A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
Tolosa EEs 1913, 114.
aitzindarixka, aintzindarixka. (Dim. de aitzindari). Oficial o jefe de bajo rango. Hamahiru aleman -soldado
eta aintzindarixka, orotarik-- jali ziren ilhunbetik. Barb Piar II 97.
aitzindatu. "Preferir" Lar.
aitzindatze. "Anticipación", "prelación" Lar.
aitzinde. 1. "Anticipación" Lar. "Anticipadamente, aurreeraz, aitzineraz, aitzindeaz" Ib.
2. "Preferencia" Lar. "(Hb), primauté, préférence" Lh.
3. "Partie de devant d'une habitation, d'un bâtiment" H. "(BN-lab; Lf), devant; façade" Lh.
aitzindegi (L ap. A; SP, Hb ap. Lh, H), aintzindegi (Dv, A, T-L), aintzindei. 1. Fachada, parte delantera de
una construcción; escaparate. "Devant de maison" SP. "Partie de devant d'une habitation, d'un bâtiment" H.
"Face, façade, partie de devant d'un édifice" Dv. "Fachada" A. "Façade d'un bâtiment" Lh. "Vitrine, [...]
aintzindegi" T-L. Bertze batek aldiz zion: etxe aitzindegi hori, / Ez zait iduritzen ongi ni naizen sinpleari. Gy
105. Luphean zilho bat nolazpait egin, aintzindegi bat eman, eta hara gisu-labea. Dv Lab 188. Jaunaren
aitzinean zen kobrezko aldarea berriz, khendu zuen tenploko aitzindegitik, eta aldarearen lekhutik. "Transtulit de
facie templi". Dv 4 Reg 16, 14. Magasin aintzindegiak gostu handirekin berregindu dituzte. Herr 25-12-1958
(ap. DRA). Nork ez du Atharratzetik goiti ezagutzen Santa Madalenaren kapera? Egun hautan, tenpesta dela
karia, aintzindei guzia erori da. Herr 12-1-1961 (ap. DRA).
"Le devant des choses en général: d'une étoffe, endroit, la poitrine, etc." H. Helaz! nork du ifernuak baizen /
aitzindegien asmatu hanpatzen? Rob in Onaind MEOE 444 (Harriet traduce: "la poitrine, le sein"). Eta, gerlako
kapitain balin badire, izan dezakete aintzindeian bada-gathu edo bertze basa-ihizi zenbeiten larrua. Prop 1893,
158. Xantza duzu giren tenoren baigira... Bertzenaz, zure buru aintzindegi horrek bero-aldi bat har bailezake.
Larz Bozak 32.
2. aintzindegi (Dv y A (que citan a He)). Preferencia. "Aintzindegia ematea (He), donner la préférence" Dv.
Fama ona kanpoko señale bat bezala da, bertutea non egoten den erakhusten duena: hargatik beraz behar zaio
eman bertuteari toki guzietan eta gauza guzietan aiñtziñdegia. He Phil 226 (SP 224 abantailla).
3. (H), aintzindegi (Dv, A). Jefatura. "Aintzindegia ematea [...], donner l'autorité" Dv. "2.º autoridad; 3.º
mando de un ejército" A. Aunque Duvoisin y Azkue citan a Larreguy, en éste sólo encontramos aitzin-. Hain
zagokon ederki aitzindegia, non edireten baitziren haren baitan gizon adituenetarik igurik ahal zitezkeien
guziak. Lg I 204. Xedea hartu zuen khentzeko Joabi armadetako aitzindegia, ematekotzat Amasari. Ib. 318.
Zanbri bizi zitekeien dohatsu eta deskantsuan: aski ohoratua aurkhitzen zen armadetan zadukan aitzindegiaz. Ib.
348. Eman zion Piarresi bere arthalde guziaren aitzindegia. Lg II 294. Bere ontasun guzien ainzindegia eman
dio [Jinkoak Mariari], haren medioz nahi ditu hek gure ganat hedatu. Mih 268.
4. Zona situada delante, enfrente. Kanporat athera zen orduan [Petri], ezkaratz aintzindegirat, eta oilarrak
kantatu zuen. Leon Mc 14, 68 (He eskaratzaren aitziñerat, Dv ezkaratz aitzinerat, Ol, Ker ataurrera, IBk etxe
aurrera). Hil-herrietan ez zen kasik dupaz bertzerik ageri: iduri zukeen dupagin handi baten etxe-aintzindeia. Lf
Murtuts 16. Bixkotx saltzale baten aintzindeian bi haur, badaude paztizeri beha zoin hartuko duten. Egunaria
1958 (ap. DRA). "(BN-lab), coro junto al altar mayor" A.
aitzindegitasun. "Commandement" H (que cita a Lg; cf. aitzindegi).
aitzindera. "Anticipación" Lar.
aitzindu (AN, L, BN, S ap. A; SP, Urt, Lar, Añ (AN), H), aintzindu (L, BN ap. A; VocBN (-nz-), Dv), aitzintu
(Gèze), aitzitu (SP), alzindu (AN ap. A), aizindu (S ap. A).
Tr. Documentado en la tradición septentrional y alto-navarra. En el s. XX tbn. se encuentra en algunos autores
occidentales, con un significado algo diferenciado.
1. Adelantarse, anticiparse; (con aux. trans.) preceder. "Aitzindu edo aitzitu nahi natzaio, je le veux prévenir,
devancer" SP. "Ego antecapiens dixi, nik aitzintzen naizela erran dut" Urt II 132. "Prevenir, anticiparse" Lar y
Añ. "Devancer" VocBN. "Aller au devant, prévenir, devancer" Gèze. "Galduko zaitu aintzintzen ez bazaizko, il
vous perdra si vous ne le prévenez" Dv. "Devancer, précéder [...]. Aitzindu natzaio, je l'ai devancé" H. "1.º
adelantarse; 2.º (AN-erro), prevenir. Gaitzari aitzin zakizko, precave el mal (Urt Gram 449)" A. "Aintzindu (L,
BN), anticiparse" Ib.
Tr. La construcción más usual es con aux. intrans. bipersonal, aunque Axular, Haraneder, Larreguy, MarIl,
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
659