A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
2. (L? ap. A (que cita a HeH); HeH Voc, Hb ap. Lh, Dv (que cita a HeH)). Canto jubiloso. "Aharaia,
bozkariozko kantuak, eresia, aihubia, ahairea" HeH Voc. "Chant joyeux" Lh. Esta acepción se debe sin duda a
una conjetura etimológica de Harriet, que no da en su dicc. este significado, pero relaciona el término con
ahaire. Hasi ziren multzoka dizipuluak Iainkoari oihuz eta aharaiaz. "Gaudentes laudare Deum voce magna".
HeH Lc 19, 37 (He bozkarioz Jainkoa laudatzen).
aharantza (SP A, Dv, H). 1. Discurso, palabras. "Aharantza ederra du, il a beau discours" SP. "Ahoan
aharantza eder izaitea" Ib. "Discours" H. "Aharantza tapatzea (EZ), réduire au silence, fermer la bouche" Dv.
"Lotsak aharantza tapatu dio, el miedo le ha cerrado (sic) la boca, le ha hecho callar" A. Hala duenean bada
hisia aitziñatu, / eta onei penen lotsaz aharantza tapatu. EZ Man I 74. Laudorioak emanik neure antze aphurraz,
/ berzeak ere deitzen tut aharantza laburraz. EZ Man II 17 (Harriet traduce: "je mentionne les autres en un bref
discours"). Eta emazteak senharrari fidelki begiratu behar dioen lehen gauza dela beharria, arren aharantzarik
edo azantzik bat ere hartan sar eztadin hitz garbien eta zuhurren soinularitasun emea eta amudiozkoa baizen.
SP Phil 399 (He 404 senharraren bozaz bertze guzientzat, Echve Dev 450 beste soñu ta itzik ez bada
konbersazio garbi, atsegiñ ta santuak).
2. (SP Dv, H). Lengua, idioma. "Aharantza arrotzez minzatzea, parler les langues étrangères" SP. "Langage.
Aharantza arrotz batez mintzatzea, s'exprimer en une langue étrangère" H. "Aharantza arrotzez mintzatzea,
hablar lenguas extranjeras" A. Ondra baizen eztukezu, Iaun Prelata arrotzaz, / entzutea mintzo dena beldurki
aharantzaz [...] / Arren estima ezazu zuk ere ohorea, / aharantza arrotz batez sujeta mintzatzea. EZ Man I 7.
(SP Dv, A). Modo, estilo de hablar. "Éloquence, façon de parler, langage" SP. "Aharantza eztia (SP), parler
doux" Dv (pero no lo encontramos en Pouvreau). Egia bilhatu behar da Eskiritura sainduan, ez aharantza
ederra. "Eloquentia". SP Imit I 5, 1 (Ch elokuenzia eta hitzen distiadura, Mst elhen edertarzüna, Echve
jakintsoak bezala itz egitia, Ol itz-antzea).
3. (Ht VocGr 341; -nz- Lar H). "Conversation" Ht VocGr 341. "Conversación" Lar. La fuente de
Larramendi es probablemente Martin Harriet.
aharaukeria. "Cháchara, cotorreo (Darric)" DRA.
aharben. "(Hb), pièce à plier la toile (tiss[age])" Lh.
ahardi (V-m-gip, G-goi-azp-to, AN-gip, L, B, BN, S; SP, Gèze, VocBN, Dv, H), ardi (G, AN-gip). Ref.: A
(aardi, ardi); BU Arano (árdia); Iz ArOñ (aardi), To (aardiya), UrrAnz (aárdixa), Als (ardi); EAEL 85; Gte Erd
16.
1. (Sust.). Marrana, cerda. "Truie" SP y VocBN. "Cochon femelle, truie" H. "Árdia, cerda sin crías, ardiá, la
oveja" BU Arano. v. aharkela. Et inter viros nominatos [...] Belasco Ahardia [...] vel omni concilio de Villa
Vascones (s. X). TAV 2.1.3. Ahardi ikhuzia itzuli izan da istilera iraulzkatzera. Lç 2 Petr 2, 22 (He ahardi;
TB urde urrixa, Ker txarri eme). Lau oñekuak batzuek dira ordotsak, bestiak aardijak, edo arrak ta emiak. Mg
PAb 87s. Ahardi erdi-berriari bazka ona eta nasaia ematen zaio. Dv Lab 283. Ume guti egiten duen ahardia ez
da berriz ernalaraziko. Ib. 283. Bai ordotsak bai ahardiak hamabi hilabetez goiti behar die hüme egiteko. Ip
Dial 97 (It txerri emeak, Ur txarri emiak). Basa herri hautan, ahardirik ez da erdi behar herriz kanpoan baizik.
Prop 1897, 252. Zerria esaten zaie ardi-ordotsei, naiz txiki ta naiz aundiei. Inza EEs 1915, 210. Ordotx eta
aardien berri txikitatik ikasiak asi oi dira basarrietan. NEtx LBB 19s. Bere arreba, / bere izeba, / izorra den
ahardia. Arti MaldanB 207.
(Empleado como insulto). Aurpegira barre egiten zion, sorgina, atsoa, ahardia eta puta deitzen zion. Arti
Tobera 285.
2. (S ap. Lrq /a)ha)rdi/; SP, VocBN, Gèze), ardi (Lcc (s.v. berraco), Aq 80). (Uso adj.). "Macho y hembra en los
cerdos, ordotsa, hárdia con el acento breve [es decir, ardià, distinto del de ardiá 'la oveja']" Aq 80. v. URDE
AHARDI, zerrardi.
3. (BN; VocBN Dv, H (BN)), ardi (L-sar). Ref.: A y A Apend (aardi); JMB At (ardi). (Por extensión).
Hembra (pieza). "Pièce de bois du pressoir aux trous de laquelle s'adaptent les fouseaux pour presser" VocBN.
"Aardi, tornillo (Sal)" A Apend. "Tuerca" JMB At. Para este cambio cf. esp. tuerca < puerca (v. DCECH s.v.), fr.
écrou < lat. scrofa etc.
ardi (G-to). "Los cepos de la ferrería "Azcue la nueva" iban sobre una madera conocida por ardie. La ardie
quedaba por debajo de la planta de la ferrería" Garm Olag.
- AHARDI-ALABA. Hija de puta. Emakume ezkonduren bati ardi-alaba dala [...] dinoana. "Fija de p...". A
EY I 150.
- AHARDI-SEME (ardi-seme V arc. ap. A, que cita a Mic). Hijo de puta. --Ikusleak arangino eztitu ekarri
alkandorak. --Oa bada eske ardi seme ori. "Pues hideputa id por ellos". Mic 12r. I al aiz, ardi-semea, Mirei
lilluratu duna? 'Fils de prostituée'. Or Mi 56. Ala, zeure bularren estul orregaz geu bere, kutsuturik jarteko?
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
66