A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
iraun dezan kendu bear zaizka aize bide guziak. Mb IArg I 375.
2. (a- V, G ap. A). "Tobera, ventilador, caño por donde entra el aire en una fragua" A. Ujaikija edo uagia.
Kañuba o aisebidia. Toberia. Sutegija. Mg PAb 134 (en una lista de nombres relacionados con las ferrerías).
3. (BeraLzM), axebide. Ventosa. Zuk diñozunez orren minbera baldin badago, axe-bidiak imiñi edo odolatarea
egin edo beste osakaien bat ezarri biar ixango yako, gatxari yagokanez. Otx 161s.
haizebilo. "Aizebillo (V-gip), azote" A. "Iraburrak iru gauza daukaz: irabur-eskua (makilla lodia da au), ugela
ta irabur-aizebilloa (V-gip), tres cosas tiene el mayal: el ástil, la correa y el palo" Ib. (s.v. irabiur). Cf. IDAUR-
ESKU.
haizeburu. Casquivano, alegre de cascos. Onenak ez: gazte arro, zarkote nagi, erdi-langille, oso-edale,
gezur-billari, aizeburu, etxekalte guztiak eta emakume arrotz lasai batzuek. Ag G 351. Aize buru bazera / gazte
gaztetatik / uskeritan dirua / gastatzen gogotik. And Egun 71. --Eztakizu asko, Kati. --Zer eztakit? --Zurekin
dantzatzeko dedan amorro bizia. --Ai au aize-buru! NEtx LBB 198.
haizedi. Aire, atmósfera. Zelaiak belar eze usaitsuz orlegiturik, [...] biboletaz, kamamillaz, et'aneika lore
pollitaz apaindurik eguaslearen aizediya usainztatzen dute. J.M. Tolosa EEs 1913, 113.
haizedun. 1. Casquivano, alegre de cascos. v. haizeburu. Itxaserrietan be eztirala gizon guztiak aizedun,
txakillo ta buru ariñekoak, eta badagozala zenzuna ta burua tentunean daukezan gizonak be. Ag Kr 56.
2. Soberbio, orgulloso. --Erdibitu bedi India, zioten maomatarrak [...]. --Ots, ez da orrelakorik egingo!,
zion indu-pizti aizedunak. India oso-osoan geldituko da Inglaterra etxeratzekoan. Sorarrain Lili 95.
haizegabetasun. Calma (en el mar). Itxasbidiaztirik jakitunak ere ezin eragotzi lezakee ez aize kontrakoa,
ez aizegabetasun edo kalma kaltegarria. Mg CC 189 (CO 284 aize kontrakuak edo itxaskalmak).
aizegaraun. "(msLond), urticularia" A.
haizegarri. (Lo) que produce gases, ventosidades. Nolako kalte eta trabu hainitzi egiten baitiote ianhari
beroek, espeziatuek, ke, lanbo eta haizegarriek. SP Phil 320 (He 322 ianari beroak, espeziatsuak, khetsuak eta
haizetsuak).
haizegile (Lar, Añ, H (+ a-)), haizeegile (H, + a-). 1. "Soplador, [...] aizegillea" Lar. "Abanico, [...] aizegillea"
Ib. (Añ aizegilla). "Souffleur, qui souffle" H. Eta azkenerako, denborale gogorretako aize sumintia ere
iruditzen zait erregeren jauregiko dama aberatsen aizegilleana bezain ezti. Ill Pill 5.
2. "Aizegile (V, G), horquilla de madera de cuatro púas que sirve para aventar el trigo" A.
3. "Haizeilea (BN-lab), moulin à vent" Lh.
haizegin. v. HAIZE EGIN.
aizego. v. HAIZE HEGO(A).
haizegune (aizegüne S ap. Lrq y Lh). "Endroit exposé au vent" Lrq.
haizeka. 1. Soplando. Izkera banatu bat ez omen da indarka bat izatera iristen. [...] Orain sorberri degun
Donostiako Argia argitxo ori itzalia izan diten, aizeka, aize emanka bizi izango lirake alde batetik Baionako
Gure Herria, bestetik Bilboko Euzkadi. GH 1922, 489.
Resoplando. Santxo gizajoaren urdailla ez zan noski bere nagusiarena bezaiñ fiña, ta an asi zan
goranaietan aizeka ta txorabiotan izerdika. "Y así, primero que vomitase le dieron tantas ansias y bascas, con
tantos trasudores y desmayos". Berron Kijote 189.
aizaka. Azkena zetorren Oreste aizaka, moxal atzeratuxeagoak izaki, azken aldian itxaroa tinkaturik.
'Orestes [...] avanzaba el último'. Zait Sof 30.
2. "Urie gozo gozo ari du (B), euri gozoa ari du (B), aizeka ari du (AN-5vill), uri aizeka ari du (AN-5vill),
aizeurie ari du esker gaiztoan (B)" Gte Erd 111. "Haize fina ari du (BN-arb), uri haizeka ari du (AN-5vill, BNarb),
aizeka ari du (AN-5vill)" Ib. 148.
- HAIZEKA ETA HAIZEKA. (Forma con reduplicación intensiva). Venga soplar. Alde guztietarik haizeka
eta haizeka ari diren ipar beltzak eta mendebal gorriak. MEIG VI 98.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
708