A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
ezere egiterik ez-ikusi artan. Anab Aprika 96. Eta gauz auek siñale zigurrez ikasi ditzagun, bero-euri-aize aldiak
alegia [...]. Ibiñ Virgil 77.
haizealditxo. Dim. de haizealdi. Biozparrengo aizealditxoak neurriratzen eta esiratzen zekiana zan. TAg
Uzt 114.
haize-arka. "Aparato soplador, compuesto solamente de tablas de madera, que competían con los clásicos
fuelles de cuero" Zubiau Burd 106. "Trompas o aize-arkas" SMuj Geogr. Gral. del País Vasco-Nav. (Barcelona,
1918), 489. "La bouche du soufflet, aize arka, [...] jetait une nappe d'air frais qui soudain faisait rougeoyer l'azur
sombre du lingot mal refroidi" Lh GH 1921, 87. Por haberse construido de su orden en la ferrería de Bengoolea
de Legazpia una trompa o aizearka. ExtJG 1773, 51. La aizearka de Bengo-olea. Ib. 52. Y sin que estén
saciados de agua (o como dicen nuestros oficiales itoak) [...] en la aizearka de la ferrería de Amaroz. Ib. 53. El
soplo de la aizearka nada tiene de perjudicial a la buena calidad del fierro. Ib. 54. Auzpoetan bakarrik
berdiñeztasun ta aldakuntzarik. Batez ere irutarikoak agertzen zaizkitzu: larruzkoak, zurezkoak eta "aize-arkak".
Garayalde Elezar 71.
aizeatu. v. haizatu.
haizebe (V, G), aizabe (G), aizebee, aizape (Lar), aizepe (H). Ref.: A (aizebe, aizabe); Elexp Berg (aizebe). 1.
Sotavento. "Position d'une embarcation sous le vent" H. "Gure mendixetako zugatzak dira orritsuak. Ortik
ainbeste orbel neguan aixebietan" Etxba Eib s.v. orrixa. "Lugar resguardado del viento" Elexp Berg. Cf.
haizalpe. Bela luzaturik igestu eta aizapean zeudenen babesera sartu izan zalako. 'Las naves que estaban al
socaire del viento'. Izt C 442. Nasara sartu zala potiñ bat, geienak agiri zirala aizebeko aldetik, estu, baña oso
urrian. Ag Kr 17. Ozta ozta ikusten doguz gure aizebeetik datozan barkuak. Berriat Bermeo 389. Iñungo aizebe
ez abaro barik, lokarri ez lagungarri bage. Erkiag Arran 163. Lau barku gatoz alkarren atzetik. Geure
enbarkaziñoa dator aizerengo. Gure patroia radiotik berba egiten asi da aizebeetik datozan barkuakaz.
"Artxanda" dator aizebeerengo. Berriat Bermeo 388.
2. (En ines.). Bajo el viento, bajo la galerna. Haizepean eta ihurtzurien habarrotspean sortzen eta hazten
diren perlek ez dute perlen axala baizen eta barnea mami gabea eta hutsa dute. He Phil 202 (SP 200
haizetzean).
Etim. De haiza-/e + behe.
aizebela (G-goi). "Txepetxa bezalako txori txiki bat. Ta, metaforice, onela esaten dute: eguraldi aize bela
dago, alegia txoroa dagoala" Vill (comunicación personal).
haizebelaskiro (a- Izt VocC, H (G)), aizebelatskiro (Izt 19v). Con ligereza, al buen tuntún, caprichosamente.
"Bibilis bobilis" Izt 19v. Ez du, bada, inork ere zer uste izan, izengaiñ oek diradela edozein gisatakoak eta
aizebelaskiro nola nai ifiniak; baizikan [...] begiramen andiarekin jarriak. Izt C 22.
haizebelats (G-goi; Izt 22v; aize-belatz H (G), A), aizepelats (G-to). Ref.: A EY III 372; Vill (aizepelats).
Persona inconstante, alegre de cascos. "Aize-belatza, girouette" H. "Torpe" A, que en EY III 372 dice:
"Casquiligero, aize belats (G-goi) [...]". "Neska aizepelatsa! (G-to), neska txoroa!" Vill (comunicación personal).
v. haizeburu. Ez alzaiote iruditzen, aize-belats oei, beren jaioterriko dantza oniritziak, iraingarriren batzuek
diradela? Izt D 27. Bañan anziña anziñakoak eta Euskaldunen izenekoak diradela enzutea aski da [oitura
gogoangarri oek biak] zenbait aizebelatsek ostikoperaturik aintzakotzat ez artzeko. 'Los insensatos'. Izt C 218. Ez
daike izan banoa eta soberbioa, zenzu gabea aizebelatsa ez dena. LE Urt 327 (ms.116r zenzugábe fátuo).
haizebera. "Aizebera (V, G), sotavento" A. v. haizebe.
haizeberritu. "Ventilar, orear. Oxigenarse. Koartoa aize-berritu. Aize-berritzera al dijoaz beoiek? Gketx Loiola.
v. aireberritu.
haizeberritze. "Ventilation, haize-berritze; ventiler, haizea berritu" T-L.
haizebetu, haizepetu (a- H (V, G)), haizapetu (Lar). "Sotaventar, poner a sotavento" Lar. "Sotaventado,
aizapetua" Ib. "Prendre une position sous le vent" H.
haizebide. 1. Vía de aire. Baña ez da aski argiarenzat eskatzen duen olio guzia bere aldian ematea [...],
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 707
mende.