A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
Goyhetche, Larralde y Laphitz lo emplean con aux. trans. bipersonal. Axular lo usa tbn. con aux. intrans.
unipersonal.
Etxean sarthu izan zenean, aitzin zekión Iesus, zioela: Simon, zer irudi zaik? Lç Mt 17, 25 (Ip aitzintü zeion;
Samper altzinatu zitziozun, Hual antzinatu zitzaun; Ur aurrea artu zion, Echn mintzatu zuen lenik, Or aurreratu
zitzaion). Gu bizirik goitiko garatenok Iaunaren adbenimenduan ez gaitzaiztela aitzinduren lo daunzatenei.
"Nous [...] ne préviendrons point ceux qui dorment". Lç 1 Thess 4, 15 (Dv lo daudenei ez garela aitzinduko;
Bibl ez ditugu (herioan) lokartuak aintzinduko; IBe ez diegu hil direnei aurrea hartuko). Guziak gatik nola
iustuak Iustizia eginen duzula badakit penitenzia egitera zuk hargatik igurikitzen derautazun bezala, aitzin
ezpanakizu. Harb 236s. Hartarakotzat, aintzindurik bezala, ordenatzen du legeak egotz ahal dezakezula obra
berria. Ax 79 (V 53). Eta baldin faltak zureak badira, hobenduri zerori bazara, orduan zu zara obligatu
aitzintzera eta hitz eske iarraikitzera. Ib. 295 (V 196). Egin nahiaren ezin egina, bekhatuak berak aitzintzea; ez
guk bekhatuen, baiña bekhatuek gure utztea. Ib. 176 (V 119). Hau aspaldi zinioen / agindu jendeari: / promes
hau aitzindu zeikan / pobluen mendeari. Hm 173s. Ene Iainko Iauna, aitzin zakisko zure serbitzariari zure
eztitasuneko benedizinoez. "Praeveni". SP Imit IV 4, 1 (Mst aitzinetik hel erazi, Ol aurrendu). Ni aitzitu
(aitzindu) natzaie neure dulzuraren benedizinoez. SP Imit III 58, 3. Ordea hori eztuzu ardietsiko, haren grazia
aitzintzen ezpazaitzu eta erakartzen ezpazaitu. SP Imit II 8, 5. Jainkoaren justiziari [...] eta penei aitzin
gakizkoten, mundu huntan penitenzia eginez. CatLav 446 (V 209). Ez xoilki deliberatuko dut goardian egotea
hura ez ofensatzeko, baiñan oraiño hari aiñtziñtzeko preparatuko ditut hitzik eztienak. He Phil 120 (SP 117 hari
aitzintzeko). Bazinaki nor den edaterat galdetzen darotzuna, aintzinduren zinaizkon, eta zerorrek galdeginen
zinoen edaterat. Lg II 136. Eta bere erraietan zakharkeiela, sei ilhabete hetan, Salbatzaillea aitzindu behar
zuena. Ib. 101. Jinkoaren ama izan arren, Birjina humil hark ez du idurikitzen Elisabeth aiñzin dakioen. Mih 61.
(ss. XIX-XX). Aitzindu zaizko zure nausiari / Heriotzeaz, sortzeaz bezala. Monho 160 (se refiere al Bautista).
Hala nola argi izarrak aintzintzen baitu iruzkia eta hunen etortzea Lurraren argitzeko eta berotzeko [...]. MarIl
93. Prodigo gaztearen Aita urrikalmenduz hunkitua da: badohako aintzintzera, besarkatzen du. Jaur 125 (tal vez
error por aintzinera). Alba ethorri baiño lehen / Zutela yaiki arazten: / Eta oillarraren kantua / Bethi zuela
aitzindua. Gy 59. Ohatzetik hurbilxko / zabiltzala etsaiak. / Ai! lanjera aitzintzeko / ditut nik hegalak. Larralde in
Onaind MEOE 453. Ikhusten zuen galdua zela Frantsesek oseba aintzintzen balinbazuten. Laph 9. Halere
handia izan zen gure bozkarioa, sarthu ginenean gure misionest lagun maiteen egoitzan, erregeren manuer
aitzindurik. Prop 1887, 163. Kintaleko harri bat / hartzak hor hartzen du. / Ukhaldiari zaio / ulia aitzindu; /
Jaunaren kaskoa du / harriak arraildu. Zby RIEV 1908, 765. --Beharrik aintzindu baititugu! --Ba, bainan ez dut
uste luze igurikatuko dugun. Barb Sup 57. Ziriku merkatariari aitzinduz erosi nition mutilari gutun eta palasa
guziak. AIr RIEV 1928, 602. Europako bertze gizadi guzier aitzinduz, itsasoz-itsaso helduak ziren Asiako
hegietarat. JE Ber 68. Oilar gazte bat, iziturik, ustez eta iguzkia aintzindu zitzaion egun hartan. Barb Leg 25.
