A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
sahetsa dena ahasta ostotsu gothorrez ederki landatua zen: tanbarin aldaska harro eta Castillako arrosatze
loratuak non nahika landatuak zituzten. Prop 1905, 258.
aata. "Aáta, aátia, la tolva del molino [...]. Aata baltza, la tolva" Iz ArOñ.
aata. v. ahate.
ahata. v. ahatara.
ahatara (L; SP), ahata (L, BN, S), ahatra (L-sar), ahartara (L; Lar Sup Dv, H), ahotara (L, BN; Ht VocGr
334, Dv, H; ao- L-ain), ahota (L, BN, S; Arch VocGr), ahotra, auta (R ap. A). Ref.: A (ahata, ahatra, ahartara,
ahota, ahotara, auta); Lh (ahota); Lrq (ahata).
Bocado; trago. "Bouchée" Ht VocGr, Arch VocGr y Dv. "Bocanada, sorbo" Lar Sup. "Pleine bouchée" H.
"Bocanada, trago (Darric)" DRA. v. ahamen, ahokada. Bertze hegaztinek edateko kurka guztietan, ahatara
bakhotxean, burua goiti ailtxatzen dute. Ax 342 (V 228). Azkenean xarbo zenbait hurbilltzen da halere. / Zer
ahotara neretzat ni amiamokoa! / Hoiñ gutirentzat eztut nik idekitzen mokoa. Gy 30. Hurrupatzen dugu beraz
zonbeit ahotra arno. Prop 1884, 168. Orduan galda arazi nion jateko zerbeit. Manatu zuen eman zitzadaten
hirur ahotra irris. Prop 1885, 183. Ahoa bethe dute aguerdientez eta botatu ahatra bana hil hobiaren gainera.
Prop 1887, 232. Etzan arratsean ahatra bat ogi jan gabetarik. Prop 1890, 104. Urruntxago zirenean, Sainduak
erran zioten behar zutela jan ahotara bana. Jnn SBi 54. Bürüz barna asketan ithoketa jaten die [ardiek], belhar
ahotak osorik gaintitüz. D. Béhéty GH 1931, 451.
(Fig.). "Etzira ahotarat [= ahotara bat] enetzat, vous ne m'êtes pas une bouchée" H.
ahataraka, ahatraka (Lh, que cita a Lf), ahotaraka (L), ahotaka (L, BN, S). Ref.: A y Lh (ahotaka). 1. A
boca llena. "À pleine bouche" Lh. Kantatzen ahotaraka, / zirkonstantzien arauka, / Biba monarka! edo Biba
republika! Gy 277. Entzunen ditutzu noiz-nahi kantuz hari direnak; bertze batzu irriz ahotraka. Prop 1893, 176
(ap. DRA; la ref. es incorrecta). Egun fuera, bihar biba. Egun ahotaraka laudorio eta espantu, eta bihar? HU Zez
98. Ez federik, ez eta, oraino are gutiago, fede onik ez den tokian ahotaraka mintzatuko baitzauzkitzu fede onaz.
Ib. 193. Jaun misionestak, arrats guziez, izerdi uharretan ari ziren, egiarik sarkorrenak erainez ahotaraka. Barb
Sup 5.
2. ahotraka. (Vomitar, expulsar) a bocanadas. Zikhinkeria goitika eta ahotraka dario. Arb Erlis 95 (sg.
DRA, pero no se encuentra en esa pág.). Odola ahotraka igortzerainokoan bere indar guziak etzituela [...]
sobera ukan [...] bere baitan sendi zuen lohiaren bentzutzeko. "À pleine bouche". Ardoy SFran 306.
3. (Darric ap. DRA), ahataka (S ap. Lrq). A bocados; a tragos. "Par bouchées" Lrq. "Ahataraka edatea
(Darric)" DRA. Eta ikhusi ere zituen zakhurrak, bere gorphutzeko haragien ahatraka erematen. Prop 1908,
59.
ahate (V-m-gip, L, BN, Sal, S; SP, Urt II 77, Ht VocGr 336, Lar, Arch VocGr, VocBN, Gèze, H; a)hate VocS
131), ate (V-m, G, AN-larr-erro, Ae, Sal; Lcc, Lar, Añ (G), Dv, H (G)), aata (V, G-azp), ata (V, G; H (V); -aa
det., Lar, Añ, Izt 11v y Dv), agate (V-m), arata (V-och-gip), arate (V-m), areta (V-och). Ref.: VocPir 486; A
(aate, agate, arata, areta, ata, ate); Lh; Lrq /a)ha)te/; Iz ArOñ (aata), Ulz (átia), UrrAnz (aratía); SM EiPaj
(aata); Elexp Berg (aáta). En zonas occidentales hay ateà 'el pato' / ateá 'la puerta'.
Pato; tbn. empleado en ocasiones para otras anátidas. "Pata, anade, atea" Lcc. "Ánade, ave conocida, atea" Ib.
"Canard, ánade, anadón" SP. "Ánade", "pato" Lar y Añ. "Canard" Gèze y H. "Ganso, pato" A. En Lar DVC y en
Izt C 197 se encuentra ahalea, sin duda errata. v. gita, paita, antzar. Tr. La forma gral. al Norte es ahate, que
tbn. emplean Mirande y Aresti. En la tradición meridional hay aate en Azkue, Orixe y Txillardegi, ate en
Mendiburu e Irazusta, ata en Iztueta, Altuna y Labayen, y arata en Arrese Beitia y N. Etxaniz.
Ahatiari igerikan. Saug 31. Ahateari igerikan erakastea. O Pr 12. Atea bere griñak urera darama, oñen
gañean asi orduko. Mb OtGai I 26. Probinzia onetan azitzen diran egazti eskurakoiak dira... Ataa, antzarra, eta
indiollarra bere olloakin. Izt C 195. Apoarmatua eta bi ahateak. Gy 255. Antzarak bezala hazten eta gizentzen
dira ahateak. Dv Lab 292. Ahatia erre denian, athera zazu. ECocin 11. Ipintzen da atea kazuela batean. Cocinan
13. Bainan ez du horrek erran nahi oilo busti batzu girela, zenbeit antzara karrankaritarik entzuten dugun
bezala; edo ahate mutu batzutarik. HU Aurp 127. Ahate bat saltsan, oilo bat eltzean, antzara bat gerrenean.
Elzb PAd 76. Beltxargai atsegin emon ta / aratai bertara deitu. AB Olerk 221. Aate alper-nagien umeak oilo
amaloka baten egapean. A Ardi VII. Ahateak badire kolore guzietakoak: antzarak aldiz oro ilhunkarak dire.
Dass-Eliss GH 1925, 273. Berialaxe ata zuri bat, igerika etorri jakon. Altuna 82. Batean oiloa, bertzean ahatea,
bertzean oilaskoa, nik ez dakit zer eta zer oraino... Barb Leg 130. Ontzi meiak aateak bezala ura urratzen du. Or
Mi 131. Ez ain koloka âteak ibiltzen ipurdi, / ba dirudi iraultzera doan belar-gurdi. Or Eus 374. Ateak nunai;
luritoak erruz beti binaka. JAIraz Bizia 42. Erreka onetan arata auek. NEtx Antz 80 (se refiere a figuras de
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
73