A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
oilaxko ixterrek gantza guti trabatzen diote! Barb Sup 98. Zoko batean gelditu zen eta bidaria aitzindu zitzaion
erraten ziola: galbiderik ikusten ezpaduzu, ziztukaldi bat. FIr 150.
3. + aintzindu (Dv). Adelantar, sobrepasar; superar. "Bertzeen aintzintzerakoan zangoa hautsi zuen, au
moment de devancer les autres, il se cassa la jambe" Dv. Ezpainak, arros' orri / Gorriak bezain gorri: /
Hortzak aitzintzen, xuriz, / Ezein esne isurkorri. 'Ses dents dépassent en blancheur n'importe quelle goutte de
lait'. O Po 36. Urhats-urrik bethi ganez aitzindu du panttupan [apoarmatuak herbia]. Gy 58. Ximiztan doa lau
arrudetakoa, aitzinduz eta gorriraziz, lasterrean, burdin bidetako hegastinak. Hb Egia 145. Miserable harrek,
zaldiz galopan, aintzindu zuen Erregeren karrosa. Elsb Fram 91. Halaber jakitate mota guzietako itsu [...]
badire, asko begiduni aitzindu baitzazkote ernearen ernez, jarraikiaren jarraikiz. HU Aurp 189. Hortan, bertze
askotan bezala, gure auzo alemanek aspaldian aitzinduak gituzte. JE Bur 49. Tripan izigarriko guduak ari
zaizkon: arnoek ezin elgar adi, ilhar-xehea lur-sagarrari aitzindu nahi, oilakia antzarkiari, gasna eta kafea
azari. Lf Murtuts 27.
4. Adelantar, mover hacia adelante. Eta hark bere eskua aitzindu, eta hartu izan zuen [usoa] eta erretiratu
beregana arkan barna. Urt Gen 8, 9 (Dv, Ur luzatu).
5. Ir adelante, avanzar. v. aitzinatu. Gero Abram partitu zen handik zihoala eta aitzintzen zela eguberdi
aldera. Urt Gen 12, 9 (Dv goan zen aitzinat, urrunago jotzen zuelarik hegoaldera, Ker aurreratu zan).
6. (Urt, Lar). Hacer avanzar, hacer progresar. "Amplificare fortunam, gloriam, fortuna, loria aitzintzea,
hobeago errendatzea" Urt II 62. "Augescere, [...] haunditzea, berertzea, haztea, abantzatzea, ai[t]zintzea" Urt
III 173. "Adelantar" Lar. v. aitzinatu (2).
7. (L-ain ap. A; Lar, Añ (AN)), altzindu (Sal ap. A). "Anticipar" Lar, Añ y A.
8. (Lar, Añ (AN)). "Anteponer" Lar y Añ.
9. Prevenir (a una persona). Lilluraren aurka aintzindu gaitzaketen ezarkiak begiratzea. "Atender a las
circunstancias que nos pueden prevenir contra la ilusión". Zink Crit 28. Ustez eroso, bañan ikuskin / arenganako
bidea / aintzindu gabe goazenentzat / sasi ta zuloz betea. EA OlBe 79s.
- EZIN AITZINDUZKO. "Ezin-aintzinduzko, qu'on ne peut devancer, prévenir" Dv.
aitzinduagotu. "Adelantar más" Lar.
aitzinduegitu. "Adelantar demasiado" Lar.
aitzine (S; Añ (AN), Lecl, Arch VocGr), aintzine (-nz- BN ap. A VocBN). 1. (Sust.). Parte delantera.
"Frente, fachada, [...] (AN) aitzenea [sic]" Añ. "Le devant" Lecl y Arch VocGr. "Façade, partie antérieure d'un
corps" VocBN. "Façade" Lrq. v. aitzindegi. Eta unzi aitzinea landaturik tink zegoen: eta unzi gibela hausten
zen bagén botherez. "Du côté de la proue". Lç Act 27, 41 (TB untziaren aitzinea; He, Ol, IBk, IBe branka, Dv
aitzineko muthurra, Ker aurrekaldea). Hek angurák unzi aitzinetik hedaturen. Lç Act 27, 30. Artzaña bada
beztitzen, / Josliak tü gomendatzen / Zaragollen alderdi bata oihal hobez ezar dezen. / Halere higatüren dizü
aitzinia beno lehen. 'Plus tôt que le devant'. Etch 302 (tbn. en ChantP 180 y Or Eus 281).
2. aintzine (-nz- VocBN). "Espace devant un corps" VocBN.
3. (Añ (AN)). Cosa previa, lo que va antes. "Salutación del sermón, sermoi [...] aitzinea" Añ.
- AITZINE HORRETAN. "Aitzine hortan (BN-baig), en esta temporada" A. v. AITZIN HORRETAN. Ene
lagunen ganik jakin duzu aitzine hortan eria nintzala. Prop 1888, 115.
aitzinegitu (Lar), aitzinagitu (Añ (AN)). "Adelantar demasiado" Lar y Añ.
aitzinegun, aintzinegun (R-uzt ap. A). Víspera. "Ulun-ezbaian edo ez-ulun bai-ulun dagonean, eskila
durrundaka ari da xei-aintzin egunean" A (s.v. aintzin). v. aurregun. Hirur ase hauk aditzen dira
barureguneko baraskariaz, aitzineguneko auhariaz eta biharamuneko askariaz. O Pr 67. Aitzinegüneko edo
bezperako irakur-aldia. Ip Hil 1.
aitzine egun. Día anterior. "Aitzine egün batez (S)" Gte Erd 57.
aitzinegur. "(Sc), la leña que se pone delante para sostener a las demás" A.
aitzineko (SP, H, VocB, A), aintzineko (G-nav, AN-5vill; Dv), aitzinako (Lar, Añ (AN)). Ref.: Iz Als
(aintzinekuk); Gte Erd 21. 1. (Gralmte. pl.). Antepasado. "Aitzinekoak, majeurs, ancêtres" SP. "Antepasados"
Lar y Añ. "On le dit quelquefois pour ancêtres" Dv. "Aintzinekoak [...], anciens" H. "Aintzinekuk, los
antepasados. Gure aintzinekuk" Iz Als. "Hau amaren aldekoa da (G-azp), ori aintzinekotik eldu da (AN-5vill),
hori heldu da aintzinekotara (AN-5vill)" Gte Erd 21. Cf. AITZINEKO. Según el editor hay aizineko 'antepasado'
en la Doctrina de Lizarraga de Elcano.
Zergatik hire diszipuluék iragaiten dute aitzinekoen ordenanza? "L'ordonnance des anciens". Lç Mt 15, 2
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 661
mende.