Wellington aitzindu zitzaion eta burua itzul artean Larrungo mendiaz jabetu. Zerb Azk 34. Xedea aintzintzen
zaiola heltzeko bideari. Lf in Zait Plat XXII.
(Con sintagma verbal con suf. -tzera). Adelantarse (a hacer algo). "Agurraren egitera aintzintzen [sic, con ain-
] banaiz (Ax), si je prends le devant pour saluer" Dv. Elkharri ohoratzera aitzinzen zaitzatela. "Prévenant l'un
l'autre par honneur". Lç Rom 12, 10 (He aitzin zazue batak bertzea elkhar ohoratzen, Dv ohore ekhartzera bata
bertzeari aitzin). Neror agur egitera aitzintzen banaiz. Ax 295 (V 197). Ama, aitzint zazkio puta deitzera. "Ma
mère, avancez-vous à l'appeler putain". O Pr 484.
2. (AN-5vill, B; Lar), aintzindu (B), alzindu (Dv (que cita LE Kop)). Ref.: Gte Erd 284; Izeta BHizt2.
Preceder, ir por delante; adelantarse, dejar atrás. "Anteceder" Lar (cf. nota: "mejor se hacen con aurrera joan,
aitzinat gan"). "Advantage [en el tenis], aitzindu da (AN-5vill)" Gte Erd 284. "Adelantar; aventajar. Aitzindu ta
irabazi" Izeta BHizt2. "Aintzindu beti" Ib.
Tr. La construcción normal es con aux. intrans. bipersonal. Con aux. trans. se encuentra en TB y Duvoisin.
Egiaz erraiten drautzuet ezen publikanoak eta paillardák aitzinzen zaizkizuela Iainkoaren resumara. "Les
peagers et les paillardes vont devant vous". Lç Mt 21, 31 (HeH aitzinduko zaizkitzue, Dv aitzinduren
zaizkitzuela, SalabBN aintzinduko zautzie, Leon aintzinduko zaizkitzuela; TB aitzintzen zaituztela; Ur joango
dirala zuen aurretik, Ip lehentüren zaitziela). Baina resustiza nadinean aitzinduren natzaizue Galileara. "J'irai
devant vous en Galilée". Lç Mc 14, 28 (TB zuen aitzinean yoanen naiz, Leon aintzinduko nitzaitzue, Or aurrea
artuko dizuet). Lasterka ziren Piarres / eta Joanis partitu; / Joanis gaztea, ordean, / Piarresi aitzindu. EZ Noel
107. Hargatik aute errege / arrotzek abertitu; / zeren, bada, ez atzaie / Betleena aitzindu? Ib. 72. Aitzinduko
zaika sua / etsaien erretzeko (Ps 96, 3). "Ignis ante ipsum praecedet". Hm 62 (Dv sua goanen da haren
aitzinean). Arrazoin guzia, bilhatze edo galdegite naturala behar zaio fedeari iarraiki, ez aitzindu, ez eta kontra
iarri. "Non praecedere". SP Imit IV 18, 5 (Ch aitziñean ibilli, Mst aitzinetik juan, Echve aurreratu). Lenbiz
galzále galdúak / alzindudire judúak, / Berén ustés bai sandúak, / baña egiáz deabrúak. LE Kop 163. Bainan
hiletarik piztuko naizenean, aitzinduko zaituztet Galileara. Dv Mt 26, 32 (Lç zuen aitzinean ioan, HeH zuek
baino lehen ioan, Ur zuek baño lenago joango, Ip lehentüren nitzaizik). Nehondik eztela [eskuara] bertzen
urratsari jarraiki ahalko; ja puskaz aitzinduak dituela oro alde orotarat. HU Aurp 202s. Athean harat [Xoane]
badoha orai. Xaneta haren ondotik, bainan Xoane aintzintzen zaio: alabainan hogoi urthe hartan jan dituen
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
660