A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
leen, ereinda zeukaten azia dana leortu ta galdu zuen. 'El soplo de la boca diabólica'. Ib. 101. Aixe bolada
puztsuak sua zabaltzen eban. AB AmaE 447. Soñu aundi bat, aize-bolara baten antzekoa. Goñi 27. Aixe-bolada
batek artu dauz / baratzetako loriak. Enb 45. Aize bolara aundiak Ataunen izan ziran. JMB LEItz 99. Uda
azkeneko aize bolarak iñorkiña daraman bezela. JAIraz Bizia 24. Alako baten Lauzpeltzko atariin aize
bolara'atek jo ementzian (G-goi). JMB Mund II 93. Aize-bolara bat arrotzen da. --Ene! Aize au. Ederki
gogoratzen naiz. Orrelakoxe egualdia zan zure ama il-aurrez. NEtx Antz 10. Aize bolada batek gonak apur bat
jaso eutsazan. Erkiag BatB 77. Nere olerti-aideak, izan zuan alako aize bolara. NEtx LBB 225. Iñungo aize
bolarak ere eztizkio ostoak erauzten. Ibiñ Virgil 85. Itxasotik datozan aize-boladak. Alzola Atalak 83. Orduan,
ikaragarrizko aize-bolarea jagi zan, eta txalupea betetzeraiñokoxe olatuak jausten ziran txalupan. Ker Mc 4, 37
(IBe haize-burrunba zakarra atera zuen; Ker Apoc 6, 13 aize-bolada).
v. tbn. Zait Sof 187. Txill Let 94 (47 aize-bola). Etxde JJ 162. Gand Elorri 83. IBe Lc 8, 23.
Gas, ventosidad. Asto orrek, zamatuta dijoala, iru aize-bolara atzekaldetik botatzen dituan orduan, zureak
egin du. NEtx LBB 183.
- HAIZE-BOLIADA (L-sar ap. A). Ráfaga de viento, ventarrón. v. HAIZE-BOLADA.
- HAIZE-BORROKA. "Aize-burruka, [...] pugna entre vientos de dirección diferente que se da generalmente
antes de las tormentas. Egundoko aize-burrukia dago ta danbarradan batzuk entzun biarrian izango ga" Elexp
Berg.
- HAIZE-BUHADA (L, S ap. A). Ráfaga de viento, ventarrón. v. HAIZE-BOLADA, HAIZE-BURRUNBA.
Jiten da gero aize buhada bat eta etxia lürreratzen dü. Ip Dial 31.
- HAIZE-BUHETA (a.- S; Foix ap. Lh). Ref.: A (aize-bolada); Lh (aize-beltz). Ráfaga de viento, ventarrón.
"Aquilon" Lh. v. HAIZE-BOLADA.
- HAIZE-BULTA. "Aize-bullta (S), coup de vent" Lh.
- HAIZE-BULTZA. Ráfaga de viento. v. HAIZE-BOLADA. Muñoetako kea eta suaren gorria aize-bultzaz
gorantza zoazin. 'La rafale folle'. Or Mi 96. Gero, lau aingeru ikusi nitun lurraren lau zokoetan zutik, lurreko lau
aizeak geldi eukitzen, legorrean, itxasoan eta zugatzetan aizebultzik sortu ez zedin. Ol Apoc 7, 1 (BiblE haizeak
jo ez zezan).
- HAIZE-BUNBADA (Lar). Ráfaga de viento. "Ventolera, viento recio y poco durable, [...] aize bunbadea",
"torbellino, [...] aize bunbada", "tremolina del aire" Lar. Aize buunbada izugarrien artean, Jainkoaren
aserrezko su bizi illun batek [...]. Cb Eg II 140 (Dv haize bunbada izigarrien artean). Ta, alako baten, brast,
joten gaitu aize bunbada gogor batek, eta dsaust danok itxasora. Ag Kr 89. Urolako ur garbi bareak axebunbada
gogorrak [...] loituten dauzan lez. "El empuje de huracán bravío". Arriag Lekob 7.
- HAIZE-BURRUNBA (L, BN-baig, Sal ap. A). Ventarrón, ráfaga de viento. Kanpoan aize burrunba,
marruma eta hil-sistu. Iratz 147 (132 haize burrunba). Eta geroztik haren hil-hatsa bihotzez bihotz dabila, /
Haize burrunban Herrian piztuz haren goi-amets zabala. Ib. 148. Aize-burrunbak bezala oiu zegitenean: Santa
aundiak, el zakizkigute. 'Comme un grand vent'. Or Mi 12. Aize-burrunba aundiena... "El mayor golpe de
viento". Or Eus 390. Oial-ontzi, lurrin-ontzi, / aize-burrunbak jo ditun gisan / batean dute ein irrintzi. "Por el
mismo ventarrón". Ib. 397. Ekaitz gogorrak aize-burrunbaz / ugiñak lertzen baditu. Ib. 386. Horretan, haize
burrunba zakarra atera zuen, eta uhinek txalupa jotzen zuten. IBe Mc 4, 37 (IBk haize-ekaitz handi bat). Itsaso
aserrearen aize-burrunba. "El estruendo del viento". Berron Kijote 153.
- HAIZE-BURRUNDA, H.-FURRUNDA. Torbellino. Aize-burrundak baitu aizatzen orbela. "El ventarrón".
Or Eus 30. Ura zurrunbilotzen zuten aize-furrunda izugarri aiek. Or Mi 129. Udalatik begira nengoela,
egundoko aize-burrunda sortu zan bat-batean. NEtx Antz 14. Zarata aundi bat eta aize-burrunda bat-batekoa
entzun bitez. NEtx LBB 177.
- HAIZE BURUZIUA (det.). "(V-ger), volada de aire caliente" A.
- HAIZE-BUHUNBA (L ap. A; Lar, H), H.-BUHUNBADA (H). Ráfaga de viento fuerte, torbellino. "Ventolera,
viento recio y poco durable, aize buhunba" Lar. "Torbellino" Ib. "Tourbillon" H. v. HAIZE-BURRUNBA.
Orduan altxa zedin haize buhunba handi bat, eta bagák sartzen ziraden unzira. Lç Mc 4, 37 (HeH haize
buhunba; He, Dv haize xirimola, TB ixkiidu). Hauk dira ithurri ur gabeak, hodei haize buhunbaz erabiliak. Lç 2
Petr 2, 17. Ethortzen da gero haize buhunba bat eta etxea badoha lurrera. Dv Dial 32 (It aizete, Ur aixe andi, Ip
aize buhada). Buruilaren 15ean, arrasteari, haize-buhunba gaitza izan dugu. Herr 22-9-1960 (ap. DRA).
"Ventolera, vanidad, soberbia, aize-buhunba, antustea" Lar.
- HAIZE EBAKI. Pasear. v. haizepaitu. Jokhaderan etzanik orhoitzen nintzan nola eguna joan zerautan aize
ebakitzen (paseatzen). Igela 152.
- HAIZE-HEGI. Izar dago zerua lau aize-egietan. "En las cuatro direcciones". Or Eus 288.
- HAIZE EGIN (Urt I 412, H (+ a-)), HAIZEGIN (Lar, Añ (G), Dv, H (+ a-); axegin Añ (V)). a) Soplar; dar aire.
"Aventar, aizegin" Lar. "Soplar, [...] azegin" Ib. (v. tbn. Añ). "Suari haize ematea ou egitea, souffler le feu" Dv.
"Argiari haize egitea, souffler une lumière" H (s.v. haize). "Haizegizu argiari, suari" Ib. "Auspoak eztute
haizerik egiten, le soufflet ne souffle pas" Ib. (s.v. haize). v. HAIZE EMAN. Laur Aingeru zeudela lurraren
laur korneretan, zadutzatela lurreko laur haizeak, haizerik ezlagianzát lurraren gainean. Lç Apoc 7, 1 (He egin
ez zezatentzat haizerik lurraren gaiñerat; TB haize batek ere ez zezantzat buha). Errozu itsasoari geldi dadilla
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
697