A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
onelako apustu, gorputzaren azkardade, arintasun eta indarleiari dagozkionetara. Izt C 245. Ara gure
aizkolariak eta aizkol-jokua zer diran. Aizkol 21. Zabaletako Iñazio Marik eta Abadiñoko Jose Domingok egin
bear zuten aizkora jokoa. Ag G 90 (v. tbn. 34). Aizkora-jokua. // Aizkora-joku-egun. Jendea zai dago: / Leitzak
eta Uitzik elkar billatuko. Or Eus 146. Aizkol jokotan Bizkaia ez da / izan oso sonatua. Basarri 79. Eta ezin utzi
baztertuta gure aizkolariak, eta auekin batbatean aizkora-jokuak. Garm EskL III 124. En DFrec hay 6 ejs. de
aizkol joko.
v. tbn. MAtx Gazt 55. Haizkora-joku: Mde Pr 136.
- AIZKORA-JOLAS. Prueba de hachas, apuesta de hachas. v. AIZKORA-JOKO. Naiz dala aberien ari
topeka, ollar borroka edo idi dema, naiz dala gizasemien zama jasotze, lasterketa edo aizkora jolasa. Ag G 80.
Baña etzion eramango emeretzi urteko mutill batek ez aizkora jolasean, ez burni astuna jaurtitzen. Ib. 1.
- AIZKORA-KIRTEN (V, G ap. A (s.v. aizkorigoiñ); aizkur-k. G-goi ap. JMB At; aixkora-kerten V-gip ap.
Elexp Berg), AIZKOL KIRTEN. Mango del hacha. v. AIZKORA-GIDER, AIZKORA-IGUN. Zuk baxen
esku bigun samurrak baleukeez, ta ez laija, atxur ta askora kirtenakaz azaldubak. Mg PAb 48s. Egurgille bat
zoan mendiak barrena, / eta galdu zitzaion aizkora-kirtena. It Fab 262. Zutindu zan Otxoa, ta esku bat aizkorakirtenean
ebala ta bestea ukabildurik [...]. Ag AL 26. Autsi zaio aizkol-kirtena, bentzitu dio gorputzak eta irauli
da trongo gañetik. Aizkol 18. Esku motxari aizkol-kertena / iñola ezin ezarri ta, / jokatzen zuben uela edo /
aparatua jarrita. EusJok 143. Aizkora-kertenak eta borra-kertenak egiten batzuek bagenekigun. BasoM 87.
v. tbn. Akes Ipiñ 33.
- AIZKORA-KOLPE. Golpe de hacha. v. AIZKORA-UKALDI. Eta kolpu bakhoitz, aizkora kolpu batez
bezala, bide huntako naharrak, kaparrak, eta ilhorriak trenkatu ditu. Tt Onsa 18. Bena, eskriptürak dioian
bezala, dügün egotx zañiala axkora kolpia. Mst I 11, 4. Eraman zioten bizia, aldarean zela, haizkora kolpez,
Nabader zaritzon hirian. Lg II 84. Entzun bitez aizkora kolpeak pagadian. NEtx LBB 182. Mandazaiaren esanak
aizkora kolpez ito zituan. Ib. 182.
- AIZKORA-MUTUR. "Haizkora muthurra (museau), la partie de devant du fil de la hache" H. "Haixkoramutur
(L, BN, S), fil da la hache" Lh.
- AIZKORAN. (Trabajando) con el hacha. Aizkoran ari giñan / gu ia ituan, / aurrenengo tronkuak / txaluak
zituan. EusJok 85 (v. tbn. II 156 y 158). Gizon oik biyak asi ziraden / aizkoran jokatutzera. Ib. 108 (v. tbn. 78 y
86 aizkoran jokatu). Aizkoran ongi ari da / mutille gaztia, / bañan gertatu zaio / ez irabaztia. Ib. 119. Gaztetatik
asiak / aizkoran ikasten. Ib. 125. Batite Heletak sei lanbidêtan / Larraun guzia markatzen: / pilotan, segan,
burrukan, aizkan / aizkoran, karga-jasotzen. Or Eus 302. Ez segan, ez aizkoran, ez lanean, [...] etzan inguru
arietako mutil gazteeen artean, aren ukondorañokorik. TAg Uzt 115. Aizkoran bezain trebe, laiaketan eta
goldea erabiltzen. Ib. 158. Orain aizkoran asi zaizkigu / kemen sutsutan beterik. Basarri 80. Gure aurrekoak ididema,
aizkoran-edo oso pozik jardun oi ziran. MAtx Gazt 56. Simonek indarra bazuan saltzeko ere. Segan eta
aizkoran ere ederki egiten zuan. Salav 65. Aizkoran eta arri jasotzen / badira bikain askuak. Uzt Sas 228. v. tbn.
BasoM 162.
Aizkoran egin dute / joan dan Otsaillean. EusJok 116.
- AIZKORA-HOTS (aixkol-ots V-gip ap. Elexp Berg). Ruido producido por el golpe de hacha. "Manuelek dabill
aixkol-otsa goizian goizetik. [...] Lapurra gabian iretargittan, aixkol-otxak [sic] entzunda, jun bera, aintxintxika
ta, baiña ies eiñ" Elexp Berg. A, zer ekiña! A, zer aizkora-otsa! A, zer oiuak! Ag AL 106. Diruzaiak, aizkora
otsera, marmari egin zuten. Or Aitork 140. Mangutsik, dinbi-danba / Aizkorotsian, / Mukur txikitzen gogor /
Dabiz, ertzian. Enb 96. Aizkora otsak berriro. NEtx LBB 183.
- AIZKORA-PALA. "Aizkora-palak (R), [...] carrillos del hacha" A (s.v. aizkora-alboak).
- AIZKORAPEAN. Bajo el hacha. Zenbat abere ikusi ete dira ire aitaren aizkorapean! Ag AL 12.
- AIZKORA-PIKO. Golpe de hacha. v. AIZKORA-UKALDI. Hasi behar düzü bihotztoiki, eta zañiala drano
aixkora phikua eman. Mst III 53, 3.
- AIZKORA-SAIHETS. "Aizkora-saiets (Sal), carrillos del hacha" A (s.v. aizkora-alboak).
- AIZKORA-SUDUR. "Aizkora-südür (S; Foix), fer de la hache" Lh. Cf. H (s.v. sudur): "Aizkoraren sudurra, le
nez de la hache, la partie antérieure et la plus épaisse du tranchant d'une hache".
- AIZKORA-UDI (-üdi S ap. Lh), AIZKOLUDI (-lüdi S ap. Lh). "Manche de cognée" Lh. v. AIZKORA-IGUN.
- AIZKORA-UKALDI (aizkor ukaldi BN-baig ap. Satr VocP), AIZKORA-KALDU (-khaldü S ap. Lh; aixkol
khaldü S ap. Lh). Golpe de hacha, hachazo. v. AIZKORA-KOLPE, AIZKORA-PIKO, aizkorakada. Arbola
adar bat ebakitzeko denean, lehenbiziko haizkora ukhaldiak eman behar dira azpitik eta ez gainetik. Dv Lab
359. Gure burhasoak gaiztü ziren erakaspen hoien entzütiari; eta müsde Maitiak, aiskora khaldüz egotxi zian
Aphezküpü heretikoaren pheredikagia. Ip Hil 165. Arbola eroriari denek aizkol-ukaldi. Herr 7-11-1957 (ap.
DRA).
- AIZKORA-UKALDIKA. A golpe de hacha. Borthak hautsiak, aizkora ukhaldika eta pusketan emanak. Elsb
Fram 67. [Ateak] aizkora ukaldika hautsi nahiago ukan dituzte. HU Zez 171. Ene soldadoak behar nintuela
manatu, lot ziten eliza borta bati aizkora ukaldika. Ib. 136. Haizkora-ukaldika sarrazkitzen zituela. Mde Pr 136.
- AIZKOL UKALDIZTATU. "Aixkol kaldüstatü (S), frapper à coups de hache" Lh.
- AIZKORA TTIPI. "Aizkora xipia, petite hache, [...] destraleja, segureja" SP. Larrazkenean, [zohiak] aizkora
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
719