A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
aitzindari bat. SP Imit III 6, 2. (Las diversiones y cosas del mundo son) bekatuen alzindari (328). LE-Ir. Aztibegia,
Agosti Xaho Basabürütarrak Ziberu herri maitiari Pariserik igorririk, beste hanitxen aitzindari. Chaho
AztiB tít. Ta ikus orbelez dan erantzia / ta apaingarri berriez yantzia, / baso zabalen aitzindari? "Heraldo de los
bosques anchurosos". Ldi BB 112. Izar urdin bat piztu da goien / arratsaren aintzindari. EA OlBe 66. Aizeak
gero ta oldartsuago datoz neguaren aintzindari. Etxde JJ 25. Gure lan asmoaren jarraiki jo dezagun euskalkanta-zaharretara,
auetxek izan baiditugu belaunez-belaun gureganaturik euskal-literaturaren aintzindariak.
Etxde EG 1956 (5-6), 44. Neguaren etorrera nabaitzen dut arratsetan: bere aintzindari dira aize-bolada otz
auek. Txill Let 94. Sor zaite egunaren aintzindari Lukiper goren. Ibiñ Virgil 54. Eta hemen bertan galdera bat,
gerokoen aitzindari, egiteko gogoak hartu nau. MEIG VII 180. Eta aintzindari nabarmenak, zeru-lurretako
nahaste ikaragarriak, izango zituena [gertakaria]. MEIG I 193. Alargun eta soil agertzen zaigu liburua bere
betean, ondorengo eske, etortzeko zen uzta joriaren aitzindari bakarti, izan zitekeenaren lekuko elbarri. MIH 48.
(Uso adj.). Ezen hunelako batasunaren egitera zure garazia aitzindariak [= 'gracia preveniente'] ernatu
nau. Harb 199.
Anticipado. Sekulako gozotasunen gustu aitzindari xipi batzu dira, Iainkoak haren bilha dabiltzan arimei
emaiten derauztenak. SP Phil 477s (He 484 gostu aiñtziñdari bat).
2. (B, S; Urt, Lar, Gèze), aintzindari (-nz- VocBN), altzindari (Ae), aitzinari. Ref.: A; A Aezk 289. Guía.
"Antecessor" Urt II 135. "Guía", "adalid" Lar. "Conducteur" VocBN y Gèze. Barreneko aitzindari haur edo
argi egille haur --zein deitzen baitute doktorek Synderesis--, da gure konzientzia edo arrazoi naturala. Zeren
ezta munduan halako aitzindaririk, gidaririk, argi-egillerik eta ez erakuslerik. Ax 420 (V 272). Har dezagun
geure aitzindari San Tomas, Doktor handi hura, zeren harekin batean izanen gara ongi kidatuak. Ib. 574 (V
368). Goihets Sion Salbaria / Artzain eta aitzinaria / Kantoretan, koblatan. "Lauda ducem et pastorem". O Not
(ed. RIEV 1926), 355. Gauza guztietan behar dela aitzindari edo gidari on bat bide onerat gidatua eta ongi
gobernatua izaiteko. ES 141. Halatan beraz baderraket eskuarazko Autoretarik hau [Axular] dela aitzindaria,
buruzagia eta lehena. Ib. 143. Hura izanen da gure laguntzaille, gidari, aitzindari. "Dux noster & praecessor".
Ch III 56, 6 (Mst aitzinetiko). --Zergatik haurrari emaiten zaio saindu baten izena? --[...] Hari emaitea gatik
imita dezakenzat aitzindari eta exenplu bat. CatLav 221 (V 111). Zerén trabájuen bidegóntaik baitoáie
gloriaráko dirénen prozésio luze edér luzitua, baitúgu kidári, alzindári ta lagún goápoak. LE Ong 52r. Bainan
Jainkoak, Moise aitzindari, athera zituen heien eskuetarik. CatJauf 26. Beren [marroen eta zikiroen] urratsen
arau, gelditze ala abiatze, hein berean doa artaldea, aintzindarien ondotik. Zub 97. Pitz gaiten eta airez-aire
joan, hek zerurat aintzindari. Iratz 150. Zakurrak aintzindari ta gidari zituztela. Etxde JJ 261. San Tomas [...]
gure ezkerraren [...] aintzindari eta gidari bihurturik. MEIG V 134.
