A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
aitziñerat hartu; HeH, EvS, Dv aitzinatu, LE alzinatu; Ol, Or, Ker aurreratu, IBk bidera atera).
Ene emaztea duk bere egunetan aitzinaratua. Lç Lc 1, 18 (He -an aitziñaratua; Oteiza, Brunet, Or, Ker, IBk,
IBe -an aurreratua, Dv -an goana).
2. Presentar. Gure kongregazioneak difamatu nahiz aitzinaratu izan diraden enormitatezko eta
beilhakeriazko akusazione falsuetarik [defendatu]. Lç Ins F 8r.
3. Llevar adelante. Bere Seme lehen iaioa mundura aitzinaratzen duenean. "Quand il met en avant". Lç He
1, 6 (Dv ekharri, Ol sartu, IBe sar erazi).
aitzinarazi (A), aitzina arazi, aintzinarazi (Dv). 1. Hacer adelantar, hacer progresar. "Aintzinarazi, faire
avancer" Dv. "Eman du lanen aintzinarazteko manua, il a donné l'ordre de faire avancer les travaux" Ib. "Hacer
avanzar" A. Hori eginen du [...] gure aitzina arazitzeko humiltasun sainduan. SP Phil 227 (He 228
aiñzinarazteko). Aitzinarazi behar bidean, nahiago bailukete [eskuara] ikhusi osoki iraungia eta ehortzia. ES
165s. Zeinek bere Erresumetako hitzkuntzak galtzera utzi gabe, begiratzeko eta aitzinarazteko. Ib. 402. Ez duzu
aski billatzen ene ohorea eta loria aintziñaraztea. Mih 264. [Kofesor bat] hek bere hutsetarik korreji-araztea ta
prestutasunean aitzina-araztea bilhatzen duena. Dh 59. [Nahigabe eta persekuzione] horien guzien gatik
aitzinarazi, khordokatu gabe, bere bide zuzenean. Elsb Fram 109 (sg. DRA, pero no lo encontramos en esa pág.).
Ez baita irakurtze salbagarriagorik eta arimen berthutean aintzinarazteko gaiago denik. In Jnn SBi II.
Zarelakotz leiala eta eztia eta zuzena; eta zure eskuinak miragarrik zaitu aintzinaraziko. Dih MarH 108 (ap.
DRA). Azken mendearen ondartsurat hiru gizon agertu izan dira bizkitartean, hanitz aitzinarazi dutenak
muinetako zeluzez, eta heier datxikiten hari-piruez, ginaukan jakintza. JE Med 32.
2. (Urt). Adelantar. "Approperare" Urt II 212. Oporraldia aundinaiez aintzinarazi nula. Or Aitork 213.
- EZIN AITZINARAZIZKO. "Ezin-aintzinarazizko, qu'on ne peut faire avancer" Dv.
aitzinarazle, aitzina-erazizale, aintzinarazle (Dv). (El) que hace avanzar. "Celui qui fait avancer, qui pousse
en avant" Dv. Zeren ni beiniz egiaren barnian erakuslia, bihotzaren ikherzalia, phensamentien
enthelegazalia, egitaten aitzina erazizalia. Mst III 43, 4 (SP obrak aitzinatzen ditudana).
aitzinari. v. aitzindari.
aitzinarrastelu (Hb ap. Lh), aintzinarrestelu. "Aitzin-arrastelu (Hb), rateau à fumier" Lh. "Bieldo de hierro
de varias púas, intziñ-arrastulua [por aitziñ-?] (AN-5vill)" Caro CEEN 1969, 227. "Aintzin-arrestelu, horca para
hacinar mieses, etc. (Premorena)" DRA.
aitzinatto. "Un peu en avant (S)" Lrq.
aitzinatu (AN-egüés, S; Lar, Añ (AN)), aintzinatu (-nz- VocBN), altzinatu (-lz- H), antzinatu. Ref.: Bon-Ond
156; Lrq; Gte Erd 296. v. aitzindu; aurreratu.
Tr. Documentado en textos septentrionales y alto-navarros, y, ya en la segunda mitad del s. XX, en textos
occidentales. En DFrec hay 4 ejs. de aintzinatu (2 septentrionales) y 10 de aitzinatu.
1. Avanzar; progresar. "Alargarse", "avanzar" Lar y Añ. "S'avancer" VocBN y Lrq. "Adinez aitzinatiak dira (S),
adinez aitzinatürik da (S)" Gte Erd 296.
Tr. En los textos navarros y en Orixe aparece con aux. trans. (pero cf. infra, con el significado de 'adelantarse,
acercarse' en Mendiburu y Lizarraga, con aux. intrans.).
Giristino onak, urthe batez, aitzinatzen dira, baiña zu nola aitzinatuko zaren ezen gibelatzen zara, anhitz
bekhatu eta gaixtakeria egiten duzula. Ax 153 (V 101). Ezta aitzinatzen eta ez gibelatzen, bethi dago egoitza
batean. Ib. 602 (V 387). Ontasunean aitzinatzeko ahala, indarra eta libertatea. Ib. 158 (V 105). Nahi baduzu
bertutearen bidean aitzinatu, zaude Iainkoaren beldurtasunean. SP Imit I 21, 1. Adinian eta zühürtzian bethi
aitzinatüren dira. Bp II 36. Benedika ditzan lürreko frütü aitzinatzen hasi direnak. Ib. 60. Zeren behin adinean
aitzinatuz geroz, eztituzu errazkiago manukortuko. ES 181. Hargatik ordea dakusagu hitzkuntza hek bethiere
dohazila aitzinatuz, hedatuz eta edertuz. Ib. 398. Zenbatenaz nihor aitziñatzen baita gehiago bizitze spiritualean.
Ch I 22, 2. Bere salbamenduko bidean ez dire batere aintziñatzen, baiñan oraiño gibela dohaz. He Gudu 80.
Hunkiaren egiteko bizitarzün handi bat ükhen behar dü [...] bide hartan aitzinatü nahi denak. Mst I 19, 2. Arima
ephelak ez du berthutean aitzinatzeko lehiarik. Lg II 197. Berthutian laxatzen hasten den ordutik bere
perfekzionian aitzinatzia ahatziko diela. AR 20.
(s. XIX). Alzina edo aurrera gaitezen. LE (ap. H). Ongian aphur bat aitzinatuak direnek. Dh 99. Zer
aitzinatzen duzute zeren plazer eta gustoakin (AN-ulz, 1833). ETZ 221. Zure kofesorak ikhus dezan berthütian
aitzinatü ala gibeltü zirenez. UskLiB 80. Heresia, harritua bezala, baratu zen eta gelditu aintzinatzetik. MarIl
121. Etxean ez badute haurrek gider onik, / Guti aitzinaturen, eskolan egonik. Hb Esk 167. Deus ez da higitzen;
ezda barnerik urruntzeko, ez kanporik aitzinatzeko. Hb Egia X. Bada, Jaunaren hitza aitzinatuz eta hedatuz
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
653