A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
Balad 75. Honela dio bere hiru ahizpetatik batek. MEIG IX 107.
v. tbn. Elsb Fram 129. Jnn SBi 25. JE Bur 70. Aizpa: Mb IArg I 352. Ibiñ Virgil 114. Berron Kijote 158. Aizta:
Laux BBa 42. Enb 151. Bilbao IpuiB 83. Erkiag Arran 159.
(Con nombre propio, acompañado de adj. posesivo y colocado tras ahizpa en la mayoría de los ejs.).
Mariaren eta Martha haren ahizparen burguko. Lç Io 11, 1 (He Martha bere aizpa, LE bere aizpa Martarén Dv,
HeH haren ahizpa Martharen, Ker beronen aizta Martaren). Marta eta haren aizpa Maria. He Io 11, 5 (LE
arren aizpa Maria, Dv haren ahizpa Maria, EvS Maria haren ahizpa, Ol aren aizpa Mari). Ierusalem, zure
aizpa Sodomaren bekhatua eta galgarria izan zen urguillutasuna, asea eta alferkeria. Ax 380 (V 250). [Rakel]
ieloskor izatu zen bere aizpa Leaz. Urt Gen 30, 1 (Ur bere aizparen, Dv bere ahizpari). Haren aizpa Mariaren
etxera. CatLav 263 (V 132). Bere aizpa Doña Maria. Cb Just 28. [Martha] yoantzen lehian Maria bere aizpa
ganat. Lg II 204. Beraren aizpa Liak [...]. AA I 596. Haren amaren ahizpa Maria. TB Io 19, 25 (EvS haren
amaren ahizpa Maria). Klarari jarraitzen dio bere aizpa Inesek. Bv AsL 94. Kolerekin il zana bere aizpa Kiteri.
Sor Gabon 58. Gure aizpa Eladi zanaren alargun Medelen izenak. A Ardi 23. Sor Santa Katalinari beraren
aizpa Isabelek. Ib. 23. Yoan zan ta bere aizpa Maria deitu zuen ixilkian. Ir YKBiz 358. Zure aizpa Artemi. Zait
Sof 62. Kirisozemi zure aizpa odolkide ta [...]. Ib. 20. Jesusen Gurutze ondoan, ama Mari, ta onen aizpa Mari
Keleoparena ta Mari Madalen zeuden (Io 19, 25). Or MB 373. Lehenik ama, hunen ahizpa Biolenta, bai eta ere
[...]. Ardoy SFran 73.
(Sin posesivo). Inesek. Neure aita: natorzu aizta Agedaren konpañiaan. JJMg BasEsc 219s. Iñazi eta aizta
Juana / ez egozan premiñan joateko ara. AB AmaE 417. Adelaide beltxerana ta aizpa Violanti, elkarrekin zoazin
maiz Basaka-bordara. 'Et Violane sa jumelle'. Or Mi 33. Osaba Martin apaizak, Libe aizpak, Balendinek, Mikele
neskameak. TAg Uzt 15. Zuen amaren pakeak eta aizpa Juanaren zuzenbideak merezi du orrenbeste. NEtx LBB
59. Basaburuko bidea artu zuan Antoni Aizparekin. Ib. 49.
Bigak, ahunzak eta hoien / Ahizpa ardiak, / Lehoiareki behin / Hitzeman zuten [...]. Arch Fab 84s. Ahuntza eta
miga, aizpa ardia lagun / Lehoiñ yaunarekin yarri ziren partzun. Gy 61. Badoa bada [ttirritta] hauzora /
Xinaurria aizpa baithara / Gosetea kantatzera. / Agur, aizpa, banathorzu; / Zertan naizen ikhus-azu. Ib. 3. Gora
ta bera jai adirazle / lilien aizpa sorgiñak. EA OlBe 26. Bera ari zen Okeani, izadiaren aita, eta eun oian ta eun
ibai babesten dituten Ninpa aizpai arrenka. Ibiñ Virgil 115. Illargi aizpa. // Izar guzien aizpa zarrena / or da
Illargi, zerura irtena. NEtx LBB 347.
(Uso fig.). Abarizia nola den / Inorantziaren aizpa eta laguna. Gy 241. Umiltasunaren aizpa dan
pobretasun edo beartasun santari. Aran SIgn 112. On eta Eder, aizpa ez ba dira, ama-alaba dira, ta alaba orrek
ama orrengandik bular gozoa artzen du. Or Y 1934, 86. Gaua: ixillaren ama, deusezaren aizpa bizkia. Txill Let
95. Ibai ertzeko belar artean [...] udaberriko goiz ederrean / jaio zan nere lorea [...], arrera ona egin zioten /
beren aizpa berriari. NEtx LBB 356.
(Ref. a las provincias vascas). Iru Probinzi aizpak. 'Las tres provincias hermanas'. Aran SIgn 2. Ondra
aundian lau Ama Aizta / Beti euskeldun izanik. AB AmaE 35. Zazpi aizta onek, orain legez erdal-erri bik
menderatu bearrean [...]. A BeinB 37. Sei aizpa dira, kantak diona, / oial batetik jantziak. Or Eus 197.
Hermana (de una orden religiosa). Bere aizpa maite monjak. Arr May 158. Bai, zurea da [zerua] Jesusen
atzetik bazoaz, aizpa [= 'hermana de religión'] berrien legeak gordetzen badituzu. Ag G 342. Monja aieri esaten
diete Aizpa Zuriak. Anab Aprika 29.
2. "(Sal, R), árboles gemelos que brotan de una planta" A. "A¸)nzpa (R-uzt), ramas gemelas que arrancan casi
desde flor de tierra" Ib. "Ahizpak (S; Foix), arbres provenants de la même souche" Lh.
- AHIZPARENEAN. En casa de la hermana. Aizu Mary, azkenean badakit non dagon gizon hori--, azaldu
zion emazteari--, zure ahizpanean. Osk Kurl 30.
Etim. Cabe que -pa no sea más que una variante de -ba, de valor desconocido, en nombres de parentesco. No
parece que la hipótesis de Corominas de una influencia románica sea indispensable para explicar vizc. aizta:
¿variante fonética o forma con distinto sufijo?
ahizpade. "Hermandad, hermanazgo, anaidea; si es de hermana entre sí, aizpadea" Lar.
ahizpaginarreba, aizpagiarreba. (Neol.). Cuñada. v. koinata. Zure aizpagiarreba bere errira ta
yainkoengana doa. 'Cognata tua'. Ol Ruth 1, 15 (Dv ahizpa).
ahizpaizun. "Sœur de lait, [...] arrebaxun, a¸)zpaxun (R)" VocPir 182.
ahizpañi (S ap. Lh). Dim. de ahizpa. v. ahizpatxo.
ahizpaño (BN ap. Lh). Dim. de ahizpa. v. ahizpatxo.
aizpatan (V ap. A), aspatan (V-ger ap. A), aspeten (A Apend). "Hierbabuena, menta de peñascales" A. Cf. alav.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
723