A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
aizosa. v. auzosa.
aizotegi. v. auzotegi.
aizotz. v. aihotz.
ahizpa (V-gip, G, AN-larr-egüés-erro-ilzab-olza, L, BN, S, R (-¸)-); Ht VocGr 425, Arch VocGr, VocBN, Gèze,
Dv, H (L, BN, S); aizpa SP, Urt I 32, Lar, Añ (G), Dv (V, G), H (V, G)), aizta (V; Lar, Añ (V), Dv (V), H (V)),
aispa (V-gip, AN-gip-ulz). Ref.: VocPir 161 (para Sal da ainzpa, pero el lexicógrafo ha oído siempre aizpa);
Bon-Ond 139; A (ainzpa, aizpa, aizta); Lh; Lrq /ahispa/; ContR 515 y 530; Iz ArOñ y To (aizpa), R 282 y 301,
Ulz (áizpe), UrrAnz (aistía); Etxba Eib (aiztia); Holmer ApuntV; EAEL 47; Elexp Berg (aizta).
1. Hermana (de mujer). "Sœur de sœur" SP. "Aizta bixak alkarregaz ibiltzen ziran, eta bixak batera eiñ dabe
ezkontzia" Etxba Eib. Harriet da además "Aitzia (Oe), pour aiztia, aizta, sœur", sin duda errata por aizta (v. infra
Oe 150). Cf. ugazahizpa, SABEL-AHIZPA.
Tr. De uso gral. La única forma documentada en la literatura vizcaína es aizta. Ahizpa, con aspiración, es
general en textos suletinos y no se documenta en los labortanos clásicos; en el s. XIX comienza a extenderse a
toda la literatura septentrional, proceso que se consuma en el s. XX. En DFrec hay 19 ejs. de a(h)izpa.
Eta zituen maite Iesusek Martha, eta haren ahizpá, eta Lazaro. Lç Io 11, 5. Haren ama eta haren amaren
ahizpá. Ib. 19, 25. Iauna, eztuk hik ansiarik zeren neure ahizpák neuror zerbitzatzera utziten nauen? Lç Lc 10,
40 (He ene aizpak). Zer trabailla Madalenak, / Bazuen aizparekin, / Baiñan ziren haren penak, / Kasi
munduarekiñ. Arg DevB 101 (v. tbn. 103). Katiximaren irakhasten bere haurrei eta sehiei, edo bere anaiei eta
arrebei edo aizpei. CatLav 119 (V 65). Ezin ezkonduko da andra au gizon onen anajeagaz, ez aiztagaz, ez
semeagaz. Oe 150. Nahiago lükiala ilherrian, eziez tirano baten ohian ikhusi bere alhaba. Ta harek bere
ahizpekila egia soberana pakatü, berzek ükhen e'letzen, tiranoak hilerazi zütian. Egiat 255s. Mutilen batek emon
badeutsa ezkontzako berbia neskatillaren bati, ezin a ezkonduko da inoiz onen aistiaz. CrIc 171.
(s. XIX) Senarra aide egiten da emaztearen aizpa, lengusu, bestengusu eta erengusuakin. AA I 560.
Persegiduko dabee bere aiztaak, bere nebak, bere gurasuak ta bere adiskidiak. fB Ic II 294. Il baten ganeko
ama-aizteen negarrak, ta erostarienak. Zav Fab RIEV 1909, 32. Salve, Luisa, salve, / Infanta maitea, /
erregiñaren aizpa / bakartxo gaztea. Echag 211. Ai ahizpa falsia! ai hi lotsagarri! / Ene zopa hunen jaten bethi
izan hiz ari! Etch 412. Soizu ontsa, ahizpa. Arch Fab 77. Iñoz itxi baga bere aizta nagusijago bati burua
garbituten. Ur MarIl 101. Rakelek ezin eraman zuen, berak ez, eta aizpak aurrak izatea. Lard 37. Ruti ere esan
zion, aizparekin bere errira joan zedilla. Ib. 159. Etzuen hark onik ukhan / Non etzuen aizpa bertze aldera
eraman. Gy 230. Ez egijola imiñi aiztiari atzerapenik premiñako gauzeetan. Ur MarIl 101. Ahizpa, juan zite
portaliala. ChantP 284 (tbn. en Or Eus 119). Doña Mariak argia hiltzen du eta bere ahizparekin atheratzen da.
