" A.
2. "Adiós (dim.). Lege berri baten arabera, ajiji Frantziatik kanpo joailek bera dukie phakatu, tinbretan... (S).
Herr 12-2-1957" DRA.
ajil. Ágil. Üskal herriko anderik / dirade izarren parik; / kolorik gorri, begik argi eta ajil haien airik. Etch
534.
ajilidade. Agilidad. Zoi dra [korputz gloriosoaren doteak]? --Klaridadia, ajilidadia, sutileza eta
inpasibilidadia (Oronz, s. XVIII). BOEsal 158.
ajin. Tener (en el habla de los gitanos vascos). "Avoir, ajin" /axin/ VocBoh. "Ajin, ukan" Barb GH 1970, 35.
Xaua, goli keau-zak, mol buterrago ajinen duk, hots, "haurra, kanta-zak eta arno gehiago ukanen duk". Barb
GH 1970, 36.
ajis. Esfuerzo, acto. Cf. Palay: "Agìs (sust. masc. pl.), procédés, agissements; effort". Hitz batez erraitera
premeti ezazü / gure ajisak güziak / Zure boronthatiaren grado / izan ditian konplitiak. StJul 40. Hiri
huntan inposible lükezü / ajisik egitia. Ib. 156.
ajitatu. Agitarse. O Birjina Sainta, karitatiaren, miserikordiaren eta bakiaren tronua zirena, ausatzen nüzü
zuri eskentzera, ene bihotz mila bekhatüz eta mila pasione ordre gabez theiutürik eta ajitatürik denaren. Mercy
23. Azkenian behar da noiz ere sendi beitate pasione zonbaitez ajitatürik edo therritatürik, urthuki hasperen
barnabat Ama hun haren bihotziala. Ib. 29.
ajitu, agitu. (Aux. intrans.). Actuar, obrar. Cf. fr. agir. Abertitüren dü [...] ikhusiren dütian laxükeriez edo
egin bide behar gabez, eta berarek emanen abis karitatezkorik behar bezala ajitzen edo juaiten eztirener. Mercy
38. Rüsa gaistoz baizik / Espeiziradie ajitzen. 'Vous n'agissez que par méchante ruse'. Xarlem 985. Jaun jüjia,
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
733