(Uso adj.). "Ángel de la Guarda, Aingeru [...] aitzindaria" Lar.
3. (AN, L, B, S; Ht VocGr 337, Lar, Añ (AN), Arch VocGr, Gèze), aintzindari (AN-burg, B, BN, S; VocBN (nz-),
Dv, H; -eri B). Ref.: A (aitzindari, aintzindari); Lrq; Satr VocP (aintzindari); EAEL 39; Gte Erd 198; Izeta
BHizt2. Jefe. "Capitaine" Ht VocGr 337. "Caudillo" Lar. "Presidir, (c.) buru, aurrena, (AN) aitzindari izan"
Añ. "Chef, officier" Gèze. "Chef" Arch VocGr, VocBN, Dv, H y Lrq. "Jefe", "prelado" A. "Poliziain aintzinderia
(B)" Gte Erd 198. "Líder. Zu zara gure aitzindarie" Izeta BHizt2.
Eta Aingiru guztien lehena, aitzindaria eta agintaria, egin zen deabru, eta deabru guztien buruzagi, kidoin eta
kapitain. Ax 139 (V 92). Alferkeria, bizio guztien aitzindaria eta ithurria. "Magistra". ES 182. Munduko
Erresuma eta jendaki guztien artean Kristoren lege Sainduaren hedarazteko aitzindaritzat zebiltzan aingiruak.
"Praesidebant". Ib. 124. Nolako errespetua eta obedienzia bere aitzindarienzat. Ch I 18, 5. Gure aitzindari
guziak, hala dire gure Aita Saindua, gure Jaun Aphezpikua, gure Errotora, Errege, kargudunak, gure nausiak,
&c. CatLav 121s (V 67). Etzen supherago agertu ikhusteaz bere burua halako armada baten aitzindari. Lg I
208. Lekhu hartako [presondegiko] aitzindariak eman baitzion nausitasuna preso zaudenen bertze guzien
gainean (Gen 39, 21s). Ib. 97 (Urt presondegiko nausi, Ur karzelazai). Debora aitzindari zela. Ib. 202s. Printze
hunek bildu zituen bere meneko zituen aitzindariak. Ib. 374. Saulen aitzindaritarik bat, Doeg zaritzona. Ib. 283.
President edo ainzindariak ordena ona atxikaraziko du bilzarrean. Revol 125.
(s. XIX). Jaunak beira gaitzala, / Angleterra bezala / Xisma bat eginik, / Errege aintzindari / Emanez Elizari.
Monho 28. Sinagogako aitzindari bat ethorri zen, zoina belhaurikatu baitzen haren aitzinean. TB Mt 9, 18.
(SalabBN sinagogako aintzindari, Ip, Dv aitzindari, Leon aintzindari; Lç iaun, Ur agintari, Ur (V) prinzipe,
Hual sinagogako nausi, Ol aundiki). Bere aintzindariek eta bere erregelek manatzen ziozkaten gauza guziei. Jaur
385. Bere anaien, bere aitzindarien minzajia. "De leurs magistrats". Arch Fab 11. Mintzatu zitzaion bere
arthaldeari, / Aitziñdari, oste, bildotxei bereri. "Les chefs, la multitude, et jusqu'au moindre agneau". Gy 253.
Anaia Isidor du, Laphurdi guzian, / Bidetan aitzindari, omen berezian. Hb Esk 76. Hiriart gardetan da gora
aitzindari. Ib. 139. Naierako dukia tropa hetarik baten aitzindari zen. Laph 4 (78 aintzindari). Dio koleran
eskol-etxeko aitzindariak. Ib. 111. Gazteluko eta hiriko aitzindariek elgar adituko duzue. Ib. 7. Merezi duzula,
nihork baino gehiago, Sarako herri famatuaren aitzindari izatea. Elzb PAd 77. Bortz ehun soldadu, bere
aitzindariekin. Ib. 81. Jourdan zuten beraz hautatu aintzindaritzat Versaillarat yuan ziren gizon kiskil eta
gaixtoek. Elsb Fram 85 (83 aitzindari). Alde hetako Fraide-aintzindari batzuk. Jnn SBi 86. Komentu hartako
abadea edo lehen aintzindaria. Ib. 52. Ospitaleko aintzindariek. Ib. 91. Ordretako aitzindarien eta berrogei eta
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
657