A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
(He, TB, Dv, Ip, SalabBN, IBk, IBe zahar, Ur, Or aurreko, Ol asaba, Ker aurretiko). Iesus Kristen burhaso eta
haragiaren arauezko aitzinekoak. Ib. 1, tít. Ezazula bergantza har / gure falten gañean, / ez eta hain guti gure /
aitzinekoenean. EZ Eliç 343. Niri neure aitzinekoak utzi derautan hazienda haur. Ax 245 (V 165). Hunelakoak
ziren zure aita Iauna eta bai bertze zure aitzinekoak ere. Ib. 7 (V 3). Aitzinekoak ordenatu duten bezala.
"Secundum majorem institutionem". SP Imit IV 10, 7. Hilak hil dira, gure aitzinekoak ioan dira. Tt Onsa 79.
Gure aitzineko hilen arima honak. Bp I 130. Gure aitzinekoen nahiak, zoñek hasperenez galthatzen baitzien
Mesia jin ladin. Bp II 15. D. Miguel Carlos Oquendo Sanmiliango Markesa eta haukien bertze aitzineko hainitz.
ES 117. Halatan beraz erran behar da gure aitzinekoek hemendik hartu zutela gure herriaren izena. Ib. 162.
Esta supherbiatzen bere sortzeaz, estu prezatzen bere aitziñekoen noblezia. Ch III 54, 14. Zuen aitzineko
israeldarrak [...] jan zuten mana. Mb IArg I 388. Arzen dituzte zenbaitek beren aitzineko ongi arkitzen ziranen
itxe bateko gauzak eta bazterrak. Ib. 221. Mesias onen aitzineko ezin izan zitekeen humerik bage iltzen zen
ezkondua. Mb IArg II 147. Nola hartzen zuen Ruth bere emaztetzat, nahiz begiratu aitzinekoen izena. Lg I 249.
Gure aitzinekoak itzaltzen diradeano. Egiat 167.
(ss. XIX-XX). Itzul zaite aitzinekoen lurrera, eta zure ahaidegora. Dv Gen 31, 3 (Urt hire aiten herrira, Ur
zure gurasoen lurrera). Ikusazu non diren zure aintzinekoek utzi izan zerotzuten etxea. Dv LEd 252 (Cb Eg II
lenagokoak). Ez gaizki har aintzinekoen erran zaharrak ere. Dv Imit I 5, 2. Gure aitzinekoek sinhetsi dute Eliza.
Hb Egia 148. Beren aitzinekoetarik zauzkaten sinheste eta egitate gaixtoak osoki galdu ez direno. Prop 1888, 86.
Morde de Belzunze, zoinen aitzinekoak Eskual herritik atheratzen baitziren. Elsb Fram 64. Manu harrek
ekhartzen zuen nongo ere baitzituen bat-bederak bere aintzinekoak eta arbasoak. Jnn SBi 10. Eta beraz, Igandeegunaren
sainduesteaz den bezenbatean, zer diote gure aitzinekoek? Arb Igand 122. Ez guk egina [eskuara],
bainan aitzinekoetarik ukan bezala beiratu behar duguna. HU Aurp 177. Bazakiten hori gure aitzinekoek, guk
ahantzia baldin badugu ere, edo zorokeriaz utzia. JE Bur 93. Horra Nafarroako ohidura zaharrenetarik bat,
zoinek erakusten dauku zer fede suharra zuten gure aitzinekoek. Zub 79. Aintzinekoak oihuz baitzauden, zuri
baitzauden osoki. Iratz 102. Badakizue zuen aintzinekoeri erran izan zaiotela. Leon Mt 5, 33 (Lç, TB, HeH
lehenagokoei, Dv zaharrei, Echn zagarrei). Biriatu bere aintzineko guzien herria zuen. Zerb Azk 84.
Hamahirugarren mendetik hunat haren aintzinekoek ukana zuten [...] Xaberriko edo Etxaberriko etxaldea.
Ardoy SFran 57. Gure aintzinekoen kantuko gostua. Xa Odol 118.
2. (B ap. A Apend; H), aintzineko (H). Superior, jefe. "Supérieur, chef" H. "Persona influyente" A Apend.
