A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
botatzen du etxea. "Viene después un ventarrón". It Dial 31s (Ur aixe andi bat, Dv haize buhunba bat, Ip haize
buhada bat). Zer da ikustea txalupa andi bat / ekaitz-aizete-artean / kairaino ekarten erdi-galduan / ontzi andi
bat atoean. Azc PB 103s. Alakorik! Orduko aizetea ta ekatxa langorik eztau gizonen begik ikusi. A BGuzur 142.
Inguruko loreak / agian aizeteak, / agian izozteak / billoixtuko ditu. Gand Elorri 82. Eta aizearen joera ain
indartsua [...]. Ondarrak dana estali. An alako aizeteak maiz izaten dira, noski. Anab Aprika 96. Orain itxas
sumiñaz / nor jabeturen, aizete latza / nork emaraz dezake? "Al viento fiero, airado". Gazt MusIx 129. Gaua ba
dator, aizetea orruz. "El aire truena". Ib. 137.
2. (V, G, AN; H). Ref.: A Morf 165; Iz ArOñ (aizéte). Temporada de vientos. "Temps où règnent des vents
continus" H.
haizetegi. Aire libre, exterior. Goizean ogetik jagi zireanean, mutikoak ezeban nai urten etxetik aizetegira,
bilddurrez ostera jitanoak eroan eien. Echta Jos 16. Urteten eben aizetegira (campo) egurastutera. Ib. 260.
Eurak begira egozala il eben langille bik txaolearen aizetegitik (campo, exterior) lan orretarako eukezan
iskilloakaz. Ib. 318.
Aire. Ortots baten orro urrutikoak urratu du aizetegia, ta arindu egin dugu gure ibillera. Txill Let 49.
haizeterri. "Aizeterri (S-saug), exposé au vent" Lh.
haizeti. 1. "Aizeti (G-azp), [...] pedorrero" A.
2. Orgulloso, vanidoso; pretencioso. Cf. haizetsu. Gero, markesa aideko neskatxa aizeti batek burua berotu
dezaizula, ta gure etxeko pakea galtzera etorri dakigula. NEtx LBB 138 (v. tbn. 139).
haizetiar. "Animal volátil, aizetiarra" Lar.
aizetorki (Lar). "Clima, aizetorkia" Lar. Aunque DRA dice recogerlo de SP, no lo encontramos en el dicc.
Probintzi onetako aizetorkia guztiz da sasoi onekoa eta gozatsua. Izt C 24. Aizetorki bigun, zorioneko artan
arkitzen da lore gozatsua, aize eta ekaitzetatik gordea. "Venturoso clima". Otag EE 1881b, 111. Aize-torgia [sic]
bustia da, baña oso osasungarria. F. Aspe EEs 1912, 226.
haizetsu (V, G, AN; SP, Lar, Añ, Dv), aixetsu (V-gip), axetsu (Lar, Añ). Ref.: A y Elexp Berg (aizetsu); Etxba
Eib (aixetsu). 1. (Tiempo, lugar, etc.) ventoso. "Denbora haizetsua, venteux" SP. "Airoso, de mucho viento,
aizetsua, axetsua" Lar. "Ventoso" Añ. "Venteux, sujet aux vents" Dv. "Paraje ventilado" A. "Beizuko zabala, egi
aixetsua, [...] páramo ventoso" Etxba Eib. "Paraje aizetsua da zuen basarrixa" Elexp Berg.
Zeren nola ohoiñak desiratzen baitu gau ilhuna eta haizetsua ebasteko. Ax 283 (V 189; Añ GGero 213
axetsu). [Eguna ] ikusten dugu hedoitsurik, uritsurik, idorrik, haizetsurik. SP Phil 470 (He 476 haizetsurik).
Yasko ventôsa edo ilhabete haizetzua daitzonaren hamahirurean. Revol 145. [Gazta] gazitzen dagoan bitartean
egon bear du toki legor eta aizetsuan. It Dial 88 (Ur axetsu, Dv haizetsu; Ip aizestatü). Toki agiri, aizetsu,
eguzkia darion uri bat dala. RIEV 1907, 169. Bein eguraldi onak, bestean txarrak, orain aizetsuak, gero
euritsuak. Echta Jos 147. Ai, a zan egun eder gozo eztitsua, / Edoi argi-argijaz ipar axetsua! Enb 32. Gau
aizetsu ta argian. Or Mi 76. Gorputz ona, euritsu; gorputz txarra, aizetsu (G-azp). "El buen cadáver es lluvioso;
el mal cadáver, ventoso". A EY I 215. Eguraldia zenbat eta beroago, aizetsuago ta argiagoa dan [...]. Munita
73. Gau aizetsu zanez, sua parra-parra zabaldu zen etxean. Etxde JJ 213s. Udazkeneko arratsalde aizetsuan.
Txill Let 32. Eguna aizetsu jaiki zan. NEtx LBB 59. Aski duzu inguru bat egitea Alpes aizetsuetara. Ibiñ Virgil
104.
"Kanabera haizetsua, roseau plein de vent" SP. Ez fida eta ez perma kanabera haizetsuaren gainean, zeren
haragi guzia abre belharra da, ta haren loria guzia belhar lorea bezala eroriko da. "Super calamum ventosum".
SP Imit II 7, 2 (Ch haizeak darabillana).
2. (V-gip ap. Elexp Berg; Lar, H), aixetsu (V-gip ap. Etxba Eib). (Lo) que causa flatos. "Flatulento, aizetsua,
putzeragillea" Lar. "Venteux, [...]; qui les produit. Baratze-belhar haizetsua, légume venteux" H. "Babak, janari
aixetsua geixenandako, las alubias, comida que produce flatos a los más" Etxba Eib. "Babak aizetsuak izaten
die" Elexp Berg.
3. (V ap. A; Añ (G), H), axetsu (Añ (V)). "Flatulento" Añ. "Venteux, qui est sujet aux flatuosités" H.
"Pedorrero" A.
4. "Fofo, [...] fofoa, arrotsua, aizetsua. Lat., spongiosus, turgidus" Lar.
5. "Pneumático, aizetsua" Lar.
6. (V-gip ap. Elexp Berg), aixetsu, aizezu. Vano; inconstante, veleidoso; vanidoso, orgulloso. "Se dice de las
personas fantasiosas y casquivanas. Anai gaztia oso aizetsua zan eta Ameriketara joan zan" Elexp Berg.
Zeren [halako haurrak] diradian haboroenak aizetsü ta ürgüillütsü. Egiat 276. Errazoe txaarrak, palagu
aixetsubak, guzurrezko abonubak. fB Ic I app. 15. Banidadezko ta arrokerijazko berba aixetsubak. Ib. app. 22.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
711