A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
aizkora bañan matxetea obea dala. JAIraz Bizia 43. Batzuek zugaitzari aizkora erastearen oso etsaiak dira. Ez
dute iñolako iñausketarik nai. Munita 61. Gaitz zital bat sartu da ariztietan eta kalte aundiak egin ditu. Aizkorak
ere lan asko egin du. Eta bat eta beste, gure mendiak soil eta gorri gelditu dira. Ib. 55. Zartu ezkero sartu
ziñaden / aizkorarako arretan, / makiña batek esaten zuan: / "Ez dabill leku txarretan". EusJok 146. Zazpi
librako aizkorarekin / lanean jardun zan pozik. Basarri 80. Aizkoraz hila zen eta lastoz eta petrolez errea. Larz
Senper 56. Zuaitz-adarra aizkorakin jo. Vill Jaink 81. Enbor sendoan sartu baitzuten aizkora beldurgarria, /
zure laurki bat bertzerik ez da ni bizi naizen herria. Xa Odol 261. Aizkorak, kirtena, apur bat okerra, aoa eta
burua daramatzi. Buruan zulo bat du: begia. Zulo ontan sartua darama kirtena. Garm EskL III 132. Kilo ta
erdiko aizkoraren neurriak auek dira: 20 zentimetro luzean, 70 mm. zabalean eta 7 lodian. Ib. 132. Horrexegatik
beragatik da ona haizkora zorrotza, ebakitzeko sortua delarik, eta haizkora amutsa, berriz, txarra. MIH 213 (en
el original Egan 1970 (1-3), 12 aizkora).
v. tbn. VMg 80. It Fab 143. Arch Fab 201. Arr May 184. NecCart 6. Elsb Fram 65. HU Zez 170. Goñi 66. Inza
Azalp 30. Altuna 49. Alz Burr 35 (36 axkora). Etcham 56. Anab Don 33. Ldi BB 98. Zait Sof 15. Iratz 178. EA
OlBe 53. Lf Murtuts 22. Etxde AlosT 52. And AUzta 44. Ibiñ Virgil 101. Balad 221. Haizkora: Gy 290. Zub 115.
Mde Pr 136. Zerb IxtS 101. Arti MaldanB 219. Osk Kurl 92. Azkora: Noe 111.
Gizon guztiak gura nituke nik maitetasunezko lokarriakaz alkartu, ta orregaitik eta oraingo aizkorak artzea
ondo eztalako, euskaldun da prankotarrak alkar barriro io eztaien alegiñak egin bear ditut. Ag AL 21.
(Como primer miembro de comp.; v. infra compuestos más o menos lexicalizados). Eu orain ordubete
aizkora zorrozketan euan legez. Ag AL 139. Areitz zimela / aizkora kazka zorrotzaz lurrera jausi daitela. "Al
golpe de hacha". Laux BBa 32. 39 irudia. Apodakako aizkur-labanak. JMB ELG 60. Beste berriki batzuek
iparraldeko errietatik zetortzen, batik-bait Balenkalekuko aizkur-eredua. Ib. 71. Burnizko aizkora-zorbatzak.
Zait Sof 17. Zugaitz eta landara-mota ugari ba-dituzu an, sasi-ezkontzan nastuak. Aizkora-laguntza gabe, ez
dezake gizonak andik bide-egin. NEtx Antz 135. Entzun bedi berriro aizkora lana [...] Asto arrantzak urra bedi
aidea. Ib. 182.
- AIZKORA-ALBO (V (+ azkora) ap. A). (Pl.). "Carrillos del hacha", "lados del hacha" A.
- AIZKORA-AHO (L, BN, S; H; aizkoraho L, BN, S; aixkora-a. V-gip, S). Ref.: A (aizkoraho); Lh (aizkora,
haixkora); Elexp Berg (aixkora-ao). Filo del hacha. "Boca del hacha" A. "Arri gaiñian jardun zeban mutikuak
eta aixkora-aua akatsez beteta laga zeban" Elexp Berg. Cf. Garm EskL III 132 in AIZKORA-BURU.
