A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
Andiguria, ta onei darraikon gurari aldra aixetsuba. fB Ic II 263. Nok kontauko ditu zure pensamentu
lotsarizkuak? [...] Nok zure andi gura aixetsuba? Ib. 234. Emakumiaren burutazinoe arinak, aixetsubak. Ib.
222s. Buru eritxija ta aisetsuba [da]. fB Ic III 373. Buruan dago gazte oien arretarik andiena. Illea koipea
leunez betea, usai gozozko urez bustia [...] Ikustekoa egoten da zalduntxoen burua ta alegiñak egin oidituzte
beren goialde ariñ aizetsua erakusten. Ag G 164. [Gizon] arroa, aizetsua, edozer gauzak postutzen du... edozer
gauza ori berak egindakoa izan ezkero. Muj EEs 1916, 290. Ez zaite aizezu, nere gogoa, ta biotzeko belarria
zure aizekerien abarrotsez ez bekizu sogortu. "Noli esse vana, anima mea". Or Aitork 88. Ni aldakor izanik [...]
aizatzen ninduzun eta iarki zintzaion ene buru aizezu oni. "Ventosae cercivi meae". Ib. 96. Nerau agertu nintzan
manestarren bidez, aizezu zoro oien bidez. "Per eos ipsos manichaeis vanitatibus ebrios". Ib. 121.
haizetto (aizetto S ap. Lh y Lrq). Dim. de haize. "Petit vent froid. Atx! zeir [sic] aizettoa (S), Aïe! Quel petit
vent!" Lh. "Sale petit vent" Lrq. Ene obratto hau argitzat ezbadere, agian ikhatzat bederen zerbitzatuko dela,
eta zure izpirituko haizetto batekin arrosa gorriaren koloreko khar bizia eraginen diozula. ES 195.
haizetu. v. haizatu.
aizetxe. v. auzetxe.
haizetxo (Urt III 217, Lar), aixetxo, aixetxu, axetxu. (Dim. de haize). "Austellus, hegoatxoa, hegoa ttipia,
hegoa xúmea [...] eguberdiko haizetxoa" Urt III 217. "Airecillo" Lar. "Aura, aizetxo goxoa" Ib. Axetxu otz bat
sarzaiten da bentanatik ebagiten dauzela surrak. Mic 12r. Baita itxasoak, dakarren aixetxoa, / Egunezkoa baño
eztiagoa da. AB AmaE 393. Illuntzeko aizetxoa, osto berrietan jolas egiñaz, belar luzeak zabulunduaz [...]. Ag
G 281. Urrutiko baserrietatik tuntun ots berria dator gure bidaztien belarrietara aizetxoaren egoetan. Ib. 198.
Ortzea garden, euzkia diz-diz, / Ipar aixetxu biguna, / Txindorrak pozik abestuteko / Berebiziko eguna! Enb 145.
Jaungoikuak gura-ta, / au eguraldije! / Ipar-aixetxuagaz / eguzki argije. Ib. 168. Jolas saratak neugana dakarz
axetxu zolijak. Laux BBa 34. Illuntze-aurreak atera dun aizetxo bigunak eraginda. TAg Uzt 238. Belar izpi
segailla dakusat, urduri antza, aizetxoak eragiñik zutik geldi eziñean. Txill Let 54. Gabeko aizetxoak eraginda,
terral usaiñagaz [...]. Erkiag Arran 68. Haizetxoa, / salmu kantari zegoen / adarretan igoa. Azurm HitzB 59.
Hegoaldeko maite haizetxo bat ere etorri zitzaigun behin Provenzatik. Baina euskal prosak uzkur egin dio
gehienetan gai horri. MIH 298. Edozein haizetxok itzal dezakeen su ahul bat besterik. Ib. 18.
haizetzar. Aum. de haize. Aize biguñak oiala aizatuz / doala, asten da kantari; / aizetzarraren
erronkarekin / otoitz ona du marmari. "El ventarrón". Or Eus 205.
haizetze. Viento. Haizetzean eta igorziri karrazketan sortzen eta hazten diren perleriek eztute perla-azala
baizen. SP Phil 200 (He 202 haizepean).
haizehun. Vela. "Aizeun bat geiago aizeari erakutsi" A DEV 43. v. HAIZE-OIHAL.
- HAIZEHUN-ONTZI. Velero. Itxaso-miña / axeunontzijan. "El velero siente deseos de mar". Laux AB 40.
haizexka. Dim. de haize. v. haizetxo, haizetto. Ilun-nabarreko aizexka bazoan sorroz sorro / Eta belarren
daldara hil zait bihotzean. Iratz 58.
haizeztadura. "Ventilation" Dv.
haizeztari (a- Lar, A). "Soplador, aize emallea, aize gillea, atsemallea, puzkaria, buhatzalea, aizeztaria" Lar.
"Soplador" A (que, al igual que Aizk, cita a SP, pero no lo encontramos en el dicc.).
haizeztatu (G, L ap. A; Urt I 404, Lar, Dv, H (+ a-)), aizestatu (S ap. Lh; Gèze). 1. Airear, ventilar. "Afflatus,
haizátua, haizaturikákoa, haizeztátua, [...] airatua" Urt I 404. "Ventearse, [...] aizeztatu", "airearse", "ventilarse"
Lar. "Aérer" Géze. "Ventiler, éventer" Dv. [Gazna] gazitzen dagueno egon behar dü güne idor eta aizestatü
batetan. Ip Dial 88 (It toki legor eta aizetsuan).
2. (Urt I 412, Lar, VocS). "Afflare ignem, suári haize ematea, egitea, sua haizátzea, haizeztátzea" Urt I 412.
"Soplar, aizeman, aizegin, [...] aizeztatu" Lar. "Souffler" VocS.
3. "Se remplir de vents, s'enfler, s'enorgueillir" H.
haizeztatze. "Ventilación, aizeztea, aizeztatzea" Lar.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
712