Laph 158. "Bañan, emakumia, --esan diyot-- aristiyan eman dizut ta, berriz zatoz?". --"Neri? Ez andrea." [...] --
"Nere aizpa izango zan". Sor Bar 61. Eta joan zen bere aizparen bilha. Lap 219 (V 98). Aiztak ederrak dira lau
[...] laurak bardinak edadez / baina beste gauzetan ez. Azc PB 285 (ref. a las cuatro estaciones del año). Arpegi
baten bizi daitezan / matraila biak bakean, / sur baña bako eder bat dago / aizta bien bitartean. Ib. 122. Nik
aizparekin bizi nai det. [...] ni nere aizparekin ondo nago emen. Bv AsL 95. Maalen guriak barriz, ez aiztia
dodalako baiña, bijotza iñok ez lakoxia dauko. A BGuzur 119 (v. tbn. 113 aizta).
(s. XX). Agindu zion aizpari irakurri zezala. Urruz Zer 74 (v. tbn. Urz 29). Eskual herriak horra non zuen /
zonbeit menderen bakea; / Zazpi ahizpak airos zagozin, / iganik bide nekea. Ox 161 (32 zazpi ahizpek). Eztezu
gaitz, aizpa, ni arratsalde artan nola nengoen somatzea. A Ardi 49. Beste eun aldiz bezela, aizpa ikustera agertu
zitzaigun Isabel. Ib. 75. Zuka itz egin bear izaten zion aizpari. Ib. 23. Pozik ematen zien bere gosaritxoa bere
aizpa zarragoai. Inza Azalp 20. Ahapetik bere ahizperi. Barb Sup 77. Kanta dezagun beraz emazte fagore! /
Guziak Mariaren ahizpak dirare; / Gure familietan bizi-begirale. Etcham 102. Aste batian illak / aita eta ama, /
ta aizpa reumak artu / ura gure lana. Tx B II 102. Nere aizpak neri utzi dit. Ir YKBiz 268. Aizpa ederrak or
daude / ederrik eta galantik. 'Ahí están mis bellas hermanas'. Canc. pop. in Or Eus 117 (tbn. en Etxde AlosT 99).
Alaiago zegoan bere aizparen ondoan. TAg Uzt 290. Aizpa ta osaba [...] izkutatu ziran arte. Ib. 261. Ontan,
ordea, aizpari begiratu zionean [...]. Ib. 274. Zazpi aizpatxo dira euskaldun Birjiñak [...] Artu bitza sei aizpen,
seiren eskumiñak. SMitx Aranz 34. Aralar mendian bizi den "Maitagarria" dukegu ausaz, Euskalerriko
folklorean, Irlandako beansidheen ahizpa bat. Mde Pr 270. Eta behiek eni erantzun: --Zer duk bihotza,
gizakumea? [...] lurreko soro guzi orotan gozatzen gara naski, gu eta geure ahizpak, jauzten gaituelarik jainkozezenak.
Ib. 129. Bere aizpengana urreratu zan. Etxde AlosT 93. Ugazama ta aizpak besarkatu zittun. Ib. 105.
Aizpak bezela maite dugu elkar. Etxde JJ 236. Arestian, Mayanari diozun maitasuna agertu duzu. [...] bera
bekizu aizpa ta gidari mundu [...] galbidetsu onetan. Ib. 236. Beti ere izebekin edo aizpekin etorri oi zan. Ib. 33.
Aur ura aizpa zula igarri zion orduko [...]. Ib. 227. Nere ahizpak eraman du. Osk Kurl 21. Bergarako kalera
ezkonduta zeuden bere aizpekin. NEtx LBB 59. Andik urte askotara, aizpa zarraren alaba onen semea [...]. Ib.
18. Jaungoikoak burrukan eragin daust nire aizteagaz. Ker Gen 30, 8. Aizpa goazen, goazen goien goien salala.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
722