A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
baiterakarzate eskatimarik saminenak", y 152: "Nola behar da erran: aitzkatzea ala haizatzea? Hori zuten beren
arteko eztabada. --Ilhunarekin norbeit ikusten dutelarik erdi gordeka leiho batetarik hurbiltzen, zer egiten dakote
mutiko gazteek? zuen galdegiten bazkaldiarretarik batek. Haizea bezala ez dutea handik igortzen: haizatzen? --
Ez, zakon ihardesten aldeko lagunak. Ba ordean harri edo haitz ukaldika handik iraizten: aitzkatzen". Según el
editor hay aizkatu en la Doctrina de Lizarraga de Elcano. v. haizatu.
Beranta ditake engoitik!... goazin berehala norapait, kafe bero batez lanho dorpe hok ditzagun lehen-bailehen
aizka. JE Ber 36. Moroak aizkatu zituzten nabartarrek. Ez ahal ditu balinba ithoko gaztelarren erdarak?
Ib. 38. Ango algara gozo-arroak / aldameneko sasitik / txori-mordo bat aizkatu zuan. "Espantó". Lek EuskOl
1931, 54. Illunabarrez aizkaturikan, / atso ta agureak leiotikan / galdezka daude, arriturikan, / zein ote datorren
menditikan. Lek EunD 51. Igandik aizkatuta, / maitezko sorterri, / osto galdu antzera / or nabil aspaldi. Onaind
MEOE 722. Danak ebaindu zituan Don Kijotek [...] eta, nai ez bazuan ere, danak aizkatu zituan andik. "Les hizo
dejar el sitio". Berron Kijote 210. Aiek mundutik aizkatu nairik gu. "Echándoles del mundo". Ib. 75
(h- L, BN ap. Lh), haitzkatu (BN-baig ap. Lh). "Harri handi, mendietako kotorrer, erraiten ohi zuten beihala
aitza, Baigorriko eskualdean; berdin harri xeheer, Aldudan. Hortik aitzkatzea, erran nahi baita harri
ukaldikatzea" JE Bur 153. "Lapider" Lh.
2. "(AN-gip), sublevar, meter bulla" A.
3. "(G, AN), huir" A.
4. "(G-to), hurgar, excitar, hacer cosquillas" A.
Incitar. Josuganako maitasun zindoak egitade aundietara bultzau ta beti onena gura izatera aizkatzen
(eragiten) dau. Pi Imit III 5, 3 (Ol zirikatzen). [Zerriek] biltzen dituzte basetxeko azienda guztiak eta nagusiaren
kontra aizkatzen. MEIG I 175.
Tentar. Amar aldiz aizkatu nauten gizonetako batek ere [...] lurraldea ez du ikusiko. Aizkatu nautenetako
iñork ere, ez du ikusiko. 'Tentaverunt me'. Ol Num 14, 22 (Ker zirikatu).
Etim. v. supra JE Bur 152: haizatu deriva de haize 'viento' y aizkatu de haitz, de donde haizka 'a pedradas'.
aizkatu. v. HAITZ-KATU.
aizken. v. azken.
aizkide. v. adiskide.
aizkiñ. v. haizekin.
haizkirri. "Aizkirri (V-ple-arr-gip), peñas sueltas" A.
aizko. "Generalmente (AN-olza)" A Apend. v. aizkomente.
aizkol (Sal, R), aixkol (Sal, R-uzt ), axkol (AN-gip, B, Sal, R), aiskol (Aq 102 (AN)), askol (B). Ref.: A (aizkol,
aixkol, axkol); Izeta BHizt2 (axkol). 1. "Arveja cuadrada" Aq 102. "(Sal, R) arveja" A. "Axkol (AN-gip),
almorta, quija" Ib. "(Lathyrus sativus), almortas, quijas, titos, muela, [...] illar latza, de illarra arbeja y latza
áspera, y vale como arbeja áspera. En Tierra de Pamplona la llaman askol" Lcq 73. Cf. Baraib: "Aizcoles
(Pueblos lindantes con Navarra). Titos, guijas o almortas, planta papilionácea (Lathyrus sativus)". Cf. tbn.
VocNav: "Aiscol. Nombre que dan en Pamplona, Cuenca y Montaña a la leguminosa Latirus sativus, llamada
almorta, muela, tito y guija" (v. tbn. ascol).
2. "(AN-5vill), lenteja" A. Oe edontzi ta eltzeak, gari, garagar ta iriña, opillak, babak, aizkolak ta errariak.
Ol 2 Sam 17, 28 (Dv baba, dilista, ilhar frijitua, Ker babak, tillistak; cf. Ol Gen 25, 34 txillista). Gari, garagar,
baberrun, aizkol, artatxiki ta oloa artu ta ontzi batean sartu. Ol Ez 4, 9.
3. "Axkol, askol. Se emplea para decir que algo es mentira o trola. Zer axkola bota dakun" Izeta BHizt2. Cf.
VocNav s.v. aiscol.
aizkol. v. aizkora; aizkorol.
aizkolari (V, G, AN), aizkoldari (AN-larr; aiskol- V-gip), aixkolari (V-gip), axkolkari (S, R), aizkorari (L, BN;
SP, Dv), aizkorakari (Sal), aixkolkari (S). Ref.: A (aizkolari); Lh (aixkolkari); Asp Leiz2 (maketsa); Iz Ulz
(aiskolaríe), ArOñ (aiskóldaari); Etxba Eib (aizkolarixa); Elexp Berg (aixkolari). Persona (carpintero) que usa
el hacha; (actualmente) aizcolari en apuestas o campeonatos. "Qui se sert de la cognée, charpentier" SP. "Ouvrier
qui travaille avec la hache" Dv. "Hachador" A. "Bûcheron" Lh. "Aizkora maketsakin, aizkoldaririk obeenak ez tu
apusturik irabaziko" Asp Leiz2. "Leñador" Iz ArOñ y Ulz. "Aizkolarixa, arbola botatzen Frantziako
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
715