A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
4. "Mimbre (BN-baig) (Darric)" DRA.
ahagorri (L, BN, S; O-SP 225 SP, H), ahogorri (L, BN; H), aragorri (L, BN; H). Ref.: Alt Bot 16; A
(ahagorri, aragorri); A Apend (ahogorri); Lh (ahago). Romaza. "Nom d'une herbe" O-SP 225. "Patience,
herbe" H. "Aragorria. Landare huni ahogorria erraten diote zenbeit eskualdetan, hala nola Donibane-
Lohitzuneko kantonamenduan" GH 1930, 226. "Aragorriari [...] ahogorria [esaten diote] han eta hemen" Zerb
GAlm 1947, 21. v. ahago. Huna gure basa-mirikuaren landare maitatuenak: urtsu-belarra, morroina,
aragorria. Zerb Azk 88. Aragorria baino landare hedatuagorik ba ote da Euskal-Herrian? Ib. 88. Purgatzeko
ematen zuen aragorria Baltatzarrek. Ib. 88.
ahagozi, ahagozo. v. ahogozo.
aai. v. 1 ai.
ahaidantza, ahidantza. Parentela. Ilki zaite zure lurretik, eta zure ahaidantzatik, eta yein zite erakhatsiko
derautzudan lurrerat. TB Act 7, 3 (Ol aidetartetik, Ker, IBk senitartetik; Lç ahaidetarik, Dv ahaideen artetik).
Hor zuen inguruan bere familia eta ahidantza ederra. Othoitz 1961, 364 (ap. DRA).
ahaide (L, B, BN; SP, Urt I 36, Ht VocGr 270, VocBN, Dv, H), aide (V, G, AN, B, Ae; Mic 8v, Lar, Añ, Izt 28v,
Dv (G), H (V, G)), ahide (BN-baig), eide (G-nav). Ref.: Bon-Ond 139; VocPir 152; A (ahaide, aide); Iz ArOñ
(aide), Ulz (áide); Echaide Nav 226s.; CEEN 1970, 358; Gte Erd 64, 250; Izeta BHizt2. Pariente. "Aideak
alboan, ortzak ordea aboan" Lar (s.v. pariente; cf. infra RS 138). "El pariente más lejano que hermano: primos,
etc." Iz ArOñ. "Ahaideetara bildu zen (BN-lab-arb)" Gte Erd 64. AxN explica (de modo inexacto) primuak (249)
por aideak. v. 1 askazi, senitarteko. Tr. La forma documentada en la tradición septentrional (nunca, salvo
error, en textos suletinos) es ahaide, y en la meridional aide (no está registrada la acentuación anómala aidè). En
Leiçarraga hay un sólo ej. de ahide frente al menos 19 de ahaide, por lo que seguramente se trata de una errata.
Posteriormente ahide se encuentra en Hiribarren (junto a ahaide), Joannateguy, Arbelbide (tbn. ahaide), Prop,
Mirande (junto a ahaide) y Mattin. En DFrec hay 39 ejs. de ahaide y 3 de aide.
Unharzuna ahaidiek bertan dute partitzen. E 27. Aideak eta adiskideak (Pamplona, 1564). TAV 3.1.18.
Anaie, deitzen dirade Hebraikoz, ez haurride diradenak solament, baina ahaide guziak-ere. Lç Decl a) 1r. Bere
ahideak eta adiskide familiarak deithurik. Lç Act 10, 24 (He, TB, IBe ahaide, Ol, Arriand aide; Ker senide, IBk
senitarteko). Neure anaieakgatik, zein baitirade ene ahaide haragiaren arauez. Lç Rom 9, 3. Aide baga bakotx
nago / desditxadeau eresketan. Lazarraga 1197v. Aginak urrago, aideak baño. "Más cerca los dientes que
los parientes". RS 138. Ene aitaren, eta amaren, aiden, adiskiden [...] arimak. Ber Trat 90r. O esker gabeko
ume! O ahaide atzeak! EZ Man I 122. Ene ahaideak, adiskideak, giristino prestu guziak. Harb 291. Eta [legea]
hain herstuki begiratzen zuen, non ezpaitzen faborerik, ahaiderik eta ez urrerik eta ez zilharrik hauts arazi ahal
ziazaionik. Ax 346 (V 230). Ea ezkondu zan [...] aidegaz. Cap 112. Hobe da adiskide hon bat ezen ez ahaide
ehun bat. O Pr 522. Uko egiten zerauezaten aberatstasun, ohore, gradu, adiskide eta ahaide guziei. SP Imit I 18,
3. Haren askaziak eta ahaidiak oro. Tt Arima 111. Zu ziñen zure ahaiden / ontasun handi bakarra. Gç 114. Nere
lengusu guziei eta izeba eta berze aide eta adiskideei nere goinziak (AN, 1699). ConTAV 5.2.9. Burasoentzat eta
ahaidentzateko obligazinoa handia delarikan. ES 195. Senartzat rezibitu nai deban gizonaren aideren batekin.
OA 78. Naturaleza bozten da ahaide eta adiskide haiñitzen izateaz. Ch III 54, 14. Ni naiz aide eta arla dakazkit
bi seme. (Interpr?). SermAN 2v. Bere senar difuntuen aide batek. Urqz 24. Aita Santuaren aidea zen. Mb IArg I
263. Eta azkenik ditxa andiaz, S. Luis ta S. Estanislaoren aideak odol batekoak egin ziran. Cb Just 11. Ahaide
bezala, yabe zaitezke lur hartaz. Lg I 248. Elisabeth zure ahaide saindua. Mih 51. Osabak, izebak eta bertze
ahaide eta aitzindariak. Brtc 60.
(s. XIX). Esan bear du aidea zala lenengo edo bigarren graduan. Mg CC 118. Neure guraso, aide, ongill,
ezagun ta adiskidak. Añ EL 1 91. Zuen senide, aide, adiskide edo ezaguna. Gco I 360. [Jesus egitea] gure kide,
aide ta anáia. LE Ong 47r. Konzienziaren aldetik, ahaide, adiskide, bertze lagunen aldetik. Dh 165. Zuben seme
alaba ta aidiak. JJMg BasEsc 272. Aide batek itxiten zaituz bere ondasunen herederu. Astar II 157. Maite zuen
[Birjina sainduak Elisabet] naturalki bere ahaide bezala. Jaur 354. Gizonak, duenetik / bere emaztea, / utziko du
guraso / anai ta aidea. It Fab 217. Ahideak baditu eskal-herrietan. Hb Esk 119 (158 ahaide). Bereala bere
jaioterri eta aideetara begia ezarri zuen. Lard 26. Ez bedi loia biurtu apaiza bere erritarren eriotzan, baizik
bakarrik aideen eta aldekoenean. Ur Lev 21, 1s. Ezen ez da ahaiderik, baizik-ere zu lehenbiziko zarena eta ni
bigarren naizena. Dv Ruth 4, 4 (Echn aide). Eta etzala aietzaz iñor errukitu erri onetan aide asko bazituzten ere.
Zab Gabon 37s. Aide aberats eta dirutsuak. AB AmaE 295. Ahide eta atze, hemen diren guziei. Jnn SBi 130.
Alan izanezkero / alkarren aideak, / Bonaparte zegaitik / ezta adizkidea? Azc PB 219. Begien aitzinera jin
zauzkit ene burraso eta ahaide giristinoak. HU Zez 135.
(s. XX). Ez ahide ez adiskide, eztu nihor bere aldean. Prop 1904, 148. Inguruetako aide, adiskide ta
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
7