A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
hamar mila khiristien aitzinian. Ip Hil 18. Soldado aitzindari giristino bat. HU Zez 136. Gobernamenduko
aitzindarien mehatxu eta gaztiguak. Ib. 77.
(s. XX). Ethiopiako erreginaren azpiko aitzindariaren bathaioa. CatJauf 106. Armadetako aitzindari, général
bat. JE Bur 25. Kanpaderako aintzindariak. StPierre 32. Elizako aitzindariek, orduan, Jainkoaren zuzenak
ostikatzerat ez uzteko, hetsi zuten kapera. Barb Sup 137. Bi aitzindari ohiek behar zütien ordian soldado
denborako gora beherak elez arraberrikatü. Const 38. Beharrik zituen on eta luzakor, okhaztaturik zauzkan
aintzindari gehienak. Etzuen bertzela bi urtherik iraunen guardagoan. Ox 199. Guarden aintzindari lehenak? Ib.
200. Bere Eliza osoaren Buru ta Aitzindari egiten du [Pedro]. Ir YKBiz 538n. Naiz-eta, noiz-bein, mutilzai zutik /
arnasez ziteken ari, / erakutsia emanez zuten / bizkorrenen aitzindari. "Era el jefe de los mejores dándoles
ejemplo". Or Eus 194. Askotan ikusi tut ibilki herrian / aitzindari eneak ezpata gerrian. Lf in Onaind MEOE
1137. Berrogei mila auher eta gosejankin, emazte bizitza gaiztoko bat aitzindari. Mde Pr 49. Erromatar
gudalostean aintzindari izandakoa. Ib. 248. Herriaren aldilako errebia saintu bat ikusi nai ginuke aitzindarien
urhatsetan. Gazte 1958 (Buruila), 3 (ap. DRA). Ertzañen aitzindaria. Izeta DirG 75. Ez balin bazuen gehiago
gerlako aintzindari beharrik bere mugen zaintzeko. Ardoy SFran 106. Español armaden aitzindaria. Ib. 49.
Jadanik ene menpeko / aitzindari agüdueri / Düt arrunt jakinerazi. Casve SGrazi 154.
v. tbn. Brtc 60. Dh 46. Arb Igand 163. Aintzindari: Dv LEd 250. Lap 326 (V 149). Zub 59. Zerb IxtS 77.
(Fig.). Gurutzearen bandera aitzindari harturik, / Eta zure izen Saindua foborera deithurik. EZ Man II 53.
(Uso adj.). Beraz, sehiak itzuli ziren sakrifikatzaile aitzindarietarat eta farisauetarat. TB Io 7, 45 (EvS
sakrifikazale aitzindarietara; Lç sakrifikadore prinzipaletara, Dv aphez nausietara, IBk apaiz nagusietara).
Gristino aintzindari guzien preso altxatzeko manuak. Jnn SBi 156. Gure Aita aintzindariaren manuz irakurri eta
etsaminatu dugu [...] liburu hau. Ib. pról.
4. (El) que va delante, (el) que encabeza. "Guía, de danzas, juegos, &c." Lar. "Aintzindari, capitán de los
jinetes [= el que encabeza la cabalgata] (AN-larr)" CEEN 1970, 180. Antzezlari eta koroen aintzindari
ezpatakiko zaldun bat agertu zen. Etxde JJ 173.
(Fig.). Franzes eta Uskara begiz begi ezarrier, jarraikitzen zaie hitztegi uskalduna, aitzindari joaiten
zerelarik uskaldun minzo gainen hatsarre bat. "Et précédés d'une introduction à la langue euskarienne". Arch
Fab 11. Ondoan datozen galderen ordena, galdegilea dutela beti aitzindari, ageri da jaun ta jabe. MEIG VI
150.
5. (B, S), altzindari (Ae). Ref.: A; A Aezk 289. "Delantero" A. "Altzindari, jugador delantero" A Aezk 289. v.
aurrelari.
6. Protagonista. Eskutitz au Pakita izeneko andra bateri egin eutson. El sí de las niñas antzerki-laneko
protagonista, aintzindaria, dala uste izan dabe irizlari batzuk. Alzola Atalak 144.
- AITZINDARI ORDE. Vicario. Zeina baitzen orduan bakhartegi hartarik hurbil zen Bapildeko [sic, por
Bapilde] batetako Aintzindari orde. Birjin 495.
- AITZINDARIZKO. Anticipado, previo. Hek ezagutzen tu aitzindarizko iakintasun batez (hura Theologek
deitzen baitute bisioneko iakintza) miratzen dituela gauzak hekin izaitean. "Science anticipée". SP POB 40.
Aitzindarizko eta ordu bereko seinalek. SP Phil 349. Aitzindarizko promes haren bidez. Ib. 415 (He 418 agintza
aitziñatu horren bidez).
aitzindarigo (S ap. Lrq (-gua); A), aintzindarigo (Dv), aintzindariko. Jefatura; rango de jefe. "La charge de
chef" Dv. "Rang de chef" Lrq. v. aitzindaritasun. Mila soldadoren aintzindarigoa ematea. Etcheberry (ap.
Dv). Establitua zuen bere Eliza, eta Jaun Doni Petriri eman zioen haren aintzindarikoa. Lap 291 (V 133).
Gerlari batzu zirela hiruak Nabarreko erregeren meneko, jende xumeetarik ororen arabera, bainan emeki-emeki
aitzindarigorat helduak. JE Ber 33.
aitzindaritasun (H), aitzindaritarzun (S ap. Lh), aintzidaritasun (Dv, A). Jefatura, mando; rango de jefe;
primacía. "La qualité de chef" Dv. "Qualité de supérieur (Dh)" H. --Zertan dago [Jondoni Petriren] lehena
izaite edo aitzindaritasun hura? --Ohorez eta juridikzionez gehiago izaitean. CatLav 56 (V 37). Zeren Jondoni
Petriri Jesu-Kristok eman baitzion Elizako aitzindaritasuna. Ib. 426 (V 202). Eman zion gerla-gizon multzo
baten aitzindaritasuna. Lg I 280. Aitzindaritasuna izan zuen denbora guzian, populua ez zitzaion behinere erori
idolatrian. Ib. 200. Errezibi beza San Mikhael Jainkoaren Arkhanieluak, zeinak merezitu baitu Zeruetako
armaden aintzindaritasuna. JesBih 462. Jinkoaren ministro bezala gobernioa edo aitzindaritasuna atxikitzen
zuten. Egunaria 1853 (ap. DRA). Aitzindaritasunak arthu [sic] behar dire humilki, ez ohore bezala, bainan karga
bezala. A.M. Beovide San Francizco (Baiona, 1874), 89 (ap. DRA). Jaundone Petrik zuen aintzindaritasuna edo
eskualdea gozatu baitute [...] Erromako Aphezpikuek. Arb Erlis 132. Hortakotz uzten zion gobernamenduak bere
aitzindaritasuna, soldado aintzindari guziez goragokoa. HU Aurp 73. Buruaren gain aldean, dilindan emana
zaio bere kalota gorria, bere aintzindaritasunaren seinale. Prop 1907, 178.
aitzindaritza. Eguzki-galdaz izerditutako bidaztiyari aitzindaritza (de guía) egin nairikan [mitxirrika]. J.M.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
658