Aita-amén eta bere aitzinekoén eta gehienén desobedient diradenak. Lç Ins B 3v. Gure rejitzeko eta irakasteko
ezarri dituán aitzinekoetara dozil eta obedient garate. Lç ABC B 2v. Bere borondate propioa utzirik bere
aitzinekoen eta gaiñekoen borondatearen azpian iartzea. Mat 149. Nork eman daie sinestea / Aski dela
salbatzeko / Heren-ordenan izaitea / Mentaberri aintzineko. 'Sous les ordres de Mentaberry'. Monho 36.
Bertzeren manupean bizi denak guzien gainetik amor eman behar deraie bere aitzinekoei. Dh 72. Neure
aitzinekoa don Martin Cordobakoa dut, Nafarroko aintzindari berria, harekilakoa naiz. Laph 78. Sinhesten
duzu, Frantziak, hainitz urthez bere buru eta aintzineko izan duela, Napoleon lehena. Lap 37 (V 21). Ferry zen
orduan ministroen buruzagi. Hura zuten framazon edo harginbeltz direlako gizon tzar horiek orok beren
aitzineko. HU Aurp 64.
3. (BN-baig ap. Lh; H), aintzineko (Dv). Intermediario, comisionado, representante. "Aintzinekoa se dit d'une
personne qui prend en main les intérêts d'une personne engagée dans quelque affaire. Il se prend quelquefois
pour protecteur, et d'autres fois pour représentant, mandataire, agent" Dv. "Garant, intercesseur, intermediaire
(que l'on envoie devant)" H. "(Lf), avoué" Lh. Iesus Krist adbokat dugula eta hura aitzineko ezarten dugula.
Lç Ins E 3v. Gauzak hain ongi hasiak ongi akabatzeko, / Garat eta Ithurbide behartu aintzineko. 'Il nous faut
Garat et Ithurbide comme représentants'. Monho 56. Zaldia, hantxet, aintzineko on baten gomendio utzirik...
Bainan aintzineko on horrek ez du denborarik galtzen [...]: horra nun joan den ximixta bezala. Lf Murtuts 42.
4. + aintzineko (Dv, H). Predecesor (en un cargo, etc.). "Les prédécesseurs" Dv. Bizkitartean haren kortea
ederrago eta loreago zen, egundaino haren aitzinekoen mendetan izan zen baino. SP Phil 541. Gure jaun
apezküpiak bere aitzinekoen herexa saintier jarraikirik berrizki nahi dü [...] egin dezen pronoa. Bp I 18. Nahi
dügü permesione haur, hala nula beste zoin ere jardietsi edo ukhen beitzüntükeie gure aitzinekoetarik edo gure
ganik, deüs baliotako diren. Mercy 17 (palabras del obispo de Oloron). Izan dire hirur ehun Aita-Saindu; ez da
bat aitzinekoen sinhestea utzi duenik. Hb Egia 112. Aingeruen komentuko serorak beren aitzinekoen
khartsutarsuna ahantzirik, lazotarsun galgarri batean eroriak ziren. Laph 73. Errege inozent harek behar zuen
pagatu haren aitzineko hobendunentzat. Elsb Fram 57. Aiphatu zuen [erretor berriak] bere aitzinekoa. JE Bur
184.
+ aintzineko (Dv, VocBN (-nz-), H). Predecesor, antecesor. "Devancier" VocBN. Introdukzione hunetan
ezin eskiriba dezaket [...] gure aitzinekoek debozionearen gainean iadanik argira eman dutenaz bertzerik. SP
Phil b 4v. Framazonek [Tenploko xebalier] hek dituzte oraino ezagutzen beren aitzinekotzat. Elsb Fram 10.
(Ref. a cosas). [Pastoral] hauk Frantziako teatro xaharretik jalgi dira [...]. Bi hitz, aintzineko arrotz
horietaz. Lf in Casve SGrazi 8.
5. + aintzineko (H). Guía. Cf. ITSU-AITZINEKO. Erdu ziten Betlemera, / Izar bera / Iarririk aitzineko. 'La
même étoile les guidant'. O Po 62. Egungo-egunean Frantzia guzia, gobernamendua aintzineko, kexatua dabila
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
662