A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
aitzintxo. (Dim. de aitzin). "Areola domus, [...] etxe aitzintxoa" Urt II 287.
aitzintzaile. 1. Promotor, que mueve. v. aitzinatzaile. Litaniak Iainkoari [...]. Marearen eragillea.
Guaiaren gelditzaillea. Haizeen aitzintzaillea. EZ Man II 191.
"Accusator, [...] aitzintzáillea" Urt I 90.
2. aintzintzaile (Dv). Que se adelanta, se anticipa. "Aintzintzailea, qui prévient, qui devance" Dv. Azkue,
aunque dice tomarlo de Duvoisin, da la forma aintzintzale y el significado de "precursor".
aitzintze. "Antecessio" Urt II 135.
aitzintziketa. v. antxintxiketa.
aitzinurrats, aintzin-urhats (Dv). 1. "Prééminence, préséance. Aintzin-urhatsa daukanak ez du ondokoa jautsi
nahi, celui qui tient le premier rang ne veut pas descendre au second. Aintzin-urhatsa ematea, céder le pas.
Aintzin-urhatsa hartzea, prendre le pas, prendre le devant" Dv.
2. aintzin-urhats (T-L). "Préparatif" T-L.
aitzin-urren, aintzin-urren. Sucesión. Zergatik ziran aldien aintzin-urren, ageriko ioan-etorri eta abar.
"Ordinem temporum". Or Aitork 105.
aitzitasun. Oposición. Arlo ontan, erlijiñoaren eta erlijiñorik gabeko munduaren arteko aitzitasuna ezin
gordiñagoa izan; eta noski, erlijiñoaren aitzitasunari politikarena jarkitzen (oponerse) zitzaion. Etxde Itxas 7.
aitzitik (L, BN-lab; SP, Urt I 68, Ht VocGr, Lar, Añ (AN), Lecl, Izt 12r, Dv, H), aitzetik, ainziti (Dv, que cita a
O), aitziti, aitzitikan. Ref.: A; Gte Erd 203. 1. Al contrario. "Au contraire, mais" SP. "Antes bien, bai aitzitik"
Lar (Añ aitzitik bai). Harriet añade una supuesta var. vizcaína atxiti, que no encontramos con este significado en
ningún otro lugar; cf. antxiti.
Tr. Documentado profusamente en textos septentrionales (no suletinos), hasta finales del s. XIX, época a partir
de la cual su frecuencia va disminuyendo; en Jean Etchepare, por ej., sólo se encuentra en una ocasión; cf. Dv:
"presque tous les auteurs se servent de ce mot perdu dans l'usage commun". En la tradición alto-navarra se
documenta en las versión del Padrenuestro de Beryain y en otro texto del s. XVII. En textos guipuzcoanos o
vizcaínos aparece en Ubillos y Beovide, y en algunos autores del s. XX. Además del más usual aitzitik, hay
aitzetik en Leiçarraga (un sólo ej., junto a numerosos de aitzitik), en Beryain y en Chourio, ainziti en Oihenart,
aitzitikan en Argaignarats y en la aprobación de Onsa de Tartas, y aitziti en Ubillos. En DFrec hay 37 ejs. de
aitzitik y 4 de aitziti, ninguno de ellos en textos del Norte.
Baina hark etzuen egin nahi ukhan, aitzitik ioanik ezar zezan hura presoinean. Lç Mt 18, 30 (He, Dv aitzitik;
Ur baizik, Hual beizik, Samper baizik ere). Ezen eztu halako erakutsi nahi bere burua hala egiten duenak, aitzitik
Iesus Krist desaboatzen eta ukhatzen bezala du. Lç Ins F 6r. Gure bekhatuén kausaz hire hirá iraxeki izan duk:
baina aizén orhoit, ezen hire izena gure gainean inbokatzen dela, eta hire merká eta señalea ekhartzen dugula.
Aitzitik entreteni ezak eure graziaz gutan hasi ukhan duan obrá. Ib. A 6r. Eta ezkaizazula utzi tentazioan
erortera, aitzetik libra gaizazu gaizetik. Ber Doc 84r (ConTAV 5.2.8, 117 (AN) aitzitik; CatMaq 380, Añ CatAN
3, CatB 10, CatCla 13, CatUlz 3 y Legaz 5 baizik, CatAe 4, CatSal 5 y CatR 5 baia). Ez nazazula zeure ganik
egotz: aitzitik fabora nazazu. Mat 289. Ea beraz bat bedera eztadilla engana, / Aitzitik dadukan promes
Baptismuan emana. EZ Man I 71. Ez nazazula zure koleran zenza. Aitzitik, Iauna, duzun nitzaz pietate. Harb
319. Erran zioten, arren zegiola Iainkoari hetzaz othoitz. Ihardetsi zerauen Frai Gilek: Aitzitik, Iaunak, zuek
egiozue nitzaz. Ax 149 (V 98). Amorioz eta gogotik dabilzanen trabailluak eztira trabaillu, aitzitik, hetan atsegin
hartzen da. Ib. 488 (V 315). Baldin uste baduzu emaztetan anhitz usatzeaz, emaztetako gutizia gutituko zaitzula,
enganatzen zara. Aitzitik [...] emaztekin usatzeaz ere, egiten da emakhoiago. Ib. 386 (V 253). Etzitzauzte
hurbiltu, ez heltu / Aitzitik zitzauzte gibeltu. O Po 48. Ezi esta deuskai edertasuna, / Lagun ezpadu hontarsuna; /
Ainziti, ederrik gaitz dena, duzu / Berhala, nol' esne' uluzu / denean. Ib. 17. Gizonek hetaz horditurik eta
itsuturik, eztute hori ezagutzen; aitzitik abre mutuak bezala guthizien arauera doaz. SP Imit III 12, 4. (Mst bena,
Echve ezbada). Hainitzetan badirudi karitatez hari garela, eta aitzitik sensuen oldez hari gare. SP Imit I 15, 2.
Eztugu deusik kausitu fedearen kontrako denik: aitzitikan dugu iuiatu bide hon bat bezala dela [...]
abanzaeraziteko. In Tt Onsa 9. Ene desgraziez alegera direnak bihur beite desohorearekin. Eta aitzitik zure
bilha dabiltzanak ediren bezate zure baithan bere bozkarioaren materia. Gç 54.
(s. XVIII). Eta esperantza dut [...] hunen ahoak eta mihiak bathere ahalketan eman gabe, aitzitik ohorezki
egietan atherako nautela. ES 400. Ez duzun zeure buruaz urguilluzko gogoetarik; aitzitik aithorzazu garbiki zure
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
667