- AIZKORA-APUSTU, AIZKOL APUSTU. Apuesta de hachas. Azpeitiko erriko / aizkora-apustua, / Jose
Martin zen kontra / Antzurmarrikua. EusJok 83. Aizkora-apustu bat jokatu da / kostako erri batian. Ib. 107.
Bertso berriak aizkora-apustuari jarriak. Ib. 125. Ogeitamar bat aizkol apustu / jokatua da jaun ori. Basarri 76.
Aizkora-apustua izan zan gogor xamarra. Salav 104. Aizkorak, bere izenak adierazten digun bezela, garrantzi
aundia du gure aizkora apustuetan. Garm EskL III 124.
- AIZKORA-BEGI (L, BN, S, R; aixkora-b. V-gip), AIZKOL BEGI (AN-gip), AIZKOL BEGITE (S). Ref.: A
(aizkolbegi); Lh (aizkora-begi); Elexp Berg (aixkora-begi). "Ojo del hacha por donde se mete el mango" A.
"Zenbat eta kerten senduaua, aixkora-begi zabalaua" Elexp Berg. "Aixkora-begixa nasaittuta dauka itxuria, ta
kertenak urten eitten dotsa" Ib. Cf. Garm EskL III 132 s.v. AIZKORA-BURU.
- AIZKORA-BURU (L-ain, R-uzt ap. A; aixkora-b. V-gip ap. Elexp Berg). Parte posterior del hacha, la opuesta
al filo. "Aixkora-buruakin sartu nittuan iltzak maillukaik eneukan da" Elexp Berg. Cf. Garm EskL III 132:
"Aizkorak, kirtena, apur bat okerra, aoa eta burua daramatzi. Buruan zulo bat du: begia. Zulo ortan sartua
darama kirtena". Iru tenaza mota, bat burni xaflantzako, bestea aizkora-buruari eusteko, eta, lanaren
bukaeran txingurean erabiltzen diranak. Garm EskL III 136.
- AIZKORA-DORU. "(V-ple), parte posterior del hacha" A (s.v. aizkora-buru). v. AIZKORA-BURU.
- AIZKORADUN. Provisto de hacha, hachero. Adiskideak, ortzak estutuaz, [...] ziñuka, inkezaka, jeupadaka,
alegin guztiak egiten zituzten aizkoradunai laguntzen. -Ia, Jose Domingo [...] jo gogotik, ondo zuazda! Ag G
104.
- AIZKORA-GANGA (Sal, R, S ap. A; H (h-); haixkora- S ap. Lh). "Partie du fil qui est du côté du manche" H.
"1.º el mazo de acero del hacha excepto el filo; [...] 2.º parte posterior de la boca del hacha" A.
- AIZKORA-GIDER (L, BN; aizkorgider L, BN; aizkor kider AN-erro). Ref.: A (aizkorigoiñ); AEF 1926, 9.
Mango del hacha. v. AIZKORA-KIRTEN. Egurgille batek, zukeien bakharra, / Galdu zuen behin haizkora
giderra. Gy 289.
- AIZKORA-IGITAI. (Pl.). Hacha y hoz. Gizonezkoak, beren beatz lodiak aizkora-itaien aoetan erabiliaz
[...]. Ag G 51.
- AIZKORA-IGUN, AIZKORIGUIN (-guiñ S ap. A), AIZKORIGOIN (-goiñ ap. A), AXKORA-IGOIN,
AIZKOL UGI (ügi S-saug ap. Lh). Mango del hacha. "Manche de la hache" Lh. v. AIZKORA-KIRTEN.
Materiala da on axkora igointako; sua du gaxto. Mdg 131 (se refiere al txutxika (sabuco)).
- AIZKORA-JOKO (V-gip; aixkora-j. V-gip), AIZKOL JOKO (aixkol joku V-gip). Ref.: Etxba Eib; Elexp Berg
(aixkol-joku). Prueba de hachas, apuesta de hachas. "Competencia de leñadores o aizkolaris. Diru askon goraberakuak
izaten dira aizkora jokuak" Etxba Eib. "Santiago egunez, ixa urtero egoten da aixkol-jokua
Goimendin" Elexp Berg. Idi-tema, aizkol-joku, balenka-partidu, ari-joku, pulsuan, saltoka [...] eta beste
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
718