A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
115. [Eriotzak] bere aizto otz eta zorrotzez, gazte bikain baten bizialdia ebakitzen duanean. Muj EEs 1916, 296.
Txertorako bear ditugun begi oek, dauden adarretik aizto (kutxillo) zorrotzez [...] moztu bear ditugu. EEs 1917,
34. Bada-ezpadakuan, aizto luze bat gerrikuan erabilten eban. Kk Ab I 31 (ed. original Ezale 1899, 271b:
gañibeta luze bat; v. tbn. 39 aizto (Ezale 1899, 279b gañibetea)). Arrabete ta erdiko aizto (cuchillo) zorrotza. Ib.
93 (v. tbn. 66). Azpilla aiztoaz jota. "Herido con un cuchillo". Zink Crit 14. Kaskaka suarriz egindako gezi
muturrak [...], ta bi aozko aiztoak. Arzdi LEItz 85. Urrezko ortzak aiztoz ekendu nai zitiola. FIr GH 1922, 597.
Sukaldeko aizto andi bategaz. Kk Ab II 77. Naiz sutan, naiz aizto zorrozpean ill. Or Mi 128. Edontzi ua ikusi ba
zendute, etzenuten siñestuko artzai-aiztoz egiña zenik. Ib. 44. Aiztoa (labana) sartzen dio. "La cuchilla". Or Eus
136. Puxkarik goxoenak aiztoz txikiketan. "A cuchillo". Ib. 138. Aizto zorrotza. TAg Y 1933, 21. Aiztoz matailla
zulatu. TAg GaGo 10. Aiztoa bezela sartzen zan aurpegian aren begiratu sakona. TAg Uzt 177. Aiztoaren zulatu
urragarria. Ib. 272. Beste ukaldi zitala erantsi zion aiztoz bularrondoan Balendini. Ib. 19. Kutxilloa (aiztoa)
erorita puntaz gelditzen bada, zori ona dator etxera. A EY I 140. Arlaban aizkora, aiztoa edo sukarri-printza.
JMB ELG 83. Ertz-landutako ar-igekiak, sukarri-aiztoak eta marruxkak. Ib. 56. Aiztoaren antzeko suarri-auak.
Ib. 34. Eskuan aiztoa (cuchillo), aizkora edo atzematen dikana artuta. Etxde AlosT 52. Haiztoekiko tormenta edo
Ling-Chy izenaz ezagutzen den herio lazgarri hura. Mde Pr 76. Edozein erritarrek il egin zezakean aiztoz edo
sastakaiz (puñala). Zait Plat 76. Oñazea luzatzearren aizto txiki batez lepoa ebaki gizonari biozgabe arek. NEtx
Antz 46. Idazteko luma-muturrak; aizto ta kaiñubetak, berun-zatiak. Erkiag BatB 18. Edontzi, platera, kollara,
sardeska eta aiztoetan. Osk Kurl 85. Eta lotsa onek minberatzen eban aizto zorrotz batek aragian bezela. Etxba
Ibilt 486.
v. tbn. BEnb NereA 56. Ibiñ Virgil 104. Aiztua (det.): Altuna 24. Otx 97.
(aiztodun). Ikhusak! Jauna: hartzara, haiztodunik, / hor gaituk, lehen ginenak. [...] Hilgai berririk badukek
aldarean, / esku aratzez hiretzat guk erhanik. Mde Po 69. Gizon zahar haiztodunaren irudiak. Mde Pr 166.
Baso galduen erdian / kare arrizko mendiak / gorri, aizto ta mutur, iparrak / melar zorroztu sarriak. 'Ricos en
agujas y aristas'. Gand Elorri 38.
(Como primer miembro de comp.). Aizto-muturrak aragia bezela urratu zion barrunbea arek eramandako
berriak. TAg Uzt 272. Airian duaz edontzijak! / bixi dabil aizto dirdira! Laux AB 95. Giriñak dauken aiztoitxura
/ zeure irrijak, ba, metzen dittu. Ib. 93. Poliz-gizonak gehienik harritzen zituena, aldiz, zauriaren itxura
zen: eguzki gurpil baten antzean haizto ukaldika bularrean egin izan zitzaion. Mde Pr 166.
2. (BN-ciz ap. A). Machete. Bere burua erail zuan bularrak aiztoz (machete) igaroaz. J.M. Tolosa EEs
1913, 162s.
- AIZTO-KIRTEN. Navaja (molusco). v. 2. deitu. Bildu ere, biltzen baigenitun txirlak, itxas-apar-zatiak,
aizto-kertenak. Etxde Itxas 41.
Etim. Según la opinión más general se trata de un derivado de haitz 'peña, roca'. Cf. el caso de al. Messer
'cuchillo', etc.
aiztoka. A cuchilladas. v. aiztokadaka. Gero jesarri aretxaren bian eta aizto luzia ataraurik zugatzari
aiztoka asten yakon. BAizk Ipuin 7.
aiztokadaka. A cuchilladas. v. aiztoka. Berorregaz bixija jokatu biar yok aiztokadaka. Kk Ab I 93. Baña
aiztokadaka narrubak zulatu biarrian [...]. Ib. 94.
aiztorde (V ap. A). "Hermanastra" A (s.v. aizperdi). v. ahizperdi. Mirenek esan eutsan aiztordiari: [...].
Altuna Euzk 1930, 531 (v. otro ej. en la misma pág.).
aiztore. v. aztore.
aiztotxo, aiztotxu. Dim. de aizto. Mutiko batzuek ziarduen lurrean egoan are-arri batean aiztotxua
zorroztuten. Erkiag BatB 57.
haiztsu. Peñascoso. Mendixka aiztsu bi. "Dos montecillos peñascosos". A Ortzuri 150.
aiztu. v. ahaztu; azti.
aiztukor. v. ahazkor.
haiztun. "Peñascoso, peñaskotsua, arkaiztuna, aiztuna" Lar. v. haiztsu.
aiztuor. v. ahazkor.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
726