A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
(Ae), arroxin (AN-5vill), agorrosin (V-gip). errausin (AN-5vill, L), errosin (AN-5vill; Lar, Añ A, H). Ref.:
A (aarrausi, arrausi, arrauzi, arrosin, arrosoin, agorrosin, errausin); A Apend (arrosti); A Aezk 289; EI 381;
Lrq /a)ha)'Raus!i/; Iz ArOñ (arrósiñ), Ulz (arrausi); Etxba Eib (arrauziña); Echaide Nav 174.
1. Bostezo. "Bocezo" Lcc. "Batan arrausiñak, bestieri guria ekartzen detsa" Etxba Eib. v. ahozabal (2).
Arrausi luzea, loa edo gosea. RS 276. Aharrausi usua, gose edo lo-mezua. O Pr 11. Aharrausia ahotik ahora. O
PrASJU 267. Jasan zatzue halaber aho-zabal edo aharrosirik gabe nere atseginak. Prop 1911, 14 (ap. DRA).
Aharrosia, loa edo gosia (BN). Lander Eusk1925 (IV), 43. Bat-batean ikusten dut ene otomobil-gidaria aharrosi
handi batekin besoak goititzen. JE Ber 36. Olango azalbenen aurrean lasterra dik, orraatik, erriak arrausia.
TAg GaGo 80. Arrostia merke du gorrek (Ae), arrosia merke du horrek (BN-baig). 'Se dice de los haraganes'. A
EY III 254. Arrausia agorik ago, katamixarra pagorik pago (V-gip). Ib. 102. Begiak igurtzi naia, ezpaiñetan
arrausi, / gorputzaren ezaldia iñolaz ezin ausi. Or Poem 541. Arrausi luzea entzun bedi. NEtx LBB 186. Esan
zuen Mrs. Sappletonek, ahoa azken mementoan arrausin ordez hitz egitera behartuz. Mde Pr 99.
2. Suspiro. Arrausi andi batzukaz begiak Zerura irulten. Añ GGero 151 (Ax 207 (V 139) hats-beherapen).
3. arrosoin (VocB), errosin (B), erransin (AN-5vill). Ref.: A (errosin); A Apend (erransin). Estornudo. v.
usin, arkusin.
- AHARRAUSI EGIN (Gèze, H; arrausi e. Mg PAbVoc 240, A Morf 738; arrausia e. Lcc; arrauzia e. Lar, Añ;
arrauziñ eiñ V-gip ap. Etxba Eib; arrosin e. A Morf 738; errosiña e. Lar, Añ). Bostezar. "Bocezear, arrausia
egina" Lcc. "Arrausi egin, bostezar" Mg PAbVoc (s.v. usin egin). "Ezkontzerakuan be, arrauziñ eiñ ei eban"
Etxba Eib. Arrausi egikeran ezautu ezpaleu. A BeinB 86. Eta arrausi egitteko gogua baletort, eztot aborik
zabaldu biar aurduban be? Otx 128. Gosez arrausi egin bearko leukie bein baño sarriago. Eguzk GizAuz 119.
Haurrak zazpi harrosin egin zituen eta begiak ideki. "Et oscitavit puer septies". Dv 4 Reg 4, 35 (Ol, Ker usin
egin, BiblE eztul egin). Behatzen du eginez / lau bost aharrosi! Etcham 149. Zirriki-zarraka, prakak lotuten
ebazan bitartean, eldu zan eskaratzeraiño, ta iru minutuko arrausi bat eginda gero, sua ixetuten asi zan. Bilbao
IpuiB 166. Esnatu da gure azeria, ta aoa kanabete zabalduaz, arrausi luzea egin du. NEtx LBB 186.
- AHARRAUSI ERAGIN. "Arrausi eragin, hacer bostezar" A Morf 738.
- AHARRAUSI ETA AHARRAUSI. Bostezando continuamente. Gaba bertan egin eben arrausi ta arrausi.
Kk Ab I 81.
- AHARRAUSI-NAHI. Con ganas de bostezar. Eguna arrausi-nai asi-garaiean. Ldi UO 20.
- AHARRAUSIZ. Bostezando. "Arrauziaz, erdi loan, baillant et à demi endormi (LE)" H. [Baitire adizále
daudénak] kánpoan nolanái arrausias, erdi ló, arát onát beira. LE Urt ms. 34r (en la ed. de 1846, 96 arranziaz,
errata; Harriet cita tbn. esta última forma). Bainan hasten nitzakoteia bai erlijioneaz mintzatzen, aharrosiz ari
zauzkit eta badoatzi zoin bere alderat. Prop 1890, 20. Arrausiz izerdi otza buruan dunarena. "El del que tiene la
cabeza bañada en sudor y bosteza". Or Poem 543.
Etim. vEys piensa en aha- 'boca' comparando con ahalusain. El final coincide por la forma con hautsi, ausi,
frecuente en compuestos.
aharrausika (H, A (+ aa-)), aarrosika (A), aarrosinka (V-gip), arrausika (A), arrauzika (Lar DVC 166, Añ),
arrauzinka (V-gip), arrosiaka, arrosinka (V-gip), errosinka (Lar H). Ref.: Etxba Eib (arrauzinka); Elexp
Berg (arrosinka).
1. Bostezando. "Errosinka dago, está bostezando" Lar. "Bostezar, arrauzika, aozabalka egon" Añ. "Arrauzinka
egon nintzan gaubela guztian" Etxba Eib. Albuetara begira, ar[r]osinka edo aldamenekuagaz berbaitan.
msOñ 194r. Guztiz nagi epelik, ganora baga, arrauzika, erdi lo, albora adi. Añ EL 1 86. Zer da bat egotea /
albako mezatan / ikusten gizon ta andra / arrausika Eleizan! Azc Ezale 1897, 50. Arrausika legetxez erantzun
eban. A BeinB 90. Giza seme ta emakume luzetetsiak, arrausika ta (zarrenak beintzat) zuzmurtuak ziran. A Ardi
62. Arrosinka sarritan / zabalduaz aua. JBDei 1919, 282. Azkenean bat arrosiaka hasten da. Bertzeak orduan:
Ahoa idekia baituk, balia hadi zerbaiten galdatzeko. Egunaria 4-1-1960 (ap. DRA). Otsoa, / otso berdea, /
arrausika edo / nagiak ateraten / ari da, lupu bat lez. Gand Elorri 173. Alfer, eguna ezin higatuz, aharrosika
daudenek ere badute norbait. Herr 23-8-1956 (ap. DRA). Negar egin beharrean parrez hasten zaigu, eta
aharrausika aurkitzen dugu su eta gar ari gatzaizkionean. MEIG II 57.
2. arrosinka (G-goi (comunicación personal)), arroxinge (V-m ap. Etxabu Ond 118). (Sust.). Bostezo.
aharraxetan (S ap. Lh). (Ines.). "En train de se brouiller" Lh. Cf. AHARRETAN.
aharrazale. Pendenciero. "Hor aharrazale bat" Darric (ap. DRA). Halako gizona ezta aharrazale inhur
eztialakoz irainden, ezta lotsa irain dezen. Egiat 255.
aharroi. Disputador, reñidor. v. aharrari. Ez dirateke [Elizatik berheziak] net bulest eskiaren emaitera,
gihau aharroi dolügarriak bagira. Herr 13-5-1965, 